کمبود استروژن در بارداری

مریم امیرحسینی

هورمون‌ها

هورمون‌ها خود به خود در بدن ساخته می‌شود اما زیادی و کمی آن می‌تواند تحت تاثیر برخی از عوامل بیرونی پدید آمده و در زندگی انسان نقش داشته باشد. مهم ترین هورمون‌های زنانه که نقش زیادی در حاملگی دارند عبارت است از:

1- استروژن

کمبود استروژن در بارداری

استروژن را مي‌توان هورمون ويژه جنس زن دانست؛ توليد آن در تخمدان بين هفته‌هاي 8 تا 10 زندگي جنيني آغاز مي‌شود و پس از آن تا زمان تولد و سپس هنگام بلوغ و آنگاه تا دوره يائسگي، مراحلي را طي مي‌كند و تحت تاثير غده هيپوتالاموس و هيپوفيز از مكانيسم خاصي برخوردار است. استروژن به صور مايعي بي رنگ و قطره قطره وارد جريان خون مي‌شود و به سراسر بدن مي‌رسد. بخش عمده اين هورمون در تخمدان ساخته و مقداري نيز از قشر فوق كليه ترشح مي‌شود. ميزان ترشح اين هورمون در دوران آبستني توسط جفت، 100 برابر ميزاني است كه در دوره عادت ماهانه در تخمدان‌ها پديد مي‌آيد.1

هورمون استروژن در زندگي زن، داراي نقش اساسي و مهم است؛ «بيش از 300 بافت مختلف بدن [زن] براي استروژن گيرنده دارند (يعني اين بافت‌ها به نوعي تحت تأثير اين هورمون‌اند).كمبود اين هورمون با تغييرات فيزيكي وسيعي همراه است. استروژن دستگاه جنسي بدن (مهبل و رحم)، دستگاه ادراري (مثانه و مجراي ادرار)، پستان‌ها، پوست، مو، پرده‌هاي مخاطي، استخوان‌ها، قلب و عروق خوني، عضلات لگن و مغز را تحت تاثير قرار مي‌دهد.»2

نقش استروژن در حاملگی

نقش استروژن در حاملگي و زايمان بايسته توجه است. ترشح اين هورمون به رشد و تكامل غدد آندومتر مي‌انجامد كه به تغذيه تخمك لقاح يافته كمك مي‌كند و ديواره رحم براي پذيرش و رشد جنين آماده مي‌شود. پس از آبستني، سطح بالاي استروژن مانع ريزش آندومتر (مخاط رحم) است. اين هورمون بر تحريك پذيري عضلات صاف رحم مي‌افزايد و حساسيت آن‌ها را به هورمون «اكسي توسين» زياد مي‌كند. بر اثر ترشح آن هنگام زايمان، رباط‌هاي لگن شل مي‌گردد، مفاصل خاصره اي به سمتي مي‌گرايد، و عبور آسانتر جنين از مجراي زايمان، امكان پذير مي‌شود، بزرگ شدن لگن زن در زمان بلوغ كه ناشي از افزايش استروژن است، نيز در همين راستاست. هم‌چنين رشد ساختمان مجاري پستان، بزرگ شدن رحم و اندام‌هاي تناسلي خارجي زن در طول دوره آبستني، تحت تاثير استروژن صورت مي‌گيرد.3

پس از زايمان هر زن به طور طبيعي مي‌تواند روزانه يك ليتر شير توليد كند كه حاوي 38 گرم چربي، 70 گرم لاكتوز و 12 گرم پروتئين است، شيردادن طبيعي با مصرف استروژن‌ها متوقف مي‌شود.4

استروژن مي‌تواند از طريق خون مادر بر جنين اثر گذارد. گزارش‌ها نشان مي‌دهد پسربچه هايي كه مادران شان در دوران حاملگي، هورمون‌هاي زنانه مصرف كرده اند، علايق ورزشي كمتري با همسالان خود دارند و بازي‌هاي شلوغ و خشن توجه آن‌ها را بر نمي‌انگيزد و رفتارهاي زنانه آن‌ها، بيش از حد معمول است.5

«معمولا زناني كه از هورمون استروژن جهت جلوگيري از بارداري استفاده مي‌كنند، با كمبود پيريدوكسين (ويتامين 6 B) مواجه مي‌شوند. علت اين است كه استروژن، فعاليت آنزيمي را كه در تبديل تريپتوفان به اسيد نيكوتنيك در كبد دخالت دارد، افزايش مي‌دهد و چون پيريدوكسين در اين واكنش دخالت دارد، نياز به آن افزايش مي‌يابد. در اين گونه زنان علايم خستگي روحي و ناراحتي‌هاي رواني به وضوح ديده مي‌شود. مصرف حدود 40 ميلي گرم روزانه از اين ويتامين، علايم خستگي و ناراحتي روحي آن‌ها را برطرف مي‌كند. مطالعات نشان مي‌دهد كه اين افسردگي با اختلال در متابوليسم آمين‌هاي مغز، به خصوص 5 – هيدروكسي تريپتامين كه حاصل متابوليسم تريپتوفان است، ارتباط دارد.»6

«دانشمندان امريكايي مي‌گويند: مادر شدن، حركتي در جهت تحريك هوشمندي زنان است و مي‌تواند حافظه و توانايي‌هاي ذهني و فكري زنان را افزايش دهد. متخصصان روان شناسي در دانشگاه ريچموند با انجام آزمايش‌هايي بر روي موش‌ها چنين نتيجه گرفته اند كه موش‌هاي مادر، تجربه بيشتري در به‌كارگيري قواي مغزي دارند. اين دانشمندان معتقدند مغز انسان از جهت تاثير هورمون‌هاي زنانه بر آن شباهت قابل توجهي به موش دارد و اين فرضيه را مي‌توان به كليه پستانداران تعميم داد. طي اين تحقيقات، موش‌هاي مادر در برابر انتخاب‌هاي متفاوت، گزينش بهتري داشتند و در هنگام قرارگرفتن در يك موقعيت پيچيده و گيج‌كننده، راه خود را با سرعتي 3 برابر بيشتر از سايرين مي‌يافتند. متخصصان، افزايش ميزان هورمون‌هاي زنانه، نظير پروژسترون و استراديول (استروژن) در بدن خانم‌هاي باردار را عامل اصلي در افزايش يادگيري و عملكرد بهتر مغزي و حافظه مي‌دانند. تاثير اصلي اين دو هورمون در قسمت هيپوكامپ است كه در ايجاد و تداوم قوه حافظه نقش دارد. اين پژوهشگران معتقدند باردار شدن و آمادگي براي داشتن نوزاد؛ مغز مادران را در معرض تحريكات حسي غني تري در مقايسه با حوادث معمول زندگي قرار مي‌دهد. به عبارت ديگر، مغز يك زن، پس از باردار شدن به نحوي تغيير شكل مي‌يابد تا بتواند خود را براي چالش‌هاي جديد در رشد جنين، تولد، تربيت و تغذيه نوزاد آماده كند.»7

2- پروژسترون

پروژسترون مانند استروژن از هورمون‌هاي ويژه جنس زن است. از آنجا كه اين هورمون با آزاد‌شدن تخمك، رحم را براي جايگزيني آن آماده مي‌سازد، نخستين بار آن را «پروژستين» به معناي پيش از آبستني ناميدند و هنگامي كه معلوم شد اين ماده يك استروئيد است، «پروژسترون» نام گرفت. پروژسترون در طول دوره جنسي در تخمدان توليد مي‌شود. ميزان پروژسترون سرم در مرحله فوليكولي 2/0 تا 5/1 و در مرحله لوتئيني 6 تا 32 و در دوره آبستني، به بيش از 24 نانوگوم در ميلي ليتر مي‌رسد؛ مقدار آن در مردان، كمتر از 1 نانوگوم در ميلي ليتر است. اين هورمون از جسم زرد ترشح مي‌شود و در دوران آبستني، جفت، مقدار زيادي پروژسترون مي‌سازد. نقش پروژسترون در زندگي زنان به صورت زير است:8

1- تنظيم دوره جنسي

پروژسترون به همراه استروژن، تحت تأثير گنادوتروپين‌هاي هيپوفيزي، از تخمدان‌هاترشح مي‌شود و تغييرات آن در طول ماه، نوسان ترشح هورمون‌هاي زنانه را – از صفر به حداكثر و به عكس – مي‌نماياند. پديده‌اي كه مخصوص دستگاه تناسلي زن است و به ايجاد دوره جنسي مي‌انجامد. اين هورمون در تنظيم قاعدگي نقش اساسي دارد. نخستين قاعدگي، نشانه شروع بلوغ و زندگي جنس زن است و قاعدگي منظم كه حدود 1 تا 2 سال پس از اولين قاعدگي، ماهانه تكرار مي‌شود و تا يائسگي ادامه دارد، نشانه سلامت دستگاه تناسلي زن است.9

در دوران آبستني نيز پروژسترون، نقش مهمي را بر عهده دارد. ادامه روند بارداري بدون ترشح ميزان كافي پروژسترون در خون، امكان‌پذير نيست؛ از اين رو، آن را هورمون آبستني ناميده‌اند. افزايش پروژسترون در پلاسماي خون، مانع ريزش آندومتر (مخاط رحم) است. از حساسيت لايه ميانه رحم به هورمون «اكسي توسين» مي‌كاهد و رحم را براي ادامه حاملگي طبيعي، آرام نگه مي‌دارد. نيز با تأثير خودكار بر هيپوتالاموس مغز در طول دروه بارداري، تخمك گذاري ماهيانه را متوقف مي‌كند. هم‌چنين با كنترل انقباضات رحمي و پيشگيري از ‌باز شدن گردن رحم، از سقط جنين ناخواسته پيشگيري مي‌كند.10

2- رشد غدد شيری

بزرگ‌شدن غده‌هاي شيري در پستان و افزايش سلول‌ها در اين ناحيه و تورم پستان، بر اثر افزايش ترشح پروژسترون است. اين هورمون به همراه استروژن، زمينه ساز گسترش حبابچه‌هاي قطعه‌اي پستان است و سبب مي‌شود سلول‌هاي پستان، ماهيت ترشحي يابد و براي شيردهي آماده شود. وجود پروژسترون براي رشد غدد شيري و مجاري لوله‌اي ضرور است و در عين حال، غلظت بالاي آن در دوره بارداري همراه استروژن از ترشح شير در دوران بارداري جلوگيري مي‌كند.11

3- افزايش دماي بدن

پروژسترون، گرمازاست و عامل بالا رفتن درجه حرارت پايه بدن در زمان تخمك گذاري است. هرگاه معادل با ميزان ترشح اين هورمون از جسم زرد، پروژسترون در رگ انسان تزريق شود، دماي بدن تا حدود نيم درجه سانتي‌گراد بالا مي‌رود. افزايش ترشح اين هورمون كه اندكي پيش از تخمك گذاري به اوج خود مي‌رسد و تا حدود 8 روز پس از آن ادامه دارد و سپس به آرامي كاهش مي‌يابد، موجب افزايش دماي بدن حدود 3/0 تا 5/0 درجه سانتي‌گراد است و مي‌تواند نشانه تخمك‌گذاري دانسته شود. پس از شروع قاعدگي، دماي بدن به ميزان طبيعي خود، (2/36 تا 4/36 ) برمي‌گردد.12

3- پرولاكتين

اين هورمون تحت تاثير عامل آزاد‌كننده پرولاكتين هيپوتالاموس (RRE) از هيپوفيز پيشين ترشح مي‌شود. غلظت آن در زنان 20 نانوگوم در ميلي ليتر و در مردان 15 نانوگوم در ميلي ليتر است. در دوران سه‌ماهه دوم بارداري، سطح آن در خون زنان به شدت افزايش مي‌يابد و به 100 تا 300 نانوگوم در ميلي ليتر مي‌رسد و پس از زايمان، غلظت آن كاهش مي‌يابد.13 پرولاكتين در زنان داراي وظايف اساسي است، از جمله:

1- رفتار مادرانه

پرولاكتين، رفتار مادرانه را شكل مي‌دهد از آنجا كه در جريان شيردادن، مقادير زيادي از اين هورمون ترشح مي‌شود، ممكن است اين پديده با تأثير مستقيم بر روي مغز، يك اثر تسهيل‌كننده براي رفتار مادري در برداشته باشد. اين هورمون، موجب برقراري عمل خوابيدن روي تخم‌ها در كبوتر مي‌شود. تزريق پرولاكتين به موش‌هاي جوان، آنان را به كار لانه‌سازي وا مي‌دارد اگرچه داراي نوزاد نباشند. از آن سوي، برداشتن هيپوفيز موش‌ها پس از زايمان، علاقه آن‌ها را به نوزادان كم مي‌كند. از اين رو، اين هورمون، هورمون «محبت مادري» ناميده شده است  و اين‌كه برخي از روان شناسان در غريزه مادري انسان ترديد كرده اند و آدمي را فاقد غريزه مادري دانسته‌اند، درست به نظر نمي‌رسد و مبناي علمي استواري ندارد. اين نظر كه «زن داراي دو دسته هورمون است: هورمون‌هاي جنسي و هورمون‌هاي مادري. قبل از تولد كودك، هورمون‌هاي جنسي، بيشتر از هورمون‌هاي مادري در بدن مادر ترشح مي‌شود، پس از تولد كودك، توليد هورمون‌هاي مادري بيشتر از هورمون‌هاي جنسي است.» صحيح تر است و بر اساس شواهد و تجربيات (بويژه در حيوانات كه در راستاي نجات فرزندان خود و نگهداري از آن‌ها از جانشان مايه مي‌گذارند و حيات شان را در خطر مي‌افكنند) تاييد مي‌گردد. نمونه‌هاي فراواني از ايثارگري‌هاي مادرانه در نوع انسان نيز مشاهده مي‌شود و روشني آن به حدي است كه جاي هيچ ترديدي باقي نمي‌گذارد.14

2- تحريك شيردهي

پرولاكتين، توليد شير را تحريك مي‌كند و وجود آن براي ترشح شير لازم است. كمبود اين هورمون با ناتواني در شيردادن بروز مي‌يابد. همراه با تحريك پستان در جريان شير دادن نوزاد، ترشح پرولاكتين، موجب ترشح شير چينه داني مي‌شود و در غذا دادن به جوجه‌ها نقش دارد.15

دلایل افزايش پرولاكتين

در افزايش ترشح پرولاكتين، عواملي دخالت دارند؛ افزايش متوسط مقاربت در زنان و مصرف استروژن با دوزبالا از آن جمله‌اند. ولي مهم‌ترين علت افزايش غلظت سرم (بيش از حد نرمال) اين هورمون پركاري و تومور هيپوفيز است. 65 درصد اين تومورها با هيپر پرولاكتينمي همراه است. در زنان افزايش پرولاكتين پلاسما (فراتر از حد معمول) به قطع قاعدگي (آمنوره)، توليد شير بدون زايمان (گالاكتوره)، نازايي، قاعدگي نامنظم و بدون تخمك گذاري منجر مي‌گردد كه در صورت عدم درمان، خطر كاهش غلظت استخوان و پوكي آن افزايش مي‌يابد.16

4- اكسي توسين

کمبود استروژن در بارداری

اين هورمون از بخش پسين هيپوفيز ترشح مي‌شود و در مردان، عمل چندان شناخته‌شده‌اي ندارد و احتمال مي‌رود در انقباض لوله‌هاي مني ساز بيضه و تخليه آن‌ها موثر باشد. ولي در زنان، اكسي توسين، واجد اهميت است و مانند ديگر هورمون‌هاي زنانه، سطح پلاسمايي آن نوسان دارد. در زنان سالم، غلظت اكسي توسين پلاسما در نيمه سيكل قاعدگي بيشتر مي‌شود و از ميزان 1 ميلي يونيت در ميلي ليتر در پيش از تخمك‌گذاري به 2 تا 4 ميلي يونيت در ميلي ليتر هنگام تخمك‌گذاري افزايش مي‌يابد. در هنگام زايمان، اين هورمون به چند ميكرويونيت در ميلي ليتر مي‌رسد و سبب انقباض ماهيچه‌هاي رحم و كمك به زايمان مي‌شود. اين ماده، امروزه براي وضع حمل سريع، تحريك زايمان، كنترل خونريزي بعد از سقط ناقص و كورتاژ و درمان اختلالات خروج شير، استفاده باليني دارد.17

اين هورمون پس از زايمان با انقباض ماهيچه‌هاي صاف پستان به خروج شير از آن‌ها مي‌انجامد. اثر آن در بيرون راندن شير 100 برابر قوي تر از هورمون «وازوپرسين» است. در جريان مكيدن پستان، سطح اكسي توسين پلاسماي مادر متغير مي‌نمايد و به طور معمول حدود 5 تا 10 ميلي يونيت در ميلي ليتر است. نيمه عمر اين هورمون در پلاسما حدود 3 تا 5 دقيقه است.18

پروتئين‌ها

پروتئين از مهم‌ترين اجزاي ساختمان بدن انسان است و در هرسلول و بافتي يافت مي‌شود؛ عضلات، پوست، مو، چشم‌ها، ناخن‌ها، همه بافت‌هاي پروتئني اند. مغز و اعصاب، قلب، ريه، رباط‌ها، خون و لنف، هورمون‌ها، كوآنزيم‌ها، آنزيم‌ها و نيز ژن‌ها، همه از پروتئين‌اند؛ ويروس‌ها از پروتئين تشكيل شده‌اند. «پس از آب، پروتئين عمده ترين ماده تشكيل دهنده بدن انسان است. اگر تمام آب بدن گرفته شود، در حدود 1 دوم وزن خشك بدن را پروتئين تشكيل مي‌دهد.»19

بيش از 50 هزار پروتئين مختلف در بدن وجود دارد، بيش از 300 اسيد آمينه در برخي از آن‌ها به كار رفته است. براساس برآوردها كبد به تنهايي داراي هزار آنزيم مختلف است كه هر كدام از آن‌ها يك پروتئين است. با رژيم غذايي مناسب و رفع نياز پروتئيني، تعادل ازت بدن حفظ مي‌گردد.20

در دوران بارداري و شيردهي، نيازهاي پروتئيني زنان افزايش مي‌يابد. شوراي تحقيقات ملي تغذيه در امريكا (NRC) «در دوران بارداري پيشنهاد مي‌كند كه مقدار مصرف پروتئين 30 گرم افزايش يابد. اين مقدار، نه تنها براي رشد جنين، بلكه براي رشد جفت و غدد پستاني و ذخيره بافت‌ها براي دوران شيردهي نيز است. طفل 3 كيلوگرمي، حدود 500 گرم پروتئين دارد كه آن را در نيمه دوم بارداري مادر به دست مي‌آورد، چنين رشدي نياز به پروتئين روزانه را 4 تا 6 گرم بيش از مقدار پروتئين لازم براي تامين احتياجات معمولي زن ايجاب مي‌كند. محدوديت در رژيم مادر منجر به تولد نوزادان كوتاه‌قدتر و سبك‌وزن‌تر مي‌گردد. دو سوم پروتئين رژيم زن باردار بايد از ارزش بيولوژيكي بالايي برخوردار است. در دوران شيردهي، ميزان مورد احتياج 20 گرم بيش از دوران معمولي است. در دوران شيردهي به طور متوسط روزانه 850 ميلي ليتر شير توليد مي‌شود. اين شير، حاوي 2/1 گرم پروتئين در 100 ميلي ليتر است. براي سنتز اين مقدار پروتئين روزانه نياز به 10 گرم پروتئين اضافي است»21

ويتامين‌ها

«ويتامين عبارت است از عنصر ضروري براي فعاليت مناسب بدن و عامل حياتي است كه اغلب در مقادير بسيار كم در مواد گياهي و حيواني وجود دارد. فقدان ويتامين‌هاي مختلف باعث ايجاد ناراحتي‌ها و آسيب‌هاي خاصي مي‌شود.» ويتامين‌ها به دو گروه عمده تقسيم مي‌شوند؛ ويتامين‌هاي محلول در چربي (K.E.D.A) و ويتامين‌هاي محلول در آب (C, B12, B6 , B2 , B1 و…)22

حداقل ميزان نياز از يك ويتامين به ويتامين ديگر، متفاوت است. نياز به ويتامين B12، تنها چند ميكروگرم است، در حالي كه نياز به اسيد اسكوربيك (ويتامين C) به 60 ميلي گرم مي‌رسد. نيز با ملاحظه تفاوت‌هاي فردي و رژيم غذايي، نياز به انواع ويتامين‌ها ممكن است از فردي تا فرد ديگر، متفاوت شود. مسئله جنسيت نيز در ميزان نياز به ويتامين‌ها نقش دارد.23 در دوران بارداري و شيردهي، نيازهاي ويتاميني زنان افزايش مي‌يابد که تلاش شده است در ادامه شرح آن بیاید:

ويتامين A

اين ويتامين، براي نقش طبيعي حواس بينايي، بويايي، شنوايي و چشايي، ضرور است. وجود آن براي استمرار سلامت بافت‌هاي اپيتليال – سلول‌هايي كه در لايه خارجي پوست و در مجراي تناسلي و تنفسي وجود دارند و بيشترشان، مخاط ترشح مي‌كنند – لازم است. ويتامين A در شد استخوان‌ها و در توليد مقل نقش دارد و با كمبود آن، سنتز استروژن كاهش مي‌يابد. اين ويتامين در جنس نر به‌طور مستقيم بر روي بيضه‌ها اثر مي‌كند. بدن مي‌تواند رنگيزه‌هاي گياهي (كاروتنها) را به ويتامين A تبديل كند.24

ميزان مصرف روزانه ويتامين A براي زنان 4 هزار واحد بين‌المللي ( 800 RE) پيشنهاد شده است. نياز زنان به اين ويتامين در دوران بارداري و شيردهي افزايش مي‌يابد و به 5 هزار واحد بين المللي (هزارRE) در زمان حاملگي و 6 هزار واحد بين‌المللي (RE 1200) در دوران شيردهي مي‌رسد.25

ويتامين D

اين ويتامين از راه آفتاب براي بدن تأمين مي‌شود در نياز به ويتامين D، آمارها متفاوت است. زنان آبستن و شيرده 5 ميكروگرم (200 واحد بين‌المللي) بيشتر از ديگر زمان‌ها به ويتامين D نياز دارند. در بعضي ديگر از منابع، نياز زنان در دوران حاملگي و شيردهي، دو برابر حالت معمولي (10 ميكروگرم = 400 واحد بين المللي) ذكر شده است. از آنجا كه مصرف روزانه 300 تا 400 واحد بين‌المللي ويتامين D، سبب حذف بيشتر كلسيم و افزايش رشد مي‌گردد، و نيز همراه با مصرف كلسيم و فسفر كافي، در برابر بيماري راشيتيسم نقش محافظتي دارد، سفارش شده است كه كودكان و نوجوانان و زنان باردار و شيرده، روزانه 400 واحد بين‌المللي، از اين ويتامين مصرف كنند.26

ويتامين E

ويتامين E به‌صورت خالص، روغن چسبنده اي با رنگ زرد كم‌رنگ است. و در چربي‌ها و روغن‌ها محلول است. نياز روزانه زنان 8 ميلي گرم است. در دوران بارداري، اين رقم به 10 و در زمان شيردهي به 12 ميلي گرم افزايش مي‌يابد.27

ويتامين C

ويتامين c از ويتامين‌هاي ديگر ناپايدارتر است؛ با پختن از بين مي‌رود؛ آب، حرارت، نور، اكسيژن و دخانيات، دشمن آن به حساب مي‌آيد و مصرف بيش از اندازه آن نيز به اختلالاتي در بدن مي‌انجامد. اسهال، خارش پوست و تشكيل بعضي از سنگ‌هاي كليوي، ممكن است بر اثر مصرف بيش از حد مجاز اين ويتامين باشد. بيماران سرطاني كه تحت درمان‌اند، نبايد ويتامين c مصرف كنند. نياز به ويتامين c، از ساير ويتامين‌ها بيشتر است و روزانه براي هر كيلوگرم وزن بدن به 1 ميلي گرم مي‌رسد. برخي از آمارها نياز روزانه زنان را حدود 55 تا 65 ميلي گرم ذكر كرده‌اند.28

در دوران بارداري و شيردهي، نياز به اين ويتامين، افزايش مي‌يابد و توصيه شده است كه زنان حامله، 20 ميلي گرم، بيشتر از زمان عادي ويتامين c مصرف كنند. از اين رو، نياز زنان باردار به اين ويتامين، 70 ميلي گرم و زنان شيرده 95 ميلي گرم تعيين شده است. دسته اي از كارشناسان سفارش كرده اند كه زنان در نيمه دوم بارداري 100 ميلي گرم و در دوران شيردهي 150 ميلي گرم در روز ويتامين c مصرف كنند.29

 اسيد فوليك

اسيد فوليك (ويتامين B9 يا L1 يا Bc ) در بسياري از فعاليت‌هاي حياتي نقش دارد و براي تشكيل گلبول‌هاي قرمز تقسيم‌هاي سلولي، سوخت و ساز پروتئين، قند و اسيدهاي آمينه وجود آن لازم است؛ پوست را سالم نگه مي‌دارد؛ از شدت دردها مي‌كاهد؛ در ناتواني جسماني، اشتها را بر مي‌انگيزد و در مقابله با انگل‌هاي روده و مسموميت‌هاي غذايي به سيستم دفاعي بدن كمك مي‌كند. اين ويتامين در درمان بعضي از كم خوني‌ها به كار مي‌رود و عاملي ضرور براي تعادل مواد موجود در خون و كارايي مناسب آن به حساب مي‌آيد. آنتي بيوتيك‌ها، سولفاميدها، نور آفتاب، جوشاندن و پختن مواد غذايي با حرارت زياد، به فولاسين آسيب مي‌رساند. كمبود آن از عوامل كاهش گلبول‌هاي قرمز خون است و چه بسا به كمبود پادتن‌ها در بدن بي‌انجامد. نياز روزانه زنان، 180 ميكروگرم است. در دوران بارداري، اين رقم به 400 و در زمان شيردهي به 280 ميكروگرم افزايش مي‌يابد.30

نياسين

اين ماده كه ويتامين B3   يا PP نيز ناميده مي‌شود، در مخمر آب جو، نان (ساخته شده از غلات كامل)، غلات سبوسدار، گوشت بدون چربي، جگر، سبزي‌ها  و ميوه و … وجود دارد. نياسين با آسان ساختن حمل اكسيژن به تنفس سلولي كمك مي‌كند. بر شريان‌ها و مويرگ‌ها اثر منبسط كننده دارد، از اين رو، در درمان ناراحتي‌هاي گردش خون مركزي و سطحي، موثر است. نياز روزانه زنان 13 تا 15 ميلي گرم است. در دوران بارداري به 17 و در دوران شيردهي به 20 ميلي گرم، نياز به آن افزايش مي‌يابد.31

ويتامين B2

ريبوفلاوين يا ويتامين B2، از ويتامين‌هاي محلول در آب است. شير، جگر، قلوه، ماهي، تخم مرغ، مخمر آب جو، پنير و سبزيجات و… منبع طبيعي آن به حساب مي‌آيد. ريبوفلاوين، ويتامين انرژي و انقباضات عضلاني است و در ساختار پروتئيني سيستم‌هاي آنزيمي متعددي شركت دارد. نيز در رشد و بازسازي بدن، سلامت پوست، ناخن‌ها و مو موثر است و خشكي چشم‌ها، زخم‌هاي زبان، دهان و لب‌ها را برطرف مي‌سازد و به سوخت و ساز مواد غذايي كمك مي‌كند و در برابر حرارت، اكسيداسيون، و مواد اسيدي مقاوم است. آب، استروژن، الكل، داروهاي سولفا، اشعه ماوراي بنفش و مواد قليايي از دشمنان آنان اند. در تمام موارد فشارهاي رواني و استفاده كم از گوشت قرمز و لبنيات، نياز به آن افزايش مي‌يابد. ويتامين B2 مانند برخي ديگر از ويتامين‌هاي محلول در آب، در بدن ذخيره نمي‌شود و بايد با غذاها و مكمل‌هاي غذايي، به‌طور روزانه نياز به آن تأمين گردد. نياز روزانه زنان 2/1 تا 3/1 ميلي‌گرم تعيين شده است. اين رقم در دوران بارداري و شيردهي به 6/1 و 8/1 ميلي گرم افزايش مي‌يابد.32

ويتامين B6

اين ويتامين پيريدوكسين نيز ناميده مي‌شود، از ويتامين‌هاي محلول در آب است و در پيشگيري از انواع اختلالات عصبي و پوستي نقش موثر دارد. رژيم غذايي پر پروتئين، نياز به اين ويتامين را افزايش مي‌دهد. بريان كردن گوشت، منجمد‌كردن ميوه‌ها و سبزيجات، آب، الكل، استروژن، كنسرو كردن مواد غذايي، از دشمنان ويتامين B6 است. مصرف بيش از اندازه آن نيز در بدن عوارضي پديد مي‌آورد. از آنجا كه اين ويتامين در بدن ذخيره نمي‌شود، بايد به طور مرتب از طريق مواد غذايي وارد بدن شود، ميزان نياز روزانه زنان 4/1 تا6/1 ميلي‌گرم است، كه در دوران بارداري به 2/2 و در زمان شيردهي به ½ ميلي‌گرم افزايش مي‌يابد.33

منابع:

1- دانستنی‌های زناشویی ص 283

2- فیزیولوژی انسانی ج 3 ص 1575

3- دانستنی‌های زناشویی ص 284 فیزیولوژی انسانی ج 3 ص 1577

4- فیزیولوژی پزشکی ج 2 ص 1522 زمینه زیست‌شناختی روان‌شناسی ص 397

5- فیزیولوژی پزشکی ج 2 ص 1522

6- اصول علم تغذیه ص 288

7- مجله ایران جوان شماره 131 ص 31

8- اسرار مغز آدمی ص 118، زمینه زیست‌شناختی روان‌شناسی ص 397، تشخیص و درمان طبی بیماری‌ها ص 1310 و فیزیولوژی انسانی ج 3 ص 1579

9- آناتومی به زبان ساده ص 141، فیزیولوژی پزشکی ج 2 ص 1526 و فیزیولوژی انسانی ج 3 ص 1582

10- فیزیولوژی انسانی ج 3 ص 1579، زمینه زیست‌شناختی روان‌شناسی ص 398 و فیزیولوژی پزشکی ج 2 ص 1546

11- و فیزیولوژی پزشکی ج 2 ص 1546 و فیزیولوژی انسانی ج 3 ص 1667

12- کلیات فیزیولوژی پزشکی ج2 ص 824 و فیزیولوژی انسانی ج 3 ص 1581 و 1564

13- زمینه زیست‌شناختی روان‌شناسی ص 350 و تشخیص و درمان طبی بیماری‌ها ص 865

14- زمینه زیست‌شناختی روان‌شناسی ص 323، کلیات فیزیولوژی پزشکی ج 1 ص 459، اسرار مغز آدمی ص 141، اصول روان شناسی ج 1 ص 353 و نقش پدر در مراقبت و تربیت کودک ص 70

15- کلیات فیزیولوژی پزشکی ج 1 ص 433

16- کلیات فیزیولوژی پزشکی ج2 ص 788، تشخیص و درمان طبی بیماری‌ها ص 874

17- اسرار مغز آدمی ص 71 و زمینه زیست شناختی روان شناسی ص 354

18- زمینه زیست‌شناختی روان‌شناسی ص 354 و اصول طب داخلی هاریسون ص 177

19- مبانی علمی غذا درمانی و رژیم های غذایی ص 228 و مبانی تغذیه ص 71

20- تغذیه و بهداشت عمومی ج 2 ص 168 و مبانی تغذیه ص 75

21- مبانی تغذیه ص 101

22- ویتامین‌ها و ویتامین درمانی ص 13

23- تغذیه در دوران باردهی،ز شیر دهی، شیرخواری و کودکی ص 94 و مشاور پزشکی خانواده ص 377

24- مبانی تغذیه ص 318  و راهنمای پزشکی خانواده ص 509

25- مبانی تغذیه ص327

26- تغذیه در دوران باردهی،ز شیر دهی، شیرخواری و کودکی ص 94

27- ویتامینها و ویتامین درمانی ص 136

28- مبانی علمی غذا درمانی و رژیم های غذایی ص 360

29- مبانی تغذیه ص 383

30- مبانی علمی غذا درمانی و رژیم‌های غذایی ص 82، ویتامین‌ها و ویتامین درمانی ص 82

31- ویتامینها و ویتامین درمانی ص 56، تشخیص و درمان طبی بیماری‌ها ص 982 و تغذیه در دوران باردهی،ز شیر‌دهی، شیر‌خواری و کودکی ص 94

32- ویتامین‌ها و ویتامین‌درمانی ص 51 مبانی تغذیه ص 411 مشاور پزشکی خانواده ص 379

33- ویتامین‌ها و ویتامین‌درمانی ص 73، مبانی علمی غذا‌درمانی و رژیم‌های غذایی ص 372، تشخیص و درمان طبی بیماری‌ها ص 982 و تغذیه در دوران باردهی،ز شیر‌دهی، شیر‌خواری و کودکی ص 94

با اشتراک در خبرنامه, تازه ترین مطالب سایت را در ایمیل تان دنبال کنید

مقالات

مقالات

مقالات

مقالات

آدرس دفتر مرکزی: کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان٬ جوار اداره عالی تفتیش٬سرک فیض محمد کاتب٬دارالامان٬ کابل – افغانستان

Copyright © 2017 AIHRC.

بهترین مرطوب کننده طبیعی چیست؟ پوست خشک شایع ترین پوستی است که بسیاری از مردم به خصوص در ماه های زمستان از آن رنج می برند. لیستی از عوامل پوسته پوسته شدن، خشکی طولانی مدت، عادت نامناسب حمام کردن روزانه، یک عادت نادرست مراقبت از پوست است. در این زمان پوست شما به خوبی مرطوب به نظر می رسد. خبر خوب این است که شما برای خلاص شدن از پوست خشک خود مجبور نیستید به متخصص پوست مراجعه کنید. همیشه مرطوب کننده های طبیعی برای …

در مورد انقباض کپسولی چه می دانید؟ آیا می دانید افرادی که پروتز سینه انجام می دهند، ممکن است به انقباض کپسولی دچار شوند؟ انقباض کپسولی حتی سال ها بعد از عمل پروتز سینه هم می تواند اتفاق بیفتد. روش های زیادی به غیر از جراحی برای درمان این پدیده وجود دارند اما تمام این روش ها سودمند نیستند. گاهی برای برداشتن زخم، جراحی ضروری است. در این مقاله از بخش پزشکی و زیبایی دکتر سلام به بررسی انقباض کپسولی می پردازیم و در مورد …

چگونه میتوان با کمک درمان های طبیعی التهاب بدن را درمان کرد؟ آیا با مواد غذایی ضد التهاب آشنایی دارید؟ انسانها ممکن است در طول زندگی از مشکلات متعدد سلامتی رنج ببرند، از مشکلات ساده مانند آفتاب سوختگی گرفته تا بیماری های حاد مانند بیماری های قلبی. اثبات شده است که بیشتر، التهاب است که باعث این مشکلات می شود. بنابراین اگر به دنبال درمان مشکلات سلامتتان هستید، بهتر است در ابتدا به مقابله با التهابات بپردازید. در این مقاله از بخش تغذیه و بیماری …

پارگی رباط صلیبی قدامی و پیچ خوردگی، از شایع ترین آسیب ها در میان ورزشکارانی هستند که ورزش ‌هایی با ریسک بالا را انجام می دهند، از جمله بسکتبال و فوتبال و همچنین کسانی که ورزش اسکی انجام می دهند. اما باور کنید یا نه، طبق گفته انجمن جراحان ارتوپد آمریکا، اکثر آسیب ‌های ناشی از پارگی رباط صلیبی قدامی ، از طریق مکانیزم‌ های غیر تماسی ایجاد می شوند. در این مقاله از بخش بیماری ها و ورزش و سلامتی دکتر سلام به بررسی پارگی …

بوتاکس یکی از رایج ‌ترین روش ‌های درمان چین و چروک صورت است، اما این بدان معنی نیست که این روش لزوما گزینه مناسبی برای شما است. هزینه، آلرژی‌های بالقوه، اثرات جانبی، ترس از سوزن، و این واقعیت که در هنگام بارداری یا شیردهی نمی تواند تجویز شود، تنها دلایلی هستند که چرا بوتاکس ممکن است برای برخی از بیماران خاص، توصیه نشود. خوشبختانه، تعدادی جایگزین برای بوتاکس وجود دارد که به کاهش ظاهر چین و چروک و مقابله با علائم پیری کمک می کنند. …

کمبود استروژن در بارداری

چگونه می توان با موفقیت و بدون عوارض خطرناک شاهد کاهش وزن خود بود؟ آیا شما دارای افزایش وزن شدید هستید؟ تاثیر متابولیسم بدن بر کاهش وزن چیست؟ …

ویتامین D به عنوان آفتاب ویتامین ‌ها شناخته می‌شود. زیرا این ویتامین از جذب خورشید بر روی پوست بدن انسان تشکیل می‌شود. اما بسیاری از مردم در روزهای …

در دهه گذشته، مصرف سرکه سیب در رژیم های غذایی رواج بیشتری پیدا کرده است و این امر به دلیل پی بردن به مزایای زیاد این نوع سرکه …

چگونه میتوان متابولیسم بدن را افزایش داد و در نتیجه سلامتی بدن خود را ارتقا دهیم؟ متابولیسم بدن که به آن سوخت و ساز بدن نیز گفته می …

همانطور که می دانید مردان بالای 50 سال باید بیشتر از هر زمانی مراقب سلامتی خود باشند. وقتی پای سلامتی در میان است به تعویق انداختن معاینه و …

هر مادری، امیدوار است که دوران بارداری سالمی داشته باشد، اما گاهی اوقات عوارضی ناخواسته ایجاد می شود. دیابت بارداری یکی از شایع ترین …

همانطور که می دانید هیدراته ماندن در دوران بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. نوشیدن مایعات کافی در دوران بارداری برای حفظ سلامتی …

لوبیا و دانه های کامل مانند برنج قهوه ای، کینوا و گندم کامل، دارای فیبر زیادی هستند و سطح قند خون شما را افزایش نمی دهند. این مواد کلسترول را پایین می آورند و به شما احساس خوبی می دهند.

سرکه سیب برای خشک کردن زگیل ها و کشتن ویروس ها مفید است. خواص ضد میکروبی قوی دارد که در از بین بردن زگیل های تناسلی موثر است. اسید استیک موجود در سرکه سیب می تواند برخی از ویروس ها و باکتری ها را از بین ببرد.

روغن بابونه رومی یک ضد التهاب معروف است که هم برای انسان و هم برای سگ در صورت داشتن مشکلات پوستی مشابه مانند سوزش، سوختگی، جراحات، زخم یا اگزما بسیار عالی می باشد. این یک روغن بسیار ملایم است که به آرام کردن استرس سگ نیز کمک می کند.

روغن اسطوخودوس یک درمان مهم  موضعی برای مشکلات پوستی سگ مانند آلرژی و سوختگی است. این روغن  یک انتخاب رایج در بین روغن های ضروری  برای زخم ها و خارش پوست سگ می باشد.

برای درمان افسردگی و بد اخلاقی، صبح یک عدد موز بخورید. این میوه سروتونین مغز را افزایش داده و خوش اخلاقی بیشتر را برایتان به ارمغان می آورد.

برای افزایش سوخت و ساز بدن، ناشتا آب بنوشید. نوشیدن آب لیمو ناشتا، باعث چربی سوزی می شود و میل کردن آب هویج ناشتا، کبد چرب را درمان می کند. همچنین خوردن آب سیب ناشتا، باعث درمان جوش و آکنه می شود.

جوشانده شنبیله می تواند خارش پوست سر را درمان کند. برای این منظور کمی شنبیله را در آب در حال جوش ریخته و پس از 15 دقیقه آن را صاف کنید و موهای خود را با این مایع بشویید. شما همچنین شاهد خوش حالتی موهای خود خواهید بود.

اثبات شده است که رژیم پالئو برای بهبود عدم تحمل گلوکز مفید است و به طور خاص، رژیم غذایی پالئو بیش از یک رژیم غذایی مدیترانه ای به منظور بهبود تحمل گلوکز در افراد مبتلا به بیماری های قلبی اثر بخش بوده است.

هر دو رژیم غذایی اتکینز و پالئو، افراد را به مصرف تمام غذاهای مغذی، از جمله گوشت تازه، ماهی، غذاهای دریایی، سبزیجات تازه، چربی های سالم و … تشویق می کنند.

گزینه سالمی که برای مبتلایان به سرطان پروستات مناسب می باشد، خوردن گوجه فرنگی پخته است. گوجه فرنگی سرشار از آنتی اکسیدانی قوی به نام لیکوپن می باشد که زمانی که گوجه فرنگی پخته می شود، بدن به راحتی می تواند آن را جذب کند.

ناتوانی عضلات چیست و چه زمانی بروز می کند؟ آیا بهترین راه برای ساختن عضله، خسته کردن و از پا در آوردن آن است؟ …

ورزش کردن در پیری فواید زیادی بر سلامتی آنها می گذارد. آیا می دانید چه نکاتی را باید در این راستا رعایت کنند. با …

کلیه حقوق محفوظ و متعلق به مجله پزشکی دکتر سلام است بازنشر مطالب فقط با ذکر لینک مستقیم مجاز است

نشانه‌های سجاوندی

عجب سازنده ی این علامت عرب دولاب است