خواص دارویی و گیاهی
دکتر سیدموید علویان روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: تهران، اصفهان، شیراز، کرمان، خراسان رضوی، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال بختیاری از جمله استان هایی هستند که این خدمت را به صورت رایگان ارائه می شود و به احتمال زیاد این کار تا پایان سال جاری در تمام استان ها اجرا خواهد شد.وی مشکل هماهنگی بین بیمه ها، داروخانه ها و شرکت های دارویی را مهمترین مشکل اجرایی نشدن این طرح در کل کشور اعلام کرد و گفت: طول دوره درمان این بیماری 3 ماه است و هزینه درمان با داروهای وارداتی حدود 7 میلیون تومان بود که با ساخت داروهای داخلی به 5 تا 7 میلیون تومان رسید و با هماهنگی مسئولان بهداشتی، بیمه ها و شرکت های دارویی درمان این بیماری در 19 استان به صورت رایگان انجام می شود.رئیس شبکه هپاتیت ایران تاکید کرد که داروهای تولید داخل این بیماری در تمام کشور در دسترس بیماران است تا آنها برای درمان با مشکلی مواجه نشوند.علویان به انجام رایگان آزمایش هپاتیت C در برخی از آزمایشگاه ها در روزهای 3 تا 5 مرداد ماه اشاره کرد و گفت: بیش از 5 آزمایشگاه به مناسبت روز جهانی هپاتیت این آزمایش را به صورت رایگان انجام خواهند داد. رئیس شبکه هپاتیت کشور اظهار کرد: مراکزی هم برای افراد بی بضاعت که دفترچه بیمه ندارند همدر نظر گرفته شده تا آنان هم بتوانند در صورت لزوم این آزمایش را انجام دهند که یکی از این مراکز درمانی، بیمارستان شریعتی تهران است .وی برلزوم شناسایی بیماران هپاتیت سی تاکید کرد و گفت: باید کمک کنیم تا بیماریابی هپاتیت سی، در کشور به نحو مطلوب انجام شود تا با درمان آنان زمینه ریشه کنی این بیماری در کشور فراهم شود.علویان ادامه داد: علاوه بر شناسایی افراد مبتلا و درمان ، باید با اتخاذ راهکارهای جدید از ابتلای مردم به این بیماری جلوگیری شود. یکی از راهکارهای جلوگیری از ابتلا به بیماری، افزایش سطح آگاهی مردم است که رسانه ها در این زمینه نقش اساسی دارند.هپاتیت ویروسی شامل A، B، C، D، E است که دو نوع B و C آن از این جهت مهم هستند که می توانند فرد را به بیماری مزمن کبد، نارسایی کبد و سیروز مبتلا کنند.این دو نوع هپاتیت باید کنترل یا درمان شوند و در ایران حدود یک میلیون 4 هزار مبتلا به هپاتیت B و نزدیک به 186 هزار نفر دچار هپاتیت C هستند.شیوع بیماری هپاتیت B در ایران به جز استان های گلستان و سیستان و بلوچستان کمتر از دو درصد و هپاتیت C کمتر از نیم درصد است که تا سال 141 ( حدود 14 سال آینده) باید ریشه کن شود.راه های انتقال قدیم در هپاتیت B عمدتا از طریق انتقال مادر به نوزاد بوده که از سال 1373 با اجرای طرح واکسناسیون نوزادان جلوی این راه انتقال گرفته شده است.درحال حاضر مبتلایان به هپاتیت B در افراد زیر 23 سال خیلی کم هستند و راه های جدید انتقال، تزریق غیر ایمن، اعتیاد، رفتار جنسی پرخطر، خالکوبی غیربهداشتی و حجامت غیر بهداشتی است.در مورد هپاتیت C راه انتقال قدیم تزریق خون ( قبل از سال 1375) بوده است اما از این سال بعد راه های جدید انتقال، معتادان تزریقی و رفتارهای پرخطر جنسی می باشد.علمی ** 121 **144خبرنگار: عبدالکریم جبارپور** انتشار: گلشن
علمی آموزشی
هپاتیت C
درمان
19 استان
درمان هپاتیت سی با داروهای گیاهی
ارتباط با سردبیر newsroom@irna.ir
تماس بی واسطه با مسئولین
بالای صفحه
خبر گزاری جمهوری اسلامی پست الکترونیک : irna@irna.ir
© کلیه حقوق این سایت متعلق به خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران بوده و استفاده از مطالب با ذکر منبع آزاد است.
نسخه قابل چاپ
تهران، بزرگراه اشرفی اصفهانی، نرسیده به پل بزرگراه شهید همت، خیابان شهید قموشی، خیابان بهار، نبش کوچه چهارم، پلاک 1
کدپستی: 1461965381
تلفن و 442651 (9821+)
کارگاه های آموزشی
درمان هپاتیت سی با داروهای گیاهی
اخبار
JCR
خبرگزاری سیناپرس
پیوندهای مرتبط
با توجه به نيازهاي جوامع بشري و وجود توانايي هاي بالقوه ، کثرت گونه ها و کاربردهاي فراواني که گياهان دارويي دارند ، پژوهش و تحقيق در اين زمينه بسيار ضروري است ، مهمترين روشهاي علمي در زمينه تحقيق و پژوهش گياهان دارويي کاربرد بيوتکنولوژي و تکنيک هاي مهندسي ژنتيک در اين زمينه است. در اين راستا محققان موسسه تحقيقات بيوتکنولوژي کشاورزي با استفاده از روشهاي بيوتکنولوژي موفق به دستيابي به فناوري توليد سيليمارين به عنوان يکي از موثرترين داروهاي گياهي در درمان بيماري هاي کبدي از گياه خار مريم شده اند. به اين بهانه ما نيز با دکتر طاهره حسن لو، عضو هيات علمي موسسه تحقيقات بيوتکنولوژي کشاورزي ، مجري اين طرح به گفتگو نشسته ايم.
خار مريم از کدام تيره گياهي محسوب مي شود؟گياه خارمريم (Silybum marianum (L.) Gaertn) گياهي يک يا دو ساله از تيره کاسني است که دانه هاي آن متابوليت هاي ثانويه و ارزش دارويي بالايي ، خصوصا در درمان بيماري هاي کبدي دارد. ترکيبات اصلي آن مخلوطي از فلانولينگان هاست که سيليمارين يده مي شود. در کشورهاي مختلف فرآورده هاي فراواني از عصاره حاصل از ميوه هاي اين گياه عرضه شده است و اين گياه از پر مصرف ترين گياهان دارويي در جهان به شمار مي آيد.
چرا براي توليد سيليمارين از خار مريم استفاده کرده ايد؟با توجه به وجود گياهان دارويي فراوان در کشور و کاربردهاي مختلف ازترکيبات حاصل از اين گياهان در دنياي پزشکي امروزه درصدد برآمديم گياهي را انتخاب کنيم که داراي خواص دارويي گسترده بوده و ضمن رويش در ايران ، قابليت کشت و تکثير در شرايط آزمايشگاهي را داشته باشد.در اين خصوص گياه خارمريم انتخاب شد که در مناطق شمال ، غرب و جنوب غرب ايران رويش دارد و تاريخ درماني آن به 2 هزار سال پيش برمي گردد و از آن به عنوان يک داروي محافظت کننده کبد برده اند. حال با توجه به اين خواص دارويي تصميم گرفته شد با شرايط کشت بافت و سلول در آزمايشگاه سيليمارين (ماده موثر اين گياه) از گياه خارمريم استخراج شود.لازم به ذکر است ميزان توليد ماده موثر سيليمارين در آزمايشگاه موسسه تحقيقات بيوتکنولوژي کشاورزي بالاتر از ميانگين جهاني گزارش شده است. ميانگين سيليبين (مهمترين ماده تشکيل دهنده سيليمارين) توليد شده در شرايط آزمايشگاهي بر اساس ساير گزارش ها .1 ميلي گرم در گرم ماده خشک بوده است. مقدار کل سيليمارين توليد شده در شرايط آزمايشگاهي در اين موسسه حدود .44 ميلي گرم در گرم ماده خشک بوده که بيش از نيمي از آن مربوط به ماده سيليبين است. با طرحي که هم اکنون در دست اجراست و با بررسي تاثير ساير اليسيتورها (عوامل محرک) در آينده با افزايش توليد ماده مزبور روبه رو خواهيم شد.
اين گياه داراي چه خواص درماني تاييد شده است؟بخشي از گياه که براي خواص درماني استفاده مي شود دانه است و ماده موثر درماني آن سيليمارين يده مي شود. مهمترين کاربرد درماني اين گياه اثر محافظتي روي کبد است که در مطالعات حيواني و انساني نيز گزارش شده است.در مطالعات باليني متعددي مصرف سيليمارين در درمان بيماري کبدي مانند سيروز، هپاتيت ويروسي و سمي مزمن ، کبد چرب و التهاب مجراي صفرا موثر بوده است که دليل آن را خواص آنتي اکسيداني اين ماده مي دانند. سيليمارين سلولهاي کبد را در برابر هرگونه آسيب نابود کننده حاد يا مزمن محافظت مي کند. همچنين در کاهش کلسترول خون ، افزايش سيستم ايمني بدن ، درمان انواع سرطان ، کاهش عوارض جانبي در بيماران تحت درمان با شيمي درماني براي سرطان و سنگ کيسه صفرا نيز اثرات جالب توجهي دارد.
استفاده از اين گياه در درمان بيماري هاي کبدي پيشينه اي 2 ساله داردو امروزه به کمک فناوري هاي جديد، بار ديگر در نقش داروي هپاتيت ظاهر شده است درمان هپاتیت سی با داروهای گیاهی
از مزاياي ديگر اين ماده ، اثر ضد سرطاني سيليمارين روي سلولهاي سرطاني پروستات ، پوست ، سينه ، تخمدان ، مغز و کاهش قند خون در بيماران ديابتي است. امروزه کپسول هاي حاوي سيليمارين از شرکتهاي مختلف و حتي چاي کيسه اي حاوي پودر بذر اين گياه يا پودر سيليمارين به صورت بسته هاي بزرگ در دنيا عرضه مي شود.از نظر مکانيسم اثر و اثربخشي دارويي روي بيماري هاي کبدي ، تاکنون هيچ داروي شيميايي و گياهي در دنيا موفق به جايگزيني با اين ماده نشده است.
طرح مزبور هم اکنون در چه مرحله اي است؟ميزان پيشرفت کار تاکنون بسيار خوب بوده است و اکنون مرحله آزمايشگاهي را طي مي کند. ميزان توليد اين ماده در آزمايشگاه موسسه .44 ميلي گرم در گرم ماده خشک است که اين ميزان از گزارش هاي جهاني آن بالاتر است. ضمنا در بررسي نمونه هاي خارمريم که در مناطق مختلف ايران رويش دارد ، مناطقي شناسايي شده که از نظر محتواي سيليمارين از برتري بالايي به نمونه اصلاح شده خارجي برخوردار است.زمان اتمام اين طرح يک سال و نيم ديگر است. گفتني است 4 درصد اين کار در قالب رساله و ادامه طرح که منجر به اقتصادي شدن توليد خواهد شد در موسسه مذکور انجام مي شود. از بارزترين مشکلات موجود دراين پروژه کمبود مواد آزمايشگاهي و بودجه تحقيقاتي است.ضمنا به منظور توليد در سطح تجاري چنين ترکيباتي تجهيز آزمايشگاه هايي که داراي بيواکتور باشند ضروري است.
کشورهاي ديگر در اين زمينه چه تحقيقاتي انجام داده اند؟در کشورهايي مانند چين ، امريکا ، استراليا و اسپانيا کارهاي خوبي در اين زمينه انجام شده است که به عنوان مثال کشور چين يکي از صادر کنندگان بزرگ سيليمارين در جهان محسوب مي شود و در کشور امريکا کشت و پرورش گياه خار مريم جزو مهمترين اولويت هاي تحقيقات گياهان دارويي هستند.با توجه به مضرات داروهاي شيميايي و افزايش سطح مطالعات و دانش افراد ، تقاضا براي استفاده از گياهان دارويي در جهان رو به افزايش است. به عنوان مثال در کشور آمريکا از سال 1994 تا سال 2 هزار ميلادي استفاده از داروهاي گياهي 46 درصد افزايش يافته است. با توجه به سابقه طولاني کشور ايران در استفاده از طب سنتي و گياهي يقينا استقبال خوبي از اين دارو صورت خواهد گرفت.تعدادي از شرکتهاي دارويي در سال اخير به دنبال توليد اين دارو در داخل کشور هستند و تحقيقاتي درخصوص بررسي اثرات اين دارو و درمان دام نيز آغاز شده است.
خانهموبایل
رنگ چشمها که برگردد و سفیدی آن به زردی بزند، باید به وجود بیماری خاص، یعنی یرقان یا زردی، شک کرد. به دنبال تغییر رنگ چشم، رنگ پوست نیز تغییر میکند و این نشان میدهد هپاتیت یا یرقان، گریبانگیر شخص شده است. اندام هدف این بیماری کبد است و در سه نوع هپاتیت B،A و C دیده میشود.
درمان هپاتیت سی با داروهای گیاهی
عامل اصلی ابتلا به هپاتیت نوعی ویروس است و بسته به نوع آن در سه گونه B، A و C بروز میکند. هرکدام نیز به شکلی روی کبد تاثیر میگذارند. برای درمان آن داروی مناسب تجویز میشود، اما بهرغم درمان، عامل بیماری در بدن فرد باقی میماند و مدت درمان نیز طولانی است. این بیماری با مراجعه به متخصص و انجام آزمایشهای لازم تشخیص داده میشود.
شروع پنهانیدر هفتههای نخست ابتلا به بیماری، ممکن است هیچ نشانهای مبنی بر ابتلا به بیماری دیده نشود. در واقع فرد در دوره کمون بیماری قرار دارد. اما پس از آن بیماری با نشانههایی مانند احساس ضعف و خستگی، تهوع، کاهش اشتها، کمردرد و تب که ممکن است خفیف یا حاد باشد، دیده میشود. زردی رنگ پوست و چشم نیز از دیگر نشانههای ابتلا به هپاتیت است.
گاهی ممکن است نشانههای فرد مبتلا به هپاتیت B یا C تا سالها بروز نکند و نهفته بماند، اما در همین اوضاع که بیماری نشانهای ندارد، کبد آسیب میبیند و بتدریج تحلیل میرود. بنابراین در صورت بروز هر نوع نشانهای باید به دنبال دلیل آن گشت تا بیماری را هرچه زودتر تشخیص داد.
هپاتیت Aاین نوع هپاتیت، بسیار مسری است و براحتی از فردی به فرد دیگر به شیوههای مختلف منتقل میشود. اما نکته جالب اینکه به دلیل نشانههای خفیفی که ایجاد میکند بسیاری از افراد اصلا متوجه ابتلا به این بیماری نمیشوند. ویروس از بدن خارج میشود و تاثیر جدی روی کبد نمیگذارد.
• راه انتقال: ویروس این بیماری از طریق آب و غذای آلوده و از طریق تماس دست آلوده بیمار با لیوان آب یا غذا منتقل میشود. بنابراین تا وقتی از سلامت غذا یا آب مطمئن نیستید، آن را مصرف نکنید. علاوه بر آن، پیش از خوردن غذا حتما دستها را با آب و صابون بشویید.
هپاتیت B
ویروس هپاتیت B در یک دوره کوتاه فرد را درگیر میکند. اما در بعضی افراد این تاثیر ماندگار میشود و برای مدتی طولانی بیمار با آثار این ویروس در بدن دست و پنجه نرم میکند. نزدیک به 9 درصد نوزادانی که دچار این ویروس میشوند، تقریبا تا پایان عمر این ویروس در بدنشان باقی میماند. ویروس هپاتیتB اثرهای جبرانناپذیری روی بدن باقی میگذارد که از آن جمله میتوان به آسیب جدی به کبد، تخریب بافت کبد و سرطان کبد اشاره کرد.
• راه انتقال: تماس با خون یا بزاق بدن فرد مبتلا به ویروس هپاتیت B ممکن است فرد سالم را بیمار کند. اگر زن یا مرد مبتلا به این ویروس باشد، از طریق ارتباط جنسی این بیماری منتقل میشود.
از سوی دیگر مادر نیز این بیماری را به جنین منتقل میکند، اما این ویروس از طریق دست دادن، آب یا غذا منتقل نمیشود. البته اگر باقیمانده غذای فرد بیمار را مصرف کنید، حتما به این بیماری مبتلا میشوید، اما میزبان این ویروس، آب و غذا نیست.
• افراد در خطر: افرادی که رفتارهای جنسی پرخطر دارند یا دچار اعتیاد تزریقی هستند، در معرض خطر ابتلا به این ویروس هستند.
هپاتیت Cحدود 25 درصد افرادی که دچار ویروس هپاتیت C هستند، اگرچه بعد از مدتی درمان میشوند، اما ویروس در بدنشان باقی میماند و نقش میزبان این بیماری را بازی میکند.ابتلا به ویروس هپاتیت C ممکن است زمینهساز ابتلا به نارسایی کبدی تا سرطان کبد شود. خوشبختانه این ویروس مهارکردنی است و میتوان با درمان به موقع عوارضش را کنترل کرد.
• راه انتقال: تزریق در شرایط غیربهداشتی یکی از راههای انتقال بیماری است. در معتادان تزریقی نیز خطر این آلودگی وجود دارد. تاتو و پیرسینگ در شرایط غیربهداشتی از دیگر راههای انتقال بیماری است. رفتار پرخطر جنسی نیز از دیگر راههای انتقال ویروس است.
زندگی با هپاتیتاگر آزمایش هپاتیت شما مثبت بود، باید به این چند نکته دقت کنید:هپاتیت A : اگر دچار این ویروس هستید، باید پیش از دست زدن به هر چیزی، دستها را با آب و صابون بشویید. یکی از اصلیترین راههای انتقال این نوع هپاتیت، انتقال ویروس از طریق دست زدن بیمار به خوراکیهاست.
هپاتیت B و C : مسواک و وسایل شخصیتان را باید از دیگران جدا کنید. این افراد باید در ارتباط زناشویی نیز احتیاط کنند، زیرا ویروس از این طریق به شریک منتقل میشود.
پیشنهاد میشود اگر فرد مبتلا به هپاتیت B در منزل دارید، همه اعضای خانواده واکسن بزنند.
اصول تغذیه در هپاتیتمبتلایان مانند هر بیماری دیگری باید تغذیه خاصی داشته باشند تا تغذیه ناسالم مزید بر علت نشود و به آسیب ناشی از ویروس اضافه نکند. در کشور ما به دلیل آنکه مصرف مشروبات الکلی ممنوع است، از این نظر نگرانی کمتری وجود دارد که مصرف الکل، اثرات ویروس بر کبد را افزایش میدهد. اما در مصرف بعضی خوراکیها باید دقت کرد.
1ـ آرد و گلوتن: پروتئین گندم یا گلوتن یکی از ترکیبهایی است که بهسختی قابل هضم است. بنابراین افراد مبتلا به هپاتیت باید در مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن احتیاط کنند. گلوتن از عواملی است که امکان دارد زمینهساز التهاب باشد.بنابراین در افراد مبتلا به هپاتیت، مصرف موادغذایی حاوی گلوتن مناسب نیست و بهتر است افراد مبتلا به هپاتیت از مواد غذایی بدون گلوتن یا با گلوتن تعدیلشده استفاده کنند.
درمان هپاتیت سی با داروهای گیاهی
2ـ آب شهری: همیشه تاکید بر این است که آب شهری بهترین آب نوشیدنی است. اما این زمانی درست است که آب لولهکشی به لحاظ کیفی مناسب باشد.در بسیاری موارد آب لولهکشی حاوی ترکیبهای ناسبی مانند فلزات سنگین، کلر و فلوراید بیش از حد طبیعی و بعضی دیگر حاوی ترکیبهای شیمیایی ناسب است.
بنابراین نوشیدن این آب و هضم ترکیبهای ناسب آن آسیب بیشتری به کبد وارد میکند. بعضی از متخصصان معتقدند در زمان دوش گرفتن هم ممکن است ترکیبهای ناسب از طریق پوست و ریه وارد بدن شوند. بنابراین توصیه میشود از آب معدنی سالم که از کیفیت آن مطمئن هستید، استفاده کنید.
3ـ هلههولهها و فست فودها : این خوراکیها که انواع پفک و چیپس و را شامل میشوند به لحاظ ارزش تغذیهای، بسیار بد هستند. بنابراین با مصرف آنها علاوه بر ورود ترکیبهای مضر به بدن که کبد باید عهدهدار هضمشان باشد، ترکیبهای غذایی سالم مانند انواع ویتامینها و مواد معدنی نیز وارد بدن نمیشوند و از این نظر بدن دچار کمبود خواهد شد.
بنابراین رژیم غذایی افراد مبتلا به هریک از انواع هپاتیت باید عاری از چربی، بویژه چربی اشباع، نمک، ادویه زیاد و از انواع محرک مانند فلفل، افزودنیها، نگهدارندهها و شیرینی غیرطبیعی باشد. بنابراین خوراکیهایی مانند چیپس، پفک، شیرینی خامهای، انواع فستفودها و غذاهای کنسروی باید از سبد غذایی این افراد حذف شود.
4ـ آرد سفید: این نوع آرد به دلیل آنکه مراحل مختلف تصفیه را طی میکند، به لحاظ ارزش غذایی در پایینترین حد ممکن قرار دارد. بنابراین با مصرف نان فانتزی از هر نوعی که باشد ـ بجز انواع سبوسدار ـ ترکیبهای لازم موجود در نان دریافت نخواهد شد. بنابراین افراد مبتلا به هپاتیت باید از نانهای غنی مانند سنگک استفاده کنند. علاوه بر آن نانهای سنتی قاعدتا حاوی ترکیبهایی مانند جوششیرین یا افزودنیهای دیگر نیستند که به کبد آسیب بیشتری وارد شود.
5 ـ روغن جامد: مصرف مواد غذایی تهیهشده با روغن جامد یا مصرف آن به هر شکل دیگر برای افراد مبتلا به هپاتیت ممنوع است. به این دلیل که کبد مسئول دفع چربیها در بدن است و کبد بیمار ناتوان از هضم چربیهاست. بهترین روغن مورد استفاده روغن زیتون یا ذرت است آن هم به مقدار کم.
6ـ آبمیوه مصنوعی: لطفا وقتی به دیدن بیمار مبتلا به هپاتیت میروید با کمپوت یا آبمیوه نروید. زیرا این خوراکیها بویژه آبمیوههای کارخانهای حاوی مقدار زیادی شکر مصنوعی است. بنابراین با نوشیدن این نوع آبمیوهها مقدار زیادی شیرین کننده مصنوعی وارد بدن میشود که کبد برای هضم آن آسیب زیادی میبیند. این نکته بویژه در افراد مبتلا به هپاتیت C بسیار مهم است.
این رفتارها را تمرین کنید1ـ تعداد وعدهها زیاد و حجم کم: هرچه میزان غذایی که در هر وعده میل کنید کمتر باشد، کبد از عهده هضم و جذب آن بهتر برمیآید.
2ـ با فاصله زمانی: حداقل 3 تا 5 ساعت پیش از زمان خواب، آخرین وعده غذایی را میل کنید. این نکته بویژه درباره وعده شام بسیار مهم است.
3ـ مایعات بنوشید: بدن را بیآب نگذارید و به غیر از نوشیدن آب سالم در طول روز از آبمیوه طبیعی برای جلوگیری از کمآبی یا بیآبی استفاده کنید.
4ـ آرام باشید: هنگام غذا خوردن سعی کنید لقمهها را آرام بجوید و در وضع استرسزا قرار نگیرید.
5ـ آب وسط غذا ممنوع: هیچ گاه وسط غذا آب ننوشید. این کار در عملکرد آنزیمهای کبدی اختلال ایجاد میکند و باعث بروز مشکلاتی در هضم و جذب مواد غذایی میشود. علاوه بر آن خود نیز زمینهساز تشدید مشکلات کبدی است.
6ـ خوردن بموقع غذا: برای آنکه فرآیند هضم و جذب موادغذایی کامل و بموقع باشد، همیشه وعدههای غذایی را بموقع میل کنید. به این ترتیب بدن با نظم مشخصی کار هضم و جذب مواد غذایی را انجام میدهد و به کبد هم آسیب نمیرسد.
با این خوراکیها دوست باشیداگر قرار باشد فهرستی از خوراکیهای مناسب برای تقویت کبد آسیبدیدهتان انتخاب کنید، این خوراکیها را فراموش نکنید. از بهترین موادغذایی میتوان به نان سبوسدار مانند سنگک، غلات سبوسدار، جو و جوی دوسر، برنج قهوهای، انواع سبزیها که البته باید میزان مصرف سیبزمینی زیاد نباشد، انواع لوبیا، میوه بین دو تا سه عدد در روز، شیرسویا، روغن زیتون و ماست اشاره کرد.منبع:jamejamonline.ir
بخوانید تا سالم بمانید
باز نشر مطالب بیتوته تنها با ذکر و آدرس سایت مجاز می باشد .1