گیاه دارویی زیره سبز

خواص دارویی و گیاهی



خانه

موبایل

قسمت‌ مورد استفاده‌ داروي‌ زيره‌ سياه‌ ميوه‌ آن‌ است‌ که‌ در تيره‌ ماه‌ سال‌ دوم‌ باقطع‌ کامل‌ گياه‌ صورت‌ مي‌گيرد و مي‌گذارند تا برسد.‌هاي‌ رايج‌ زيره سياه :زيره‌، زيره‌ رومي‌، زيره کرماني‌، شاه‌زيره‌، کرويا، کمون‌ رومي‌،قرنباد.زيره‌ سياه‌ گياهي‌ است‌ دوساله‌ که‌ ارتفاع‌ آن‌ به‌ 3 تا 8 سانتيمتر مي‌رسد، ريشه‌اش‌ راست‌ و دوکي‌ شکل‌ و گوشت‌دار و ساقه‌اش‌ بي‌کرک‌ و شفاف‌ است‌ و برگ هايش‌ به‌ رنگ‌ سبز و در قسمت‌ فوقاني‌ ساقه‌ داراي‌ دمبرگ‌ کوتاهي‌ است‌ که‌انتهاي‌ آن‌ به‌صورت‌ غلافي‌ ساقه‌ را فرامي‌گيرد، گل‌ آذين‌ آن‌ چتر مرکب‌ و گل هايش‌ کوچک‌ و سفيد رنگ‌ است‌ و ميوه‌اش‌ بيضي‌ شکل‌ به‌ رنگ‌ قهوه‌اي‌ تيره‌ يا مايل‌ به‌ زردو شفاف‌ است‌ و زيره در کرمان بيشترين سطح کشت را دارد.ترکيبات شيميايی زیره سیاهزيره‌ سياه‌ حاوي‌ تانن‌، موم‌، مواد رزيني‌، يک‌ روغن‌ ثابت‌ سبزرنگ‌، موسيلاژ، مواد قندي‌، مواد ازته‌ و اسانس‌ که‌ شامل‌ دي‌هيدروکاروئول‌، نوعي‌ ترپن‌ به‌‌کارون‌ و دونوع‌ ستن‌ مي‌باشد.

قسمت‌ مورد استفاده‌ داروي‌ زيره‌ سياه‌ ميوه‌ آن‌ است‌ که‌ در تيره‌ ماه‌ سال‌ دوم‌ باقطع‌ کامل‌ گياه‌ صورت‌ مي‌گيرد و مي‌گذارند تا برسد.خواص‌ و اثرات‌ دارويی زیره سیاهطبع‌ زيره‌ سياه‌ خيلي‌ گرم‌ و خشک‌ است‌.

زيره‌ سياه‌ داراي‌ خواص‌ مدر، بادشکن‌، مقوي‌، زيادکننده‌ شير، قاعده‌آور، نيرودهنده‌، ضد کرم‌، هضم‌ کننده‌، ضد تشنج‌، قابض‌، معرق‌، مقوي‌ معده‌، قاطع‌ اسپرم‌ است‌.زيره‌ سياه‌ در موارد بلع‌ هوا، نفخ‌ شکم‌، برطرف‌ کردن‌ سوءهاضمه‌، تسهيل‌ هضم‌ غذا، دل‌ پيچه‌ کودکان‌، انگل‌ معده‌ و روده‌، دفع‌ بادهاي‌ کليه‌ و مثانه‌، تنگي ‌نفس‌، خفقان‌ سرد، سکسکه‌ نفخي‌، استسقاء به‌کار مي‌رود.زيره‌ سیاه يک‌ داروي‌ سنتي‌ براي‌ رفع‌ سوءهاضمه‌ خصوصاً نفخ‌ شکم‌ است‌.

خوردن‌ زيره‌ سیاه يا روغن‌ آن‌ در رفع‌ سوءهاضمه‌ و دل‌ دردهاي‌ کودکان‌ مفيد است‌.

زيره‌ سیاه داراي‌ خاصيت‌ ضدگرفتگي‌ دارد و براي‌ رفع‌ گرفتگي‌هاي‌ دوران‌ قاعدگي‌مفيد است‌.مقوي‌ بدن‌ و چاق‌ کننده‌ است‌. معده‌ را گرم‌ و تقويت‌ مي‌کند و کرم‌ تنيا را دفع‌مي‌کند. و اثر قابل‌ ملاحظه‌اي‌ در جلوگيري‌ از ايجاد بادهاي‌ اضافي‌ در روده‌ و درمان‌اسهال‌ دارد.دم‌ کرده‌ يک‌ قاشق‌ مرباخوري‌ ميوه‌ له‌ شده‌ زيره‌ سياه‌ در نيم‌ ليتر آب‌ جوش‌براي‌ تنبلي‌ اعمال‌ گوارشي‌ 2 ـ 1 گرم‌ ، بي‌اشتهايي‌، باد يا درد روده‌ مصرف‌ مي‌شود و دانه‌ زيره‌ را يا مي‌جوند و يا از گرد گياه‌ مخلوطي‌ در آب‌ ميل‌ مي‌نمايند.مصرف دم کرده زيره سياه و يا جويدن آن در رفع و کاهش دردهاي ناشي از قاعدگي، دردهاي روده وبي اشتهايي بسيار مؤثر است،مصرف زيره سياه يا روغن آن در رفع سوء هاضمه و دل دردهاي کودکان و تنگي نفس نيز، کاربرد فراواني دارد، دم کرده زيره سياه همراه با گياه ” اوجي ” در رفع اسهال، نفخ و سندرم تحريک پذيري روده مفيد است. اين گياه داراي خواص ضد عفوني کنندگي، ضد کرم، ‌ضد تشنج و شل کننده عضلات بوده و مقوي و نيروبخش است؛ بنابراين مصرف آن به افراد داراي مشکلات مذکور توصيه مي شود.

منبع:tabnak.ir

باز نشر مطالب بیتوته تنها با ذکر و آدرس سایت مجاز می باشد .

شامل اطلاعات
411
گياهان دارویی

هلیله میوه یک درخت هندی است که درخت آن بزرگ و برگ آن باریک و بلند و میوه آن خوشه دار می باشد و دارای

هلیله میوه یک درخت هندی است که درخت آن بزرگ و برگ آن باریک و بلند و میوه آن خوشه دار می باشد و دارای سه نوع زرد ،کابلی و سیاه است.
درخت ارتفاع آن سه الی چهار متر کم و بیش است در اوایل بهار برگ می دهد

چند ساه و راست است که تا ارتفاع 3 متر رشد می کند و دارای ساقه های کلفت برگهای بزرگ و ساقه های گلدار

چند ساه و راست است که تا ارتفاع 3 متر رشد می کند و دارای ساقه های کلفت برگهای بزرگ و ساقه های گلدار متراکم می باشد. که حاوی گلهای سفید و کوچک چتری است. میوه خشک و کوچک این گیاه در مرحله بلوغ به دو نیم

گیاه Viburnum lentago ( بداغ ) درختچه ای برگریز متعلق به خانواده Adoxaceae ( آدوکساسه ) بوده که بومی

گیاه Viburnum lentago ( بداغ ) درختچه ای برگریز متعلق به خانواده Adoxaceae ( آدوکساسه ) بوده که بومی شمال شرقی آمریکا و جنوب کانادا میباشد.
این گیاه متعلق به جنس viburnum میباشد که این جنس شامل گونه ه

گیاهی است علفی با ساقه های خزنده بر روی زمین و یا بالا رونده ؛ به همین دلیل نیز به پیچ تلگرافی مشهور

گیاهی است علفی با ساقه های خزنده بر روی زمین و یا بالا رونده ؛ به همین دلیل نیز به پیچ تلگرافی مشهور است . گلهای آن به رنگ های متنوع آبی یا سفید حتی قرمز نیز دیده می شود . برگهای آن متقابل است با دمبر

گیاهان دارویی

شامل اطلاعات
57
دمنوش گياهی

انیسون گیاهی از تیره چتریان، با دانه‌های سبز رنگ ، گلابی شکل، و کوچک که قسمت فوقانی آن نوک تیز

انیسون گیاهی از تیره چتریان، با دانه‌های سبز رنگ ، گلابی شکل، و کوچک که قسمت فوقانی آن نوک تیز می‌باشد و پنج خط برجسته (ده شیار) بر روی آن کاملا ً مشهود است .
ارتفاع گیاه انیسون به 7 سانتی

ریحان گیاهی علفی و یک ساله از تیره نعناعیان است که آن را “شاسپرهم ” ، “شاه اسپر غ

ریحان گیاهی علفی و یک ساله از تیره نعناعیان است که آن را “شاسپرهم ” ، “شاه اسپر غم ” و “سبزی سلطنتی ” نیز گفته اند .
ارتفاع ساقه های آن تا 6 سانتی متر می‌رسد و

رازیانه گیاهی است معطر، علفی و دو ساله که ارتفاع آن تا دو متر هم می‌رسد.
ساقه آن دارای شیارهای

ختمی گیاهی است علفی و چند ساله از خانواده پنیرکیان که ارتفاع آن به حدود 2 متر می‌رسد. ساقه این

ختمی گیاهی است علفی و چند ساله از خانواده پنیرکیان که ارتفاع آن به حدود 2 متر می‌رسد. ساقه این گیاه از کرک‌های ریز که به رنگ خاکستری می‌باشد پوشیده شده است .
برگ‌های ختمی دندانه دا

شامل اطلاعات
75
عرقيات گياهی

عرق بابونه را از گل های این گیاه در فصل گلدهی تهیه می کنند.

عرق بابونه را از گل های این گیاه در فصل گلدهی تهیه می کنند.

گلاب مایعی است که از تقطیر گل محمدی(گل سرخ) بدست آمده و دارای عطری ممتاز و خواص درمانی مفیدی که در س

گلاب مایعی است که از تقطیر گل محمدی(گل سرخ) بدست آمده و دارای عطری ممتاز و خواص درمانی مفیدی که در سلامت بدن و پوست دارد که بر دو نوع می باشد که یکی گلاب درجه یک است و دیگری گلاب دو آتشه که به معنی دو

گیاهی است از خانواده Liliaceae  علمی آن  Allium sativum Tale می باشد گیا

گیاهی است از خانواده Liliaceae  علمی آن  Allium sativum Tale می باشد گیاهی است پایا و قسمت زیرزمینی اش متورم که ریشک ها از آن بیرون آمده و این تورم همان سیر است که معمولا م

برای به دست آوردن عرق پنیرک از شاخ و برگ و گل های این گیاه استفاده می کنند.

برای به دست آوردن عرق پنیرک از شاخ و برگ و گل های این گیاه استفاده می کنند.

متخصص طب سوزنی تخصصی

شامل اطلاعات
13
داروی گیاهی

گاوزبان، گلهای خشک شده گیاه Echium amoenum از خانواده گاوزبان (Boraginaceae) میباشد که در واقع جامها

گاوزبان، گلهای خشک شده گیاه Echium amoenum از خانواده گاوزبان (Boraginaceae) میباشد که در واقع جامهای بنفش- ارغوانی گل است که دارای قسمت لوله ای بوده و به تدریج به طرف بالا شیپوری شکل میشود. لازم به ذ

عسل که آن را به فارسی اَنگَبین (همچنین «انگُبین» و «اَنگُوین»[۱]) گویند، مای

عسل که آن را به فارسی اَنگَبین (همچنین «انگُبین» و «اَنگُوین»[۱]) گویند، مایعی شیرین و گران‌رو است که زنبورعسل از شهد گل‌ها تولید می‌کند. عسل به طور کلی یک

شامل اطلاعات
55
شربت ها

سکنجبین در واقع سرکه و انگبین و مخلوطی است از سرکه و عسل که به میزان و مقدار معین در هم می‌آمیخ

سکنجبین در واقع سرکه و انگبین و مخلوطی است از سرکه و عسل که به میزان و مقدار معین در هم می‌آمیختند و از مخلوط آن شربتی خوش گوار و معطر وفرح بخش به وجود می‌آوردند. در برخی نقاط که عسل یافت نم

 آویشن درختچه ای کوتاه و پر شاخه است. شاخه های علفی آن پوشیده از برگ هایی در قسمت فوقانی ساقه ا

 آویشن درختچه ای کوتاه و پر شاخه است. شاخه های علفی آن پوشیده از برگ هایی در قسمت فوقانی ساقه است. گل های سفید ریز آن به طور چتری و منفرد می رویند. میوه آن فندق چهار قسمتی است. گیاه آویشن گیاهی ا

گلاب به مایعی گفته می‌شود که از گل محمدی ( علمی: Rosa × damascena) استخراج کنند و معطر

گلاب به مایعی گفته می‌شود که از گل محمدی ( علمی: Rosa × damascena) استخراج کنند و معطر است. گلاب به دستاورد تقطیر گل‌های درختچه گل سرخ تازه چیده شده با آب که اسانس آن از محلول آبکی،

شامل اطلاعات
82
میوه ها

خیار (به دری: بادرنگ) (Cucumis sativus) گیاهی از تیره کدوییان است و بومی کشور هند است که اقسام گوناگ

خیار (به دری: بادرنگ) (Cucumis sativus) گیاهی از تیره کدوییان است و بومی کشور هند است که اقسام گوناگونی دارد. میوه‌اش درشت و سبز یا سفیدرنگ است و آن را خام خورند بوته آن مانند بوته خربزه است. ۹۰

فلوس (خرنوب هندی)
فلوس درختی است به ارتفاع 1-15 متر که به حالت خودرو در بشتر نقاط گرمسیر دنیا مانند

فلوس (خرنوب هندی)
فلوس درختی است به ارتفاع 1-15 متر که به حالت خودرو در بشتر نقاط گرمسیر دنیا مانند آفریقا ، هند و جنوب می روید . فلوس در بعضی از نواحی ایران به خرنوب هندی و خیار شنبر نیز معروف ا

آلوچه ( علمی:Prunus cerasifera) میوه ایست از خانوادهٔ آلوها که بومی اروپا و آسیا می‌باشد.
گو

آلوچه ( علمی:Prunus cerasifera) میوه ایست از خانوادهٔ آلوها که بومی اروپا و آسیا می‌باشد.
گونه‌های وحشی آن دارای شاخه های بلند و درختهای کوچک هستند که بلندی آنها به ۶ تا ۱۵ متر می‌رس

هلو ها و شلیل ها تقریبا” مانند هم هستند اما پوست میوه شلیل ها پرز ندارند. شلیل ها به خسارت حشرا

هلو ها و شلیل ها تقریبا” مانند هم هستند اما پوست میوه شلیل ها پرز ندارند. شلیل ها به خسارت حشرات حساس هستند که در صورت حمله حشرات در زمان گلدهی موجب تولید میوه های بد شکل در شلیل ها می گردد

برای استفاده از خدمات مشاوره و نوبت دهی آنلاین با عضویت در دکتر ساینا به خانواده ی بزرگ سلامت الکترونیک ایران بپیوندید.

تمامی حقوق مادی و معنوی متعلق به شرکت دانش بنیان نوین فناوران همراه ساینا میباشد.



آرایش

مدل مو

مدل لباس

اخبار

سبزی خردکن

یکی از انواع زیره، زیره سبز است که خواص فراوانی دارد و در غذاهای زیادی می تواند استفاده شود ولی به خاطر اطلاعات کم مردم استفاده از زیره سبز کم است.

در این بخش از سایت آکاایران قصد داریم تا شما را با خواص زیره سبز  آشنا کنیم، با ما همراه باشید.

خواص درمانی زیره سبز

۱-ضد تشنج
۲-در دفع گاز معده و روده بسیار فید است
۴-قاعده اور و بهبود دهنده دردهای ناشی از قاعدگی
۵-در درمان مشکلات مثانه و کلیه مفید است
۶-برای رفع برونشیت از دم کرده مزیره استفاده کنید
۷-برای دل درد کودکان مفید است

طریقه مصرف زیره سبز

۱ قاشق مربا خوری از تخم زیره سبز را در ۱ فنجان اب جوش دم کرده روزی ۳ بار بعد از غذا میل کنید

از مخلوط زیره با عسل در موارد ابتلا به دل درد استفاده کنید

۱ قاشق مربا خوری از پودر تخم زیره به غذا اضافه کنید تا نفخ غذا از بین برود

سلامت ، درمان بیماری ها ، مقالات پزشکی ، اطلاعات دارویی ، تغذیه ، رژیم درمانی

زیره ی سبز و خواص آن

Cuminum cyminum

زیره ی سبز گیاهی است بوته ای و علفی به ارتفاع حداکثر نیم متر. ساقه ی این گیاه راست و دارای انشعابات دوتایی است. ریشه ی آن باریک و بلند و به رنگ سفید است.

برگ ها به خاطر تقسیمات و بریدگی های زیادی باریک و نخی شکل هستند و به صورت متناوب بر روی ساقه قرار گرفته اند. گل ها  کوچک به رنگ  سفید و گاهی صورتی می باشند که مجموع آن ها به صورت چتر مرکب در انتهای ساقه قرار گرفته اند.

میوه ها دوکی شکل و به طول حداکثر 6 میلی متر و عرض 1/5میلی متر می باشند که سبز کم رنگ مایل به خاکستری هستند و بوی معطری دارند.

غیر از میوه، قسمت های دیگر گیاه نیز معطر است. قسمت مورد استفاده ی این گیاه، میوه های آن است که سرشار از اسانس می باشد.

زیره ی سبز در ایران به صورت خودرو و یا کشت شده وجود دارد و مهم ترین مناطق رشد و تکثیر آن گستره ی وسیعی از استان خراسان از جمله سبزوار، نزدیک مشهد و اطراف سرخس، اطراف سمنان، اطراف تهران، اطراف دامغان و بسیاری دیگر از نواحی مستعد ایران می باشد.

زیره ی سبز جزء اصلی پودرهای کاری و چیلی است و به عنوان طعم دهنده در محصولات غذایی – تجاری متنوعی به کار می رود.

روغن این گیاه از طریق تقطیر با بخار آب، برای مزه دار کردن نوشیدنی ها، دسرها و چاشنی ها مصرف می شود و همچنین جزء معطر کرم ها، لوسیون ها و عطریات است.

دانه های زیره ی سبز حاوی تا 5 درصد اسانس، 22 درصد چربی، تعداد زیادی اسید آمینه ی آزاد، تعدادی فلاونوئیدهای گلوکزیدی از جمله مشتقاتی از آپی ژنین و لوتئولین است.

ترکیبات اصلی، اسانس آلدهیدی هستند که تا 6 درصد آن را تشکیل می دهند.

کومین آلدهید مهم ترین جسم اسانس زیره ی سبز است. چنانچه دانه ها پودر شوند، اسانس آن تا حدود 5 درصد کاهش می یابد و در صورتی که مدت آسیاب کردن بیش از یک ساعت باشد، کاهش میزان اسانس از این هم خواهد بود.

ترکیبات دیگر اسانس هیدروکربن های منوترپنی و سس کویی ترپنی است.

یکی از بهترین نشانه های مرغوبیت و کهنه نبودن دانه ها، وجود دو جسم کومین آلدهید و 3- پارامنتن 7- آل  به مقدار قابل توجه در اسانس زیره ی سبز است.

عصاره ی اتردوپترولی زیره ی سبز خاصیت آنتی اکسیدانی خوبی دارد. گرچه کومین آلدهید خالص حتی با غلظت های بالا اثرات مهار پراکسیداسیون کبدی را نشان نداده است، ولی قدرت پاک کنندگی آنیون های سوپراکساید را دارا است.

در مطالعاتی ادویه های حاوی زیره ی سبز خاصیت ضد سرطانی را در موش نشان داده است.

اسانس زیره ی سبز و کومین آلدهید دارای اثرات قوی لاروکش و ضد باکتری می باشد. اسانس آن در غلظت های 3 تا 6 در میلیون، از رشد لاکتوباسیلوس پلانتاروم جلوگیری می کند.

زیره ی سبز همیشه یک ادویه ی غیرسمی و خوراکی بوده است. در عین حال ممکن است بعضی افراد به آن حساسیت داشته باشند.

در آزمایش اسانس خالص زیره ی سبز از قسمت تراشیده شده ی پوست شکم موش به سرعت جذب و اثرات فتوتوکسیسیته ی آن مشخص شد. این اثر به ترکیب کومین آلدهید آن نسبت داده شده است.

* مصرف هر نوبت زیره ی سبز را بین 3 تا 6 میلی گرم توصیه کرده اند که می تواند تنها یا همراه با گیاهان دیگر و یا ادویه جات مصرف شود.

این میزان معادل با 1 عدد دانه می شود. اسانس آن را می توان /6تا/2 میلی لیتر در یک نوبت مصرف کرد.

سقط کننده، ضد درد، بی حس کننده، ضد کرم، ضد چسبندگی پلاکت ها، ضد باکتری، ضد سم، ضد صفرا، ضد باروری، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، تقویت کننده ی قوای جنسی، قابض، ضد نفخ، ضد احتقان، معرق، هضم کننده ی غذا، ادرار آور، شیرافزا، دارای خاصیت استروژنی، قارچ کش، لاروکش، فتودرماتیتیک، محرک، تقویت کننده ی معده، تقویت کننده ی رحم و التیام دهنده ی زخم.

1- مقدار مصرف این نوع زیره نسبتاً کم است؛ به طوری که مصرف آن را در هر نوبت کمتر از 1 گرم توصیه کرده اند.

2- جنس، گونه، نوع اسانس و ترکیبات گیاه زیره ی سبز با زیره ی سیاه کاملاً متفاوت است و اثرات دارویی آن ها نیز در بعضی موارد تفاوت دارد؛ به همین دلیل میزان مصرف آن ها نیز متفاوت خواهد بود. مقدار مصرف زیره ی سیاه، که در بسیاری از غذاها مصرف می شود، می تواند ده برابر زیره ی سبز باشد.

3- بوی متفاوت این دو نوع زیره( سبز و سیاه ) به دلیل متفاوت بودن ترکیبات اصلی اسانس آن ها است.

4- بیشترین مصرف زیره ی سبز در جهان در صنایع غذایی، ادویه جات، طم دهنده ها، خوشبو کننده ها و صنایع عطرسازی می باشد.

دکتر محمد حسین صالحی سورمقی –  دکترای داروسازی

و عضو هیات علمی دانشکده داروسازی

اگر می خواهید با پزشک سایت مشورت کنید، اینجا کلیک کنید.

برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا کلیک کنید.

اگر می خواهید با کارشناسان تغذیه ی سایت درباره رژیم های غذایی مشورت کنید، اینجا کلیک کنید

زیره سیاه

زیره سبز

(cuminum Cyminum)

امیر معصومی

مقدمه :

زیره سبز به عنوان یک گیاه دارویی و ادویه ای از روزگاران کهن مورد استفاده قرار گرفته به طوری که قدیمی ترین اثری که از زیره سبز در تاریخ به دست آمده مصرف آن را به 5 هزار سال قبل می برد . که مصریان برای مومیایی اجساد فراعنه از آن به همراه بادیان و مرزنجوش استفاده می کردند و از زیره در پاپیروس ها به عنوان یک ضد تشنج ، ملین ، مسکن ، محرک برده و در طب سنتی هند محرک و مفید برای اسهال و ورم روده به کار برده می شده است . اسانس میوه این گیاه خاصیت ضد باکتریایی دارد . از این اسانس در صنایع آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی استفاده می شود در برخی کشورها برای ضد عفونی کردن نخ بخیه از اسانس زیره سبز استفاده می شده است .

زیره سبز در سطوح وسیعی در کشورهای هند ، پاکستان ، ایران ، عراق ، مراکش ، ترکیه ، سوریه و چین کشت می شود . کاشت زیره سبز در ایران عمدتاً در استان های خراسان، آذربایجان شرقی، مرکزی، مرکز ایران و ترکمن صحرا متمرکز است .

گیاهشناسی

زیره سبز (cuminum cyminum) از خانوادۀ چتریان (Apiaceae) گیاهی کوچک، علفی به ارتفاع 15 تا 5 سانتی متر و دارای ریشه دراز ، باریک ، به رنگ سفید و ساقه ای راست و منشعب به تقسیمات دوتایی است . منشأ اولیه آن به ناحیه علیای مصر و سواحل نیل بوده است ولی امروز به حالت نیمه وحشی در منطقه وسیعی از مدیترانه ، عربستان ، ایران و نواحی مختلف می روید و یا در این نواحی پرورش می یابد .

برگهای آن متناوب ، شفاف، بی کرک، منقسم به بریدگی های بسیار نازک و ظریف ولی دراز و نخی شکل است . گل هایی کوچک ، سفید یا صورتی رنگ و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد . میوه آن بیضوی، کشیده ، باریک در دو انتها ، بسیار معطر ، طول میوه 3 تا 7 میلیمتر و قطر 5/1 میلی متر ، پوشیده از تارهای خشن است . بعضی از واریته های این گیاه میوه های عاری از تار دارند . وزن هزار دانۀ آن 2/1 تا 3 گرم است . پریکارب میوۀ آن ، تانن زیاد دارد و با تأثیر اصلاح آهن بر روی آن رنگین می شود . رنگ میوه بر حسب واریته های مختلف گیاه ممکن است زرد تیره یا خرمایی مایل به سبز و یا خاکستری باشد . قسمت مورد استفاده این گیاه میوه آن است .

اسانس و ترکیبات شیمیایی

در تجزیۀ شیمیایی دانۀ زیرۀ سبز تانن که در پریکارب میوه وجود دارد ، روغن 3 تا 7 درصد زرین 13 رصد و اسانس که مقدار آن متفاوت و بین 5/2 تا 5 درصد است . مهمترین ترکیبات تشکیل دهندۀ اسانس عبارتند از : «کومین آلدئید» «دی هیدروکومین آلدئید » «پ.سیمن» «بتا پینن» «دی نپتن» و «کومین الکل» است .

اسانس آن که از تقطیر میوه های له شده تحت اثر بخار آب حاصل می شود ، مایعی بیرنگ است ولی به مرور زمان کمی زرد رنگ و تدریجاً قهوه ای می گردد به علاوه حالت چسبنده پیدا می کند . بوی آن بسیار قوی و زننده است. ترکیبات دانه زیره ، کربوهیدرات، پروتئین، چربی، فیبر، املاح معدنی ، عمدتاً شامل پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم، سدیم و آهن همچنین دارای ویتامین هایی از قبیل اسید آسکوربیک ، نیاسین ، تیامین ، دوتیامین A می باشد . پس از استخراج اسانس کنجاله آن حاوی (7/18) درصد پروتئین می باشد . در 1 گرم زیره 375 کالری انرژی موجود است .

نیازهای آکولوژیکی

چون زیره سبز گیاهی است مدیترانه ای لذا در طول رویش به حرارت مناسب و نور کافی نیاز دارد . مقدار اسانس گیاهان که در مناطق گرم با نور فراوان می رویند بیش از مناطق دیگر است . دورۀ رویش این گیاه کوتاه و بین 1 تا 11 روز است . این گیاه در مرحلۀ گلدهی و تشکیل میوه به رطوبت کمتری نیاز دارد . طبق مطالعات انجام شده زیره نیاز آبی کمتری نسبت به گندم دارد .

خاک های با بافت متوسط و لوم شنی ، خاک های مناسبی برای تولید زیرۀ سبز هستند گشت این گیاه در خاک های سبک شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی مناسب نیست و این خاک ها شرایط را برای ابتلای گیاهان به بیماری های قارچی آماده می کنند . PH برای کشت زیرۀ سبز 5/4 تا 2/8 مناسب است . به دلیل بیماری های قارچی مشترک این گیاه را نباید با خانوادۀ چتریان در تناوب قرار داد .

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

کودهای حیوانی نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارند . از این رو افزودن 15 تا 2 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به زمین هایی که این گیاه کشت می شود در افزایش عملکرد مؤثر است . اضافه کردن 2 تا 3 کیلوگرم در هکتار ازت 4 تا 5 روز پس از کشت به همراه آبیاری سبب افزایش عملکرد می شود.

آماده سازی خاک

در اوایل پاییز پس از افزودن کودهای حیوانی مورد نیاز ، شخم مناسبی زده می شود پس از آن زمین را باید تسطیح کرد و خاک زمین هایی که زیره سبز کشت می شود باید نرم باشد و سله تولید نکند .

کاشت

تکثیر زیرۀ سبز توسط بذر صورت می گیرد . تاریخ کشت این گیاه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد . به طوری که در مناطق معتدل یک محصول پاییزه و در مناطق سرد به صورت یک محصول بهاره کشت می شود . برای کشت پاییزه اواسط پاییز (آبان) و برای کشت بهاره اسفند ماه زمان مناسب است . طی بررسی که انجام شده تأثیر زمان کشت دیم بر روی ترکیب های تشکیل دهندۀ زیره سبز اثر دارد که بازده اسانس در تاریخ کشت اوایل تا اواسط اسفند بوده است .

اگر زیرۀ سبز ردیفی کشت شود فاصلۀ ردیف ها 15 تا 2 سانتی متر مناسب است . هر هکتار زمین به 12 تا 15 کیلوگرم بذر با کیفیت مناسب نیاز دارد . عمق بذر متفاوت است و به بافت خاک بستگی دارد . بین 5/1 تا 2 سانتی متر مناسب می باشد . پس از کشت از انجام هر گونه عملی که سبب جابجایی بذر شود باید خودداری کرد . برای تسریع در جوانه زدن بذر بهتر است مدتی قبل از کشت زمین آبیاری شود . توصیه می شود برای افزایش قوۀ رویشی بذرها را باید به مدت 24 تا 36 ساعت در آب خیس کرد . پس از کاشت بلافاصله زمین را باید آبیاری کرد . دومین آبیاری 8 تا 1 روز پس از دور دوم مجدداً آبیاری انجام می شود تا رویش بذرها تکمیل گردد . گیاهان را باید هر 12 تا 2 روز (بسته به شرایط اقلیمی) آبیاری کرد .

مراقبت و نگهداری

چون زیرۀ سبز ارتفاع کمی دارد و اگر امکان رویش به علف های هرز داده شود نه تنها می توانند بر زیرۀ سبز غلبه کنند و جذب آب و کسب نور را دچار اشکال کنند بلکه سبب انتشار و گسترش آفت ها و بیماری ها نیز می شوند .

هنگامی که ارتفاع بوته ها به پنج سانتی متر رسید باید وجین علف های هرز را آغاز و در طول رویش زیرۀ سبز علف های هرز باید دو تا سه مرتبه وجین شود . زیرۀ سبز به عوامل بیماری زای قارچی بسیار حساس است و این گیاه در تمام مراحل رویش ممکن تحت تأثیر آن ها قرار گیرد . از مهمترین بیماری های قارچی سفیدک سطحی است که برای مبارزه با این قارچ باید از قارچ کش های سولفوره و قابل به مقدار یک کیلوگرم در هکتار و یا کاراتان به مقدار 5/ کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد . از بیماریهای قارچی دیگر بلایت زیره که برای مبارزه با این قارچ از قارچ کش های حاوی ترکیبات مس نظیر دیتان ، بلیتوکس یا کوپرومار به مقدار 6/ تا 1 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده کرد . پوسیدگی ریشه نیز از بیماری های دیگری است که در تمام مراحل رویش زیرۀ سبز را تهدید می کند . برای جلوگیری از ابتلای گیاهان به این قارچ باید نکات زیر را رعایت کرد :

1- از بذر سالم و عاری از هر گونه بیماری استفاده شود .

2- بذرها قبل از کاشت با سموم قارچ کش مناسب مانند تی. ام. تی. دی یا سایر قارچ کش های مناسب (2 گرم به ازای هر کیلوگرم بذر) تیمار شوند .

3- تا سه سال از کشت زیرۀ سبز در زمین هایی که گیاهان به این بیماری آلوده شده اند خودداری نمود .

4- انجام شخم عمیق در تابستان .

برای مبارزه با آفت های زیرۀ سبز می توان از محلول روگور به مقدار 6/ لیتر یا دیمکرون به مقدار 2/ لیتر در هکتار استفاده نمود .

برداشت محصول

محصول معمولاً 1 تا 12 روز پس از کشت آماده برداشت می شود . در اواسط بهار (اردیبهشت تا اوایل خرداد) می توان زیره های سبز را برداشت کرد . عمل برداشت معمولاً با دست انجام می شود . گیاهان را با دست از ریشه بیرون کشیده یا با داس برداشت می کنند . سپس باید آن ها را خشک کرد . پس از بوجاری باید بدرها را از سایر اندام ها جدا کرد و با استفاده از جریان هوا آن ها را تمیز و بسته بندی و انبار کرد . عملکرد بذر بسیار متفاوت است و به شرایط اقلیمی رویش گیاهان بستگی دارد . در استان سیستان و بلوچستان در طی تحقیقات انجام شده در کشت پاییزه عملکرد دانه زیره 25 کیلوگرم در هکتار بوده در کشت بهاره این گیاه 825 کیلوگرم در هکتار . گیاهانی که به بیماری های قارچی مبتلا نشده باشند 8/ تا 1 تن در هکتار بذر تولید می کنند .

علل تثبیت کاشت زیره در مناطق خاصی از کشور

زیره سبز به عنوان یکی از گیاهان دارویی ارزشمند کشورمان دارای ویژگی هایی است که جایگاه آن را در الگوی کشت مناطق خاصی از کشور تثبیت نموده است :

1-فصل رشد نسبتاً کوتاه که حدود 1 تا 12 روز می باشد و پس از برداشت محصول می توان زمین را زیر کشت محصولاتی نظیر ذرت علوفه ای ، سویا ، هویج ، ارزن و کنجد و غیره برد و یا اقدامات اصلاحی روی خاک انجام داد .

2-زیره سبز نیاز آبی کمی دارد . علاوه بر آن قسمت عمدۀ آب مورد نیاز خود را از نزولات جوی تأمین می کند . به عبارت دیگر انطباق فصل رشد این گیاه با فصل بارندگی مناطق خشک و نیمه خشک کشور، موجب شده که در این مناطق به صورت دیم نیز عملکرد مناسبی داشته باشیم .

3-فصل کاری زیره سبز در مناطق کشت با فصل کاری محصولات دیگر تلاقی نداشته و تعادل در توزیع زمانی کار زارعین و ماشین آلات کشاورزی ایجاد می کند .

4-زیره سبز در مقایسه با سایر محصولات زراعی از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار است و خصوصاً در مناطقی که آب عامل محدود کننده کشاورزی است و مقایسه اقتصادی باید بر اساس درآمد خالص یک متر مکعب آب انجام شود ، این گیاه به نسبت آب معدنی درآمد خوبی عاید می سازد .

5-از آنجا که زیره گیاهی صادراتی است . قیمت آن کمتر دچار نوسانات شده و موجب اطمینان خاطر کشاورز از فروش محصولات خود به قیمت مناسب می شود .

خواص دارویی و درمانی

زیره سبز دارای صفاتی شبیه زیره سیاه و انیس سبز است در بیماری های مختلف به عنوان ضد تشنج ، ضد صرع ، مقوی معده مدر ، بادشکن ، قاعده آور و معرق استفاده می شود .

زیرۀ سبز در نزله های حاد و مزمن برونش ها ، نفخ ناشی از سوء هضم ، بلع هوا ، رفع گازهای روده ، رفع ترشحات مهبلی (ترشحات زنانگی) و قطع حالت قاعدگی در زنان جوان اثرات مفید ظاهر می نماید .

از زیرۀ سبز برای معطر ساختن نان ، پنیر و همچنین تهیه بعضی از لیکورها استفاده به عمل می آورند .

در استعمال خارج قرار دادن ضماد آن روی پستان ، در موارد جمع شدن شیر در پستان اثرات مفید ظاهر می کند .

منابع و مأخذ

–     احمدی، ل، میرزا و م- و کالیراد ، ع، 1376 بررسی تأثیر زمان کشت دیم بر روی ترکیب های تشکیل دهندۀ اسانس زیرۀ سبز . فصلۀ تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران – 7: 95-85 .

–     امید بیگی ، رضا ، 1385 ، رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی انتشارات طراحان نشر ، جلد سوم ، صفحه 6 تا 68 .

–     حمیدرضا فنایی ، حسین اکبری مقدم ، غلامعلی کیخا، منصور غفاری و احسانعلی عالی، 1385 ، ارزیابی زراعی و ترکیبی اسانس زیره سبز ، رازیانه، و سیاه دانه در شرایط اقلیمی سیستان فصلۀ علمی – پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران ، جلد 22 ، شمارۀ 1، صفحه 34-41 .

–     رضا امین پور و احمد جعفری ، 1378، زیرۀ سبز، وزارت کشاورزی ، سازمان کشاورزی استان اصفهان .

–     زرگری ، علی ، گیاهان دارویی ، 1368، انتشارات دانشگاه تهران .

–        Sumamad, 24. Susgainabk management of marginal dry lands proceedings of the 3rd project workshop, December 11-15, Djerba , Tunisia , pp 1-184 .

           زیره سبز (کرابیه)    

عربی:                      کمون و سنوت

علمی:                 Cuminum cyminum

انگلیسی:        Cumin Seed, Cumin plant

فرانسوی:   Cumin Des Pres , cumin officinale

آلمانی:                        Kummel

تیره:                             Umbelliferae

جنس  :                          Umminum

خصوصیات گیاه شناسی

اختصاصات ظاهری گیاه

زیره گیاهی است یکساله ,کوچک و علفی که ارتفاع آن بسته به شرایط محیطی بین 15 تا 6 سانتیمتر است. ریشه آن دوکی شکل,کم وبیش منشعب و به طول 1-2 سانتی متر, دراز و باریک به رنگ سفید ، ساقه آن راست و منشعب به تقسیمات دو تایی و گاهی سه تایی است که این انشعابات در نهایت به گل آذین چتر مرکب ختم می شود . ساقه گیاه شیار دار بوده و دارا ی بافت کلانشیم محیطی است . برگهای آن متناوب، شفاف، بی کرک، منقسم به بریدگیهای بسیار نازک و ظریف ولی دراز و نخی شکل است. رنگ برگها سبز تیره و قاعده آنها توسط غلافی کم وبیش پهن به ساقه متصل می شود.برگک ها خطی یا مستطیل , با لبه سفید بوده و دور چترک ها قرار دارند.چترها انشعابات محدودی برابر 3-6 عدد دارند و طول آنها 5-1 میلی متر است ودارای تعدادی براکته و براکتئول های باریک و نخ مانند می باشند.

 گلهای آن کوچک سفید و صورتی و به شکل چتر مرکب در انتهای ساقه گل دهنده ظاهر می شوند.گلبرگهاقرمز،ساوی ،در راس عمیقا فرو رفته. براکته های قاعده هر گل نیز در قاعده چترک ها به صورت حلقوی وجود داشته و گریبانک یده می شود. هر گل دارای 5 کاسبرگ جدا و نوک تیز با دندانه های درفشی و سبزرنگ ,5 گلبرگ ظریف تخم مرغی شکل , ساوی, صورتی رنگ یا قرمز و از هم جدا می باشد.

تخمدان دو برچه ای است که تولید میوه دو فندقه شیزوکارپی می کند.پرچمها 5 عدد هستند که روی تخمدان قرار دارند.میوه های دو فندقه ابتدا به هم چسبیده اند ولی سرانجام از هم جدا می شوند.میوه آن به رنگ سبز تا قهوه ای روشن وبه طول 5-6 میلی متر وقطر آن 1.5-2 میلی متر به صورت کشیده و دوکی شکل است که در دو طرف باریک می شود و شیارهایی بر روی آنها دیده می شود.میوه از تارهای کوتاه و خشن پوشیده شده است ولی گاهی بدون تار هم می باشند. دندانه های درفشی شکل کلاله به شکل تاج در آمده که اولین جفت آن نخی شکل است. بسیار معطر و نافذ با طعمی گرم و رنگ آن سبز و خاکستری ودر بعضی واریته ها حتی سفید،زرد،زرد تیره وخرمایی مایل به سبزاست.وزن هزار دانه آن 1.2-3 گرم است.‌

زیره دارای دو گونه ی معروف سبز وسیاه است البته زیره ی سبز‌ و سیاه در ظاهر شبیه یگدیگرند، که اگر موشکافانه بررسی کنید متوجه می شوید که زیره ی سبز صاف تر،بلندترو در رنگ روشن تر‌‌ ‌از زیره ی سیاه است.

گرده افشانی در زیره سبز توسط باد و به ندرت توسط حشرات انجام می گیرد.زیره گیاهی خود لقاح ودرصد دگر لقاحی آن کم میباشد .همچنین چترها از پائین بوته به سمت بالا و از حاشیه به طرف مرکز تولید بذر می کنند که این نشان دهنده گل آذین حدود است.دوره رویشی این گیاه کوتاه و بین 1-11 روز است.

زمان گلدهی: اردیبهشت و خرداد

 تاریخچه زیره

قدیمی ترین زیره جهان در شهر سوخته کشف شده است. کشف زیره در این منطقه نشان می دهد که پنج هزار سال پیش، این گیاه معطر مورد استفاده فراوانی در بره غذایی ساکنان شهر سوخته داشته است. در آن زمان زیره های سیاه رنگ را که همانند زیره های امروزی بودند به همراه ظروفی خاص در داخل قبور مردگان قرار می دادند. تاکنون نمونه ای قدیمی تر از زیره شهر سوخته استان سیستان وبلوچستان در هیچ منطقه ای از دنیا دیده نشده است.

ریشه لغت ‌cumin ‌‌ از فرانسه است که این لغت درزبان فرانسه هم قرض گرفته شده از لغت عربی ‌Kammon‌ می باشد، عربها نیز این لغت را از لغت اسپانیایی ‌comino‌ گرفته اند.‌

در گویش محلی طبس به آن کرابیه می گویند.

‌باورهای قومی

 خرافه پرستان در قرون وسطی معتقد بودند که زیره مانع از سرگردان شدن کودکان و عشاق میشود، همینطور معتقد بودند زندگی شادی در انتظار عروس و دامادی است که در جشن عروسی خود زیره به‌همراه داشته باشند!

نیم نگاهی به گذشته

مصری ها زیره ی سبز را ۵ هزار سال قبل از میلاد مسیح استفاده می کردند.رومی ها زیره ی سبزرا به عنوان جایگزینی برای فلفل استفاده می کردند .جالب اینجاست که مستعارامپراطورروم، آنتونیوس پیوس (cumin ter‌‌) به معنی شکاف دهنده زیره آن هم از نوع سبزش بود.چرا که او برای به ثمررسیدن پروژه های اجتماعی، درزندگی شخصی خود بسیار مقتصد و صرفه جو بود.‌

محل رویش و پراکندگی گیاه

منشأ اولیه آن ناحیه علیای مصر و سواحل نیل( مناطق شرقی مدیترانه و شمال آفریقا) بوده است ولی امروزه به حالت نیمه وحشی در منطقه وسیعی از مدیترانه ، عربستان و ایران(چنوب غرب آسیا)،مناطق مرکزی آسیا, جنوب پاکستان  و نواحی مختلف دیگر که آب و هوای خشک متناسب با نیازهای طبیعی این گیاه داراست می روید و یا در این نواحی پرورش می یابد.

در حال حاضر این گیاه در کشورهای عربستان , پاکستان, هند, عراق, ترکیه, یوگوسلاوی, سوریه , بلغارستان , مالت, سودان, مصر, مکزیک, افغانستان, چین, اندونزی, مراکش, اوکراین, آمریکای مرکزی, چک واسلواکی کشت می شود ولی هند , مصر، سری لانکا، سوریه، پاکستان ، ترکیه و ایران در تولید و صادرات این گیاه جایگاه ویژه ای دارند.

پراکندگی آن در ایران در خراسان: سبزوار ، علی آباد، مشهد ،صالح آباد تهران ، بین تهران و سمنان در ناحیه ای ب کیش لک در ارتفاعات 9 متری به حالت خودرو و نیمه خودرو سمنان ، دامغان ، سرخه در 11 متری, در غرب: کاشمر, بین خواف و تایباد, دریاچه بزنگان جنوب تربت حیدریه می باشد همچنین پرورش آن در غالب نواحی مساعد صورت می گیرد.

سه قطب اصلی کشت زیره سبز ایران در استانهای خراسان, اصفهان و کرمان می باشد.

کشت و پرورش گیاه

نیازهای اکولوژیکی

اثر نور

چون زیره سبز گیاهی مدیترانه ای است، لذا در طول رویش به حرارت مناسب و نور کافی نیاز دارد مقدار اسانس گیاهان که در مناطق گرم با نور فراوان می رویند بیش از مناطق دیگر است.

زیره سبز دارای برگهای رشته ای می باشد بنابراین درصد کمی از نور رسیده به سطح زمین را دریافت می کند ولی با توجه به حساسیت این گیاه به بیماریهای قارچی , روزهای آفتابی و خشک, شرایط مطلوبی را برای مصون ماندن از این بیماری فراهم می کند.

اثر دما

ری چودری (1992) حداقل دمای رشد زیره را 9 درجه سانتی گراد و حداکثر آن را 26 درجه سانتی گراد اعلام نموده است. صادقی( 137) حداقل دمای سبز شدن گیاهچه را 2-5 درجه سانتی گراد بیان نموده است.

دمای بالا بطور مستقیم موجب خسارت زیاد به زیره سبز نمی گردد, ولی باعث کوتاه شدن فصل رشد و زودرس شدن آن خواهد گردید. در چنین شرایطی تعداد چتر در بوته , تعداد دانه در چتر و وزن دانه کاهش می یابد. در شرایط سرما برگهای زیره از حالت سبز به ارغوانی تبدیل شده و در صورت تداوم سرما می میرند. همچنین بذرهای زیره سبز در دماهای نزدیک به صفر جوانه نمی زنند. این گیاه فصل رشد خود را در ماههای آخر زمستان و بهار تنظیم می کند.

اثر رطوبت

این گیاه به دلیل مستعد بودن به دو بیماری قارچی بلایت آلترناریایی و بوته میری باید در محیطی کشت گردد که میزان رطوبت کمی دارد.در سالهای مرطوب با بارندگی بهاره به طور معمول میزان خسارت وارد شده از سوی این دو قارچ به حدی می باشد که ممکن است عملکرد از سالهای خشک کمتر گردد.پراکنش و مناطقی که زیره سبز در آن کشت می شود نشان دهنده این است که رطوبت نسبی بالا مناسب رشد این گیاه نمی باشد. صادقی (137) با بررسی آبیاری و کود نیتروژنه بر زیره سبز در سه سال متوالی 1368, 1369, 137 اعلام نمود با وجود این که بارندگی در این سه سال در طی فصل بهار به ترتیب ,2/26, 2/43 , 119 میلی متر بود باز هم آبیاری تأثیر مستقیمی بر عملکرد نگذاشت و این نشانگر پائین بودن نیاز رطوبتی زیره سبز است.این گیاه در مرحله گل دهی و تشکیل میوه به رطوبت کمتری نیاز دارد.

اثر خاک

زیره سبز را به علت ضعیف و ظریف بودن گیاهچه آن باید در خاکهای لوم شنی کشت نمود. کشت در خاکهای سبک شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی مناسب نیست چون این خاکها شرایط را برای ابتلای گیاهان به بیماریهای قارچی آماده می کنند خاک باید نرم باشد وسله تولید نکند PH. خاک برای کشت زیره سبز 5/4 تا 2/8 مناسب است. همچنین تهویه کافی اکسیژن برای کشت این گیاه مطلوب می باشد.

مواد و عناصر غذایی

نیاز کودی زیره سبز نسبت به گیاهان زراعی دیگر کمتر است ولی کشت آن در خاکهای حاصل خیز سبب افزایش عملکرد شده و مقاومت گیاه را افزایش می دهد از این رو میزان حاصل خیزی خاک تعیین کننده می باشد و در صورت نیاز می توان از منابع کودی استفاده کرد.

افزودن کود حیوانی به طور کاملاً پوسیده به مقدار 15-2 تن در هکتار در هنگام شخم در افزایش عملکرد موثر بوده و همچنین اضافه نمودن ازت به مقدار 2-3 کیلوگرم در هکتار به صورت سرک ( نصف در هنگام کاشت و نصف در 3-4 روز پس از کاشت) و 6 کیلوگرم فسفر در هکتار که آن را می توان در زمان کاشت به خاک اضافه کرد, موجب افزایش عملکرد خواهد شد.

البته کاشت زیره سبز بعد از چغندرقند نیاز زراعت را به این دو عنصر برطرف می کند. با مصرف 3 کیلوگرم در زمان تهیه زمین , مقاومت این گیاه به آفات وبیماریها به خصوص بوته میری , بالا می رود.

زمان و فواصل کاشت

به طور کلی ابن گیاه ، در زمستان کاشته می شود، در بهار شکوفه می دهد و در تابستان محصول آن با دست درو می شود، کشت زیره نیازمند تابستانی گرم و طولانی مدت با دمای روزانه در حدود ‌‌۳۰ ‌درجه ی سانتیگراد می باشد و معمولا درآب و هوای مدیترانه ای رشد می کند.‌اما تاریخ کشت این گیاه متفاوت است وبه شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد بطوریکه در مناطق معتدل یک محصول پائیزه در مناطق سرد به صورت یک محصول بهاره کشت می شود اواسط پائیز (آبان ماه) زمان مناسبی برای کشت پائیزه است. در حالیکه کشت بهاره در اسفند یا اوایل بهار در زمین اصلی  انجام می گیرد.  زیره سبز به دوره های نوری بسیار حساس است و در نتیجه باید تاریخ کشت آن را براساس منطقه مورد نظر ارزیابی کرد تا زمان کافی برای رشد علفی و شاخه بندی داشته باشد در غیر این صورت فرصت کافی برای دوره رویش ندارد و قبل از تکمیل دوره رویش وارد مرحله زایش می شود, گیاه کوتاه مانده و تعداد چتر در گل آذین کاهش می یابد که باعث کاهش شدید عملکرد می شود.

چون این گیاه در اوایل رشد بسیار ضعیف می باشد, درصورتی که رشد گیاه به تعویق افتد قابلیت رقابت با علفهای هرز بهاره را نداشته و محصول به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.

در مناطق معتدل یک محصول پائیزه و در مناطق سرد به صورت یک محصول بهاره کشت می شود.طبق تحقیقات انجام شده کشت پائیزه و زمستانه بهتر از کشت بهاره است و دارای عملکرد بالاتری می باشد با این حال با درنظر گرفتن شرایط محیطی منطقه می توان آن را در مناطق معتدل تا گرم به عنوان کشت پائیزه در نیمه آذر و کشت زمستانه در دی ماه و در مناطق سرد به عنوان کشت بهاره در اسفند ماه کشت نمود.

در کشت ردیفی , فاصله ی ردیف 4-5 سانتی متر و فاصله هر بوته روی خط 2-25 سانتی متر می باشد, در صورتی که کشت به صورت دستی انجام گیرد به 15-2 کیلوگرم بذر در هکتار مورد نیاز است. پس از بذرپاشی باید دقت شود تا دیسک به صورت سطحی و ملایم زده شود تا بذرها در عمق زیاد قرار نگیرند و به تناسب بافت خاک بین 5/1 تا 2 سانتی متر مناسب است , زیرا در عمق های به ویژه در خاک های سنگین رویش گیاه با مشکل مواجه خواهد شد( به خصوص در خاکهای سنگین).پس از کشت , از انجام هرگونه عملی که سبب جابه جایی بذر شود باید خودداری کرد.

لازم به ذکر است قبل از کشت بین 36-48 ساعت باید بذر در آب جاری خوابانیده شود.بدین ترتیب مقدار زیادی از فنل های بذر که مانع جوانه زنی می شود آب شویی می گردد.

روش کاشت

کشت زیره سبز توسط بذر و مستقیماً در زمین اصلی صورت می گیرد و باید بذرهایی را انتخاب نمود که مقاوم به ریزش , گرما و بیماری به خصوص بوته میری باشد. پس از انتخاب نوع مرغوب بذر , جهت افزایش قوه رویش و از بین بردن مواد بازدارنده جوانه زنی که در پوسته بذروجود دارند بهتر است به مدت 36-48 ساعت آن را در آب جاری قرار داد و همچنین با قارچ کشهای موثر (سیستمیک) بذرها را ضدعفونی کرد.

آماده سازی زمین

زیره سبز در خاک های لوم شنی یا آهکی که زهکش مناسب دارد و قسمت سطحی آن نرم و حاصل خیز بوده و عمق کافی نیز داشته باشد, دارای عملکرد خوبی است . این گیاه احتیاج به شخم عمیق ندارد و با در نظر گرفتن بافت خاک , شخمی به عمق 25-3 سانتی متر برایش کافی است. شخم باید به اندازه ای باشد که زمین بتواند رطوبت را به اندازه کافی در خود ذخیره نماید تا بذر بتواند جوانه بزند و به خوبی رشد نماید.

همچنین برای تهیه زمین باید به وضع تناوب و گیاه قبلی توجه نمود به طوری که هرگاه در تناوب , گیاه قبلی غله باشد , لازم است باقی مانده کاه و کلش حاصل از گیاه قبلی , نرم و خرد شده و با خاک به طور کامل مخلوط شود ولی در مناطق خشک و کم آب بهتر است کاه و کلش را تا حد امکان جمع آوری و از زمین خارج نمود زیرا به علت کمی رطوبت دیرتر و سخت تر می پوسد.

زراعت زیره سبز به صورت آبی یا دیم به روش های خشکه کاری یا هیرم کاری به شکل کرتی یا ردیفی( جوی و پشته ای) در عمق 1-2 سانتی متر خاک انجام می شود.

جهت تهیه بستر مناسب برای این گیاه بهتر است زمین را در اوایل پائیز پس از افزودن کودهای حیوانی شخم مناسبی زد, سپس آن را تسطیح کرد. زمینی که در آن زیره سبز کشت می شود باید سطحش کمی فشرده باشد تا گیاهچه ها پس از سبز شدن استقرار خود را از دست ندهند و در صورت پوک بودن باید اصلاحات فیزیکی انجام داد . در کشت دیم باید عمق بذر را جهت دسترسی گیاه جوان به رطوبت , کمی در نظر گرفت و از بذر مصرفی کمتری استفاده نمود , می توان این کار را به دو روش هیرم کاری و خشکه کاری انجام داد. در زراعت دیم به روش هیرم کاری ابتدا باید زمین را آبیاری نمود و پس از گاورو شدن , زمین را شخم مناسبی زد, سپس در زمان مناسب اقدام به بذرپاشی کرده دیسک مناسب زده و ماله کشید.

در روش دیم خشکه کاری پس از شخم و دیسک , بذرپاشی انجام می شود. سپس دیسک سبک باید زد و ماله کشید.در زراعت آبی به روش هیرم کاری , باید زمین را آبیاری نمود و هنگام گاورو شدن زمین , بذر را می توان با ماسه نرم مخلوط کرد , همراه با کود در زمین به صورت دست پاش و یا با استفاده از دستگاه کودپاش سانتریفوژ پخش نمود.سپس به وسیله دیسک یا کولتیواتور آن ها را زیر خاک کرد, بعد ماله زد و اقدام به آبیاری سبکی نمود تا بذرها شسته نشوند. دومین آبیاری باید یک هفته تا 1 روز بعد از اولین آبیاری انجام گیرد. رویش بذرها پس از دومین آبیاری آغاز می شود. چنانچه منطقه کشت از دمای بالایی برخوردار باشد باید 5 تا 6 روز پس از دومین آبیاری مجدداً گیاهان را آبیاری نمود. این آبیاری سبب می شود تا رویش بذرها تکمیل شود گیاهان را باید هر 12 تا 2 روز (بسته به شرایط آب و هوائی) آبیاری کرد. اضافه کردن 2 تا 3 کیلوگرم در هکتار ازت 4 تا 5 روز پس از کشت به همراه آبیاری سبب افزایش عملکرد می شود.

در زراعت آبی به روش خشکه کاری باید بذر و کود را در زمین پاشید , سپس به وسیله دیسک آنها را زیر خاک کرد و بعد اقدام به آبیاری نمود. در کشت ردیفی می توان از دستگاه فاروئر گندم استفاده کرد. به این صورت که قبل از کود و بذرپاشی , کلوخ های زمین را به وسیله دیسک به طور کامل نرم کرده سپس اقدام به پخش کود و بذر کرد , این کار توسط کودپاش سانتریفوژ انجام می گیرد. در قدم بعدی با زدن یک دیسک دیگر بذر و کود را زیر خاک برده و با دستگاه فاروئر اقدام به فارو زدن به عرض 4-5 سانتی متر کرد. این روش کاشت در زمین هایی که وسعت آنها اجازه فارو زدن را می دهد استفاده می شود و مزایای زیادی دربر دارد.

ملافیلابی (1369-7) در بررسی اثر مقادیر بذر و روش های کشت در عملکرد زیره ی سبز طی 3 سال زراعی در منطقه تربت جام کشت ردیفی (فارو با آبیاری نشتی ) را توصیه نموده است. در طریقه کرتی هزینه تهیه زمین و مدت زمان لازم , بیش تر از سایر روش ها می باشد, همچنین مقدار آب مصرفی است. قبل از کشت زمین را آماده وکرت بندی می کنند اما گیاهانی که داخل کرت رشد و نمو می نمایند شرایط ساعدتری نسبت به کشت ردیفی دارند.

تناوب کاشت

چون زیره سبز به بیماری های قارچی بسیار حساس است و بیماری های گیاهان تیره چتریان کم و بیش مشابه هستند لذا نباید آن را با گیاهان این تیره به تناوب کشت کرد.

این گیاه بسیار قانع است و چنانچه در تناوب بعد از گیاهان تابستانه قرار گیرد (به خصوص در زراعت دیم) می تواند از ذخایر رطوبتی و عناصر غذایی محصولات قبلی استفاده کند.

در ایران چون اغلب برداشت چغندرقند زمانی انجام می شود که تاریخ مناسب کاشت گندم گذشته است از این رو تناوب چغندرقند و زیره سبز می تواند موفق باشد. تناوب ذرت و زیره سبز نیز موفقیت آمیز است , ولی زیره سبز بعد از سورگم موجب بروز افزایش بیماری بوته میری می شود.همچنین پس از برداشت این گیاه می توان ذرت علوفه ای ,سویا, هویج, ارزن, کنجد و نخود کاشت و یا به صورت کشت مخلوط به صورت یک در میان  با پیاز ,سیر , ترب و عدس کاشت. جهت کاهش بیماری بوته میری , بهتر است از تناوب های 3-4 ساله استفاده شود یعنی زیره سبز زودتر در تناوب قرار نگیرد. قابل ذکر است آیش مزارع موجب کاهش بیماری بوته میری خواهد شد.

مراقبت و نگهداری

زیره سبز در مقابل علف های هرز ضعیف می باشد , زیرا ارتفاع گیاه کم و سرعت رشد آن کند است , درنتیجه در جذب آب و کسب نور با مشکل مواجه می شود و همچنین سبب انتشار و گسترش آفات و بیماریها می شود.

از مهمترین علفهای هرز مزارع زیره سبز می توان , علف هفت بند, خارشتر, بومادران, سلمه, خارخسک, تلخه, گاو چاق کن و ختمی را برد. تحقیقات نشان می دهد که کنترل شیمیایی علف های هرز اختلاف چندانی با وجین دستی ندارد.وجین علف های هرز و برگرداندن خاک بین ردیفها به خصوص در زمان بحرانی علف های هرز (15 تا 3 روز پس از کشت) سبب افزایش عملکرد می شود.

در صورت نیاز , وجین دوم در فروردین ماه و وجین های بعدی بسته به میزان علف های هرز موجود در مزرعه انجام می شود. در صورت استفاده از علف کشهای شیمیایی می توان از علف کش اتان فلورالین 6% به میزان 1.5-3 کیلوگرم به صورت مخلوط در خاک در حجم 12 لیتر آب در 1 روز قبل از کاشت استفاده نمود هم چنین استفاده از علف کش لینوران به مقدار 1.5-3 لیتر در هکتار بعد از کاشت در مرحله 2-4 برگی گیاه موثر خواهد بود.

در مناطقی که ریزش باران طی دوران رشد گیاه کمتر از 15 میلی متر باشد نمی توان به صورت دیم کشت نمود و باید کشت به طور آبی باشد. از طرفی این گیاه به بیماری آلترناریا و بیماری بوته میری بسیار حساس است از این رو لازم است در موقع تهیه زمین , شیب لازم داده شود تا هم آب به مقدار ثابت در تمام سطح مزرعه پخش گردد  و گیاهان به طور یکسان از آب استفاده نمایند و هم از ایستادن آب در اطراف بوته جلوگیری شود.

آبیاری زیاد و کامل باعث کاهش وزن هزار دانه می شود زیرا بیشترین تأثیر آبیاری صرف افزایش شاخ و برگ می شود. آبیاری این گیاه بسته به نوع کاشت و شرایط منطقه 1-6 نوبت انجام می شود. در روش هیرم کاری اولین آبیاری قبل از کاشت و در روش خشکه کاری اولین آبیاری بعد از کاشت صورت می گیرد و در کشت ردیفی بعد از کاشت بذر توسط سیفون های مخصوص آب را از نهرهای اصلی وارد ردیف ها نموده تا آب به مرور زمان به زمین نفوذ کرده و به آخر ردیفها برسد. پس از خیس شدن خاک , آب را باید قطع کرد.

در صورتی که آب کافی در دسترس نباشد با یک بار آبیاری سبک در زمان گلدهی می توان باعث افزایش عملکرد شد. این گیاه در مرحله گلدهی و تولید دانه به آب احتیاج شدید دارد و باید دقت شود در مواقع ریزش باران و به هنگام رسیدن و کامل شدن میوه از آبیاری خودداری نمود.

زیره سبز به عوامل بیماریزای قارچی بسیارحساس است و این گیاه در تمام مراحل رویش ممکن است تحت تأثیر آنها قرار گیرد. در ایران تاکنون شته سبز هلو , آگروتیس, کرم غوزه, مورچه و تریپس مشاهده و گزارش شده است.

شته سبز هلو در مرحله گلدهی زیره سبز افزایش یافته و باعث خسارت می شود. این شته را می توان با سموم دی متوات , متاسیستوکس, دیازینون و مالاتیون در مرحله گلدهی از بین برد. مورچه ها در مراحل آخر رشد به مزارع زیره سبز حمله ور می شوند و با جمع آوری بذرها خسارت وارد می کنند.

نتایج پژوهش ها نشان می دهد که کشت زود هنگام سبب حداقل خسارت شته سبز می شود. برای مبارزه با سایر آفات این گیاه می توان از محلول روگور به مقدار .6 لیتر یا دیمکرون به مقدار .2 لیتر در هکتار استفاده نمود.

در حال حاضر زیره سبز یکی از گیاهان حساس به بیماریهای قارچی می باشد.

سفیدک سطحی از مهمترین بیماریهای این گیاه است. عامل این بیماری قارچی است به Erysiphe polygoni Dc . از علائم این بیماری وجود لکه هایی سفید رنگ در برگها و ساقه های گیاه است. چنانچه با این بیماری مبارزه نشود پس از مدت کوتاهی گسترش می یابد. گیاهانی که به این بیماری مبتلا می شوند یا میوه تولید نمی کنند یا میوه های ریز و چروکیده ای تولید می کنند که در این صورت ماده موثره , کمیت و کیفیت بسیار ناسب خواهد داشت. برای مبارزه با این قارچ باید از قارچ کشهای سولفوره وتابل به مقدار یک کیلوگرم در هکتار یا ازکاراتان به مقدار .5 لیتر در هکتار , به صورت محلول پاشی استفاده کرد.

بوته میری یا پژمردگی زیره سبز

علایم این بیماری حدود یک ماه پس از کشت , زمانی که گیاه در مرحله 6-8 برگی است دیده می شود و تا اواخر رشد ادامه پیدا می کند و تا اواخر رشد ادامه پیدا می کند. شروع حمله قارچ عامل بیماری گیاه به طور معمول بعد از سرما و یخبندان زمستانه است که به طور معمول در فروردین ماه اتفاق می افتد.

آلودگی اغلب از ریشه گیاه آغاز می شود و سپس گسترش می یابد. در اکثر اوقات ظاهر ریشه گیاهانی که پژمردگی دارند با ریشه گیاهان سالم تفاوتی ندارند. بعضی اوقات زخم های قهوه ای رنگی سطح ریشه آلوده دیده می شوددر مراحل پیشرفت آلودگی ریشه های فرعی و اپیدرم سطحی ریشه اغلب از بین می رود.

علایم بیماری, پژمردگی نوک برگها ی گیاه در حال رشد است.برگها تغییر رنگ داده و زرد می شوند, طوقه به رنگ قهوه ای درآمده و قسمتی از مزرعه به حالت سبز خشک در می آید. سیستم آوندی تغییر رنگ داده و به رنگ قهوه ای تبدیل می شود.

عامل بیماری قارچی به  Fusarium oxysporum f.comini است که در کشورهای هندوستان, افغانستان, ترکیه, سوریه و پاکستان هم گزارش شده است.مبارزه با این بیماری بسیار مشکل است و باید از ابتلای گیاهان به این بیماری جلوگیری نمود. برای کنترل این بیماری رعایت موارد زیر ضروری است:

بیماری سوختگی زیره سبز

علایم بیماری سوختگی یا بلایت زیره بعد از مرحله گلدهی ظاهر می شود. گیاه در مرحله قبل از تشکیل گل حساس نیست اما بعد از این مرحله تا پایان مرحله برداشت به این بیماری حساس می باشد. شروع حمله قارچ عامل بیماری به گیاه به طور معمول در رطوبت بالا و در درجه حرارت 23-26 درجه سانتی گراد می باشد.پس از بروز بیماری اگر باران در جهت باد ببارد , باعث انتقال بیماری به مناطق مجاورمی شود .

 بیماری به صورت لکه های قهوه ای مایل به قرمز به حالت زنگ زدگی از نوک برگها شروع شده و سپس به روی ساقه های کوچک گسترش یافته و در مرحله گلدهی قسمت های پائین گیاه به طور کامل سیاه شده و از بین می روند. عامل بیماری قارچی به Alternaria burnsi است که امروزه به طور تقریبی  در تمام کشورهایی که زیره سبز به طور وسیع در آنها کشت می شود شایع می باشد. آب و هوای گرم و خشک اجازه تکثیر و توسعه بیماری را نمی دهد و موجب کنترل بیماری می شود. برای کنترل این بیماری رعایت موارد زیر ضروری است:

جمع آوری محصول

محصول معمولاً 1 تا 12 روز پس از کشت آماده برداشت می شود .از اردیبهشت تا اوایل خرداد می توان زیره سبز را برداشت نمود. عمل برداشت معمولاً با دست انجام می گیرد. گیاهان را با دست از ریشه بیرون کشیده یا با داس برداشت می کنند.اما برداشت زیره سبز به علت این که میوه ها در یک زمان نمی رسند کمی مشکل است و باید به دقت انجام پذیرد تا هدر نرود.سپس آنها را باید خشک نمود. پس از بوجاری باید بذرها را از سایر اندام ها جدا و با استفاده از جریان هوا آنها را تمیز و بسته بندی و انبار کرد.

عملکرد بذر بسیار متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد.گیاهانی که به بیماری قارچی مبتلا نشده باشند  8/ تا 1 تن در هکتاربذر تولید می کنند.

قسمت های مورد استفاده: قسمت مورد استفاده این گیاه میوه ی آن می باشد.

زمان بهره برداری

بهترین زمان بهره برداری از زیره سبز از اردیبهشت تا اوایل خرداد می باشد.

ویژگیهای دارویی و درمانی

ترکیبات شیمیایی و اسانسهای گیاه

زیره دارای تانن ، روغن, زرین واسانس(کارون،فلاندرن،کومینول،سمین) است .حداکثر ترکیبات شیمیایی دانه زیره سبز شامل: 8.1 گرم آب , 17.8 گرم پروتئین, 22.3 گرم چربی , 44.2 گرم کربوهیدرات, 1.5 گرم فیبر, 7.6 گرم خاکستر, 931 میلی گرم کلسیم, 66 میلی گرم آهن, 366 میلی گرم منیزیم, 499 میلی گرم فسفر, 1788 میلی گرم پتاسیم, 168 میلی گرم سدیم, 5 میلی گرم روی, 8 میلی گرم اسید اسکوربیک, 1 میلی گرم تیامین, 5 میلی گرم نیاسین, 127 واحد بین المللی ویتامین A و 375 کیلوکالری انرژی, می باشد.همچنین دانه زیره دارای 7 درصد روغن , 13 درصد رزین و اسانس معادل 2.5-5 درصد است.

طرز تهیه اسانس

اسانس زیره در قسمت میوه (بذر یا دانه) و داخل حفره میانی به صورت محبوس قرار  دارد  که از تقطیر میوه له شده تحت اثر بخار آب بدست می آید . این اسانس مایعی است بی رنگ که در اثر ماندن ابتدا به رنگ زرد و سپس قهو ه ای رنگ می شود و حالت چسبنده پیدا می کند. بوی زیره مربوط به آلدئیدی ب کومینول است , وزن مخصوص آن .91-.93 است .مقدار کومینول در زیره بسته به محل کشت آن بین 3 تا 5 درصد است.

درصد اسانس

دی پنتنو آلدئیدهایی نظیر آلدئید کومینیک یا کومینول, کومینول الکل, سیمونن, آلفاپینن, بتاپینن, گاماترپینن, فلاندرن, سینول, 1و3 پارا منتادین- 7-آل, 1و4 پارامنتادین -7- آل, کامفن, میرسن, میرتنال, کاپاسیمن, دی هیدروکومین آلدئید, کاریوفیلین, آلفا ترپنیئول, لینالول, ترپینولن, پولگون مواد تشکیل دهنده اسانس زیره ی سبز هستند. ،.به علاوه در اسانس زیره سبز تعدادی ترپن هست از جمله پی سیمن در آن مشخص شده است.

آلدئیدکومینیک اصلی ترین و عمده ترین ترکیب موجود در اسانس زیره ی سبز است که حداکثر 63 درصد از کل میزان اسانس را تشکیل می دهد. این ترکیب با فرمول C1H12O و به وزن مولکولی 148.3 گرم می باشد. نقطه جوش آلدئید کومینیک در فشار 7 میلی متر جیوه برابر 97-99 درجه سانتی گراد و نقطه ذوب آن 55-57 درجه سانتی گراد می باشد. این ترکیب به لحاظ داشتن ساختار فنلی دارای فعالیت آنتی اکسیدانی است. اسانس حاصل از دانه های تازه زیره که بلافاصله بعد از برداشت , اسانس گیری از آنها صورت می گیرد دارای آلدئید کومینیک بیش تری نسبت به دانه های نگهداری شده به مدت طولانی است و سه روش بی سولفیت, فنیل هیدرازین, هیدروکسید آمین هیدروکلراید , جهت تعیین مقدار آلدئید کومینیک موجود در اسانس زیره سبز به کار می رود.

کومینیل الکل با شیمیایی پی- ایزوپروپیل بنزیل الکل به فرمول C1H14O و وزن مولکولی 15.21 گرم می باشد. نقطه جوش آن در فشار 7 میلی متر جیوه, 1-115 درجه سانتی گراد است و برخلاف آلدئید کومینیک با بی سولفیت واکنش نمی دهد و بر اثر اکسیداسیون آن با پرمنگنات , اسید کومینیک با نقطه ذوب 112 درجه سانتی گراد تولید می شود.

بتاپینن با فرمول C1H16  دارای وزن مولکولی 136.23 گرم می باشد و بر اثر اکسیداسیون آن , اسید چپ گردی به نوپینیک اسید با نقطه ذوب 125 درجه سانتی گراد به وجود می آید این اسید توسط پرمنگنات پتاسیم اکسید شده و تولید نوپینون می کند که نمک سمی کاربازون آن نقطه ذوبی معادل 187 درجه سانتی گراد دارد.نگهداری اسانس زیره سبز باید از هوا, نور و در شیشه های در بسته ی مملو از آن صورت گیرد.

فرآورده ها

اشکال دارویی موجود: زیره سبزبه صورت قطره ,عرق,  پودر مصرف می شود.

داروهای موجود در بازار

در اجزاء فرآورده های قطره شیر افزا, محصولات سنا , دینه کارمیناتیف, رگلیس معطر, قطره سنگل زیره سبز وجود دارد.

URL: http://jssu.ssu.ac.ir/article-1-1634-fa.html

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به ماهه علمی پ‍ژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد می باشد.

طراحی و بره نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 218 All Rights Reserved | SSU_Journals

قیمت این مقاله : ۳۰,۰۰۰ ریال

1