درمان و پیشگیری نقرس

نشانه‌های سجاوندی

عجب سازنده ی این علامت عرب دولاب است



نقرس بیماری التهابی مفصلی است که معمولاً بعد از میانسالی بروز می‌کند و به ندرت در افراد جوان دیده می‌شود. علت بیماری بالارفتن اسید اوریک خون است که باعث ایجاد کریستال‌هایی در خون و رسوب آن در مفاصل و بافت‌ها می‌شود.

بر اساس بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی، طی یک دهه گذشته هر سال تعداد بیمارانی که برای مداوای نقرس به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه می‌کنند ۲ر۷ درصد افزایش یافته است.

عده‌ای بیماری نقرس را بیماری افراد متمول می‌نامند، چرا که مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین‌های با کیفیت مانند گوشت قرمز که جزو غذاهای گران قیمت به شمار می‌رود، از عوامل اصلی ابتلا به بیماری است.

همچنین عوامل ایجادکننده نقرس را می‌توان مصرف الکل، چاقی و کلسترول و فشار خون بالا دانست که گاهی بر اثر یک عمل جراحی یا یک آسیب فیزیکی، تشدید می‌شود و این در حالی است که بیماری نقرس قابل درمان است و احتمال دارد درمان آن چند هفته طول بکشد و گاهی زمان‌بر باشد.

درمان و پیشگیری نقرس

عوامل ابتلا به نقرس

دکتر احمدعلی احسانی ـ متخصص ارتوپدی در مصاحبه با خبرگزاری ایسنا اظهار داشته است: بیماری نقرس در نتیجه افزایش میزان اسید اوریک خون به وجود می‌آید و تجمع این اسید در واقع پسماند متابولیسم و سوخت پروتئین در بدن است.

وی با بیان این مطلب که گوشت قرمز سرشار از پروتئین است و هر عملی که باعث افزایش جذب میزان اسید اوریک اضافی در خون شود، چه به دلیل افزایش تولید و چه به دلیل کاهش دفع، اسید اوریک در خون تجمع پیدا می‌کند، می‌گوید:‌ هر عاملی از قبیل مشکل کم‌آبی در بدن، مصرف الکل و اسیدی شدن خون باعث حملات ناگهانی نقرس در نتیجه بالارفتن اسید اوریک می‌شود. با این ترتیب بلورهای اسید اوریک در مفاصل رسوب می‌کند و با رسوب آن‌ها، سیستم ایمنی بدن فعال و باعث التهاب ناگهانی می‌شود.

این متخصص ارتوپدی با اشاره به ایجاد درد در بیشترین قسمت مفصل‌ها می‌افزاید: بیشترین درد مفاصل، معمولاً در انگشت شست پا(انگشت بزرگ) است که درد شدید همراه با تورم و قرمزی است که بیمار در این حالت حتی نمی‌تواند پای خود را به زمین بگذارد.

وی یادآوری می‌کند: گاهی وجود اسیداوریک بالا با علایم التهاب مفاصل، خود را نشان نمی‌‌دهد و ممکن است میزان اسید پایین باشد‌، اما علایم التهاب مفاصل وجود داشته باشد که با تست‌های آزمایشگاهی قابل تشخیص است.

دکتر احسانی با بیان اینکه بیماری نقرس سن نمی‌شناسد، می‌گوید: این بیماری معمولاً در بزرگسالان مشاهده می‌شود و از هر یک هزار مرد ۷ نفر و از هر یک هزار زن یک نفر مبتلا به بیماری نقرس می‌شوند که سرطان خون، نارسایی کلیه، گرسنگی طولانی مدت و مفرط و چاقی از عوامل ابتلا به این بیماری به حساب می‌آیند.

وی با بیان این مطلب که مصرف موادغذایی از قبیل جگر، کله پاچه، ماء‌الشعیر وگوشت قرمز باعث افزایش اسید اوریک در خون می‌شود از اینرو بیماران مبتلا به نقرس نباید این غذاها را مصرف کنند، می‌افزاید: نان، غلات، لبنیات، سبزی و نوشیدنی‌های غیرالکلی از جمله موادغذایی است که بیماران نقرسی می‌‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.

این ارتوپد به بیماران نقرسی توصیه می‌کند که مصرف شام سبک، مصرف غذاهای کم چرب، کنترل وزن، رژیم غذایی مطلوب و حرکات منظم ورزشی را باید در برنامه‌های خود داشته باشند و همچنین نوشیدن آب و مایعات به مقدار ۳ لیتر در روز و اجتناب از نوشیدنی‌های الکلی نیز به این بیماران توصیه می‌شود.

بیماری نقرس و حملات آن

دکتر احمدرضا جمشیدی ـ رئیس انجمن روماتولوژی ایران در مورد بیماری نقرس به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: نقرس بیماری متابولیک است که بر اثر اختلال در متابولیسم، اسید آمینه‌ای به نام «پورین» به وجود می‌آید. در این صورت آنزیمی که باعث شکسته شدن پورین می‌شود، نقص دارد و نمی‌تواند خوب عمل کند و به همین دلیل باعث انباشته شدن اسید اوریک در خون می‌شود، بالارفتن میزان اسید اوریک در خون، به وجود آمدن کریستال‌هایی را به همراه دارد که این کریستال‌ها به تدریج در مفاصل بدن رسوب می‌کند.

وی با بیان این مطلب که بیماری نقرس مفصل انگشت شست پا را درگیر می‌کند، می‌افزاید: مفصل انگشت پا به طور ناگهانی دچار تورم شدید، قرمزی و درد بسیار شدید می‌شود که ما به این حالت «حمله مفصلی نقرس» می‌گوئیم. در این حالت درد آنقدر زیاد است که فرد حتی نمی‌تواند ملحفه را روی پایش تحمل کند. همچنین با راه رفتن بیمار، درد افزایش پیدا می‌کند و لحظه به لحظه شدیدتر می‌شود، تا به اوج خودش برسد و بعد خود به خود فروکش می‌کند.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این مطلب بیمارانی که اسید اوریک‌شان را کنترل نمی‌کنند، حملات نقرسی را مکرراً تجربه می‌کنند،یادآورمی‌شود:حملات مکرر بیماری نقرس گاهی منجر به آسیب دیدن مفاصل می‌شود و علاوه بر آن، اسید اوریک می‌تواند به غیر از مفصل، به نسوج نرم بدن مانند پرده جنب ریه و پرده دور قلب هم نفوذ کند و خودش را نشان دهد.

علایم بیماری نقرس

دکتر جمشیدی در مورد علایم بیماری نقرس می‌گوید: عمده علامت این بیماری در انگشت اول پا ظاهر می‌شود. ضمن آن که انباشته شدن کریستالهای اسید اوریک یک هسته اولیه را در کلیه تشکیل می‌دهند که املاح معدنی دورشان جمع می‌شود و سنگ کلیه می‌سازند… اسید اوریک می‌تواند در پوست هم تجمع پیدا ‌کند و نیز در لاله گوش، روی دست‌‌ها و اطراف آرنج رسوب داشته باشد که گاهی به صورت غده‌های برجسته سفید رنگی دیده می‌شود که به آن «توفوس» می‌گوییم.

این فوق تخصص روماتولوژی با اشاره به این مطلب که ممکن است حملات مفصلی نقرس خود به خود خوب شود، اما تکرار آن می‌تواند آسیب‌های مفصلی در پی داشته باشد، می‌افزاید: تجمع و رسوب این ماده کریستالی در هر قسمتی از بدن و بخصوص در کلیه‌ها، باعث ایجاد سنگ‌های کلیه می‌شود و اختلال در مجاری کلیه را ایجاد می‌کند و از اینرو بایستی در کسانی که حملات مکرر نقرسی، توفوس و یا سنگ کلیه دارند؛ از درمان‌های پایین آورنده اسید اوریک استفاده شود.

درمان های پایین آورنده اسید اوریک

دکتر جمشیدی در مورد درمان بیماری نقرس یادآوری می‌کند: معمولاً برای درمان این بیماری از ۲ روش استفاده می‌شود؛ یک درمان ضد التهابی که بایستی در همان ابتدا حمله شروع شود که در این حالت ما از داروهای ضد التهابی غیرکورتونی مانند انواع ایندو متاسین و بورفن که شناخته شده هستند استفاده می‌کنیم.

وی با تأکید بر این که درمان نقرس باید تا ۶ ماه بعد از آخرین حمله ادامه داشته باشد، می‌افزاید: در کنار این درمان‌ها کسانی که اسید اوریک بالا و حملات مکرر نقرسی، سنگ کلیه و یا توفوس دارند، بایستی از درمان‌های پایین آورنده اسید اوریک استفاده کنند که باید همراه با رژیم غذایی باشد. اشتباهی که برخی از همکاران پزشک ما مرتکب می‌شوند، این است به محض این که متوجه می‌شوند بیمار اسید اوریک بالا دارد، به او داروی پایین آورنده اسید اوریک می‌دهند، در حالی که ابتدا باید بیمار پوشش ضدالتهابی پیدا کند و سپس به او داروهای پایین آورنده اسید اوریک بدهند.

نکته آخر این است که نباید درمان پایین آورنده اسید اوریک قطع شود، زیرا به محض قطع شدن درمان بیمار بار دیگر دچار حملات نقرسی می‌شود و اگر هم قرار بر قطع مصرف دارو باشد، این کار باید به تدریج صورت گیرد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا آمار خاصی از بیماران مبتلا به نقرس در کشور وجود دارد، اظهار می‌دارد: خوشبختانه نقرس بیماری شایعی نیست، البته با رژیم غذایی در ارتباط است و حدود سه دهم درصد از افراد جامعه به این بیماری مبتلا هستند. البته در خانم‌ها بیماری نقرس قبل از دوران یانسگی دیده نمی‌شود و شیوع آن در خانم‌ها خیلی کم است و اما معمولا بعد از یانسگی آمار این بیماری در خانم‌ها و آقایان یکسان است.

رئیس انجمن روماتولوژی ایران با اشاره به این مطلب که درمان بیماری نقرس مانند بیماری‌های مزمن طولانی مدت است و بیماران همواره باید رژیم غذایی‌شان را رعایت کنند، یادآوری می‌کند: رعایت رژیم غذایی در درمان بیماری نقرس خیلی مهم است و بیمار باید مواد غذایی که اسید اورویک تولید می‌کنند، مانند گوشت قرمز، حبوبات (نخود، لوبیا، عدس، لپه) و قارچ را به حداقل برساند. البته ما هیچ وقت از بیماران نمی‌خواهیم که مصرف این مواد را کاملاً قطع کنند، بلکه از مصرف آن‌ها باید بکاهند، چون مصرف نکردن این مواد سخت است و رژیم نگرفتن بهتر از شکستن رژیم است! بیماران باید رژیمی بگیرند که بتوانند آن را ادامه دهند. بیمار حتی اگر رژیم سخت بگیرد، با این رژیم می‌تواند حداکثر یک میلی گرم اسید اوریک‌اش را پایین بیاورد، اما اگر یک شب رژیم‌اش را بشکند، ممکن است همان شب دچار حمله نقرسی شود. از اینرو بیماران باید رژیمی بگیرند که بتوانند آن را تحمل کنند و ادامه دهد.

خوردن حداقلی گوشت قرمز و حبوبات

دکتر جمشیدی با بیان این مطلب که بیماران مبتلا به نقرس بیشتر باید از گوشت‌های سفید مانند مرغ، ماهی و شتر مرغ استفاده کنند و مصرف گوشت قرمز و حبوبات را به حداقل برسانند، می‌گوید: اولین مشکل در بیماران نقرسی این است که اسید اوریک باعث حملات مکرر می‌شود و به مفاصل بدن آسیب می‌رساند. دومین مشکل هم این است که اسید اوریک در قسمت‌هایی از بدن رسوب می‌کند و سنگ کلیه می‌سازد و به بافت کلیه آسیب می‌رساند که در نهایت باعث نارسایی کلیه می‌شود. رسوب اسید اوریک در هر جا از بدن می‌تواند عارضه بدهد، به طوری که در بعضی مواقع شکل دست و مفاصل بیماران به هم می‌ریزد و این بیماری تغییر شکل مفصلی ایجاد می‌کند و در پرده جنب ریه هم می‌تواند موجب مشکلات تنفسی شود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که درد شدید بیماران را چگونه می‌توان تسکین داد، می‌افزاید: درمان‌های مختلفی برای کاهش درد بیماران مبتلا به نقرس وجود دارد که وابسته به بیماری‌های زمینه‌ای است که فرد به آن مبتلا است و از این روگاهی هم از کورتن استفاده می‌شود.

دکتر جمشیدی همچنین به بیماران توصیه می‌کند رژیم غذایی‌شان را رعایت کنند و رژیمی بگیرند که قادر به انجام و ادامه آن باشند.

آمار رو به افزایش در جهان

دکتر ابراهیم موحد ـ متخصص ارتوپدی در مورد شیوع بیماری نقرس به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: نقرس، بیماری نادری نیست و متاسفانه شیوع آن هم در حال افزایش است. بروز بیماری نقرس در مردان با میزان اسید اوریک خون آنان ارتباط دارد. و نقرس یکی از بیماری‌های ورم مفاصل است که با درد همراه است. آمار ابتلا به نقرس در جهان رو به افزایش است و این بیماری تنها متوجه افراد چاق و ثروتمند نمی‌شود، بلکه تمامی انسان‌ها با خصوصیات فیزیکی و جنسیت‌هایی متفاوت، ممکن است به نقرس مبتلا شوند.

وی در مورد نشانه‌های بیماری‌ نقرس می‌افزاید: احساس درد در انگشتان پا و به ویژه در شست پا، یکی از نشانه‌های رایج بیماری نقرس است که با افزایش میزان اسید اوریک در خون، ارتباط مستقیم دارد و ممکن است انگشتان پا بسیار دردناک بوده و برای چند ساعت و یا چند روز ادامه داشته باشد.

از سوی دیگر برخی از افراد مبتلا به نقرس ممکن است در مفاصل خود احساس گرما و تورم داشته باشند، به گونه‌ای که مفاصل فرد کاملا متورم و دردناک شده و امکان لمس کردن آن، وجود نداشته باشد. همچنین هنگامی که درد ناشی از بیماری نقرس کاهش یافت، ممکن است در فرد حساسیت طولانی مدت نسبت به لمس کردن مفاصل دردناک ایجاد شود. این حساسیت بیشتر در انگشت شست پا ظاهر و به زانو منتقل می‌شود.

یکی دیگر از علائم شایع بیماری نقرس، احساس درد شدید است که معمولاً در ناحیه سر ایجاد می‌شود. این درد بیشتر شبیه درد میگرن است و بسیار سریع و ناگهانی اتفاق می‌افتد، به گونه‌ای که فرد حتی قادر به صحبت‌ کردن نیست. بهترین راه برای کاهش درد شدید نقرس، استراحت کردن است.

توصیه‌های تغذیه‌ای به مبتلایان نقرس

برای جلوگیری و یا کاهش حملات نقرس، رعایت نکات زیر بسیار مفید است:

ـ پرهیز از مصرف غذاهای سرشار از پورین، این غذاها سبب تولید اسید اوریک بسیار زیادی در بدن می‌شود که تشدید بیماری نقرس را به همراه می‌آورد. معمولا غذاهایی که منابع خوب پروتئین هستند، پورین زیادی نیز دارند، مانند گوشت قرمز، احشاء داخلی گوسفند و گاو مانند کله پاچه، مغز، جگر، دنبلان و غذاهای دریایی نظیر ماهی و میگو.

ـ محدود کردن مصرف غذاهایی که سطح متوسطی از پورین دارند، از جمله مارچوبه، گل کلم، اسفناج، ریواس، لوبیا، قارچ و عدس (مصرف این مواد در زمان حملات نقرس باید کاملا حذف شوند.)

ـ خودداری از مصرف زیاد چربی‌ها،‌ زیرا چربی زیاد مانع دفع اسید اوریک و سبب افزایش حملات و درد نقرس می‌شود.

درمان و پیشگیری نقرس

ـ محدود کردن مصرف گوجه فرنگی، محصولات گوجه فرنگی، توت فرنگی و زرده تخم مرغ: این مواد سبب اسیدی شدن خون می‌شوند، به تشکیل کریستال‌های اورات کمک می‌کنند و افزایش حملات نقرس در گروهی از بیماران را به همراه می‌آورند.

ـ روزانه حداقل ۳ لیوان آب بسیار مفید است.

به گفته پزشکان، موارد زیر به پیشگیری از ابتلا به نقرس و حملات آن، کمک می‌کند:

ـ نوشیدن آب به خروج اسید اوریک در بدن کمک و از تشکیل سنگ‌های کلیوی جلوگیری می‌کند، حملات نقرس را کاهش می‌دهد، سبب جلوگیری از خشکی مفاصل می‌شود و به کمک کاهش وزن می‌شتابد.

ـ خودداری از نوشیدن الکل، زیرا الکل علاوه بر مضرات فراوان، مانع دفع اسید اوریک از طریق کلیه‌ها می‌شود.

ـ اگر اضافه وزن دارید و یا چاق هستید، سعی کنید تحت نظر متخصص تغذیه به آرامی وزن خود را کاهش دهید، زیرا رژیم‌های سخت و شدید می‌تواند سبب افزایش اسید اوریک در خون شود. توجه داشته باشید که چاقی به تنهایی نیز می‌تواند سبب افزایش اسید اوریک خون شود ،بنابراین به جرات می‌توان گفت که ورزش و تغذیه صحیح می‌تواند از عوارض وخیم ابتلا به نقرس پیشگیری کنند.

ـ سیب به عنوان یکی از بهترین درمان کننده‌های نقرس شناخته شده است. سیب دارای اسید مالیک است که خوردن آن باعث خنثی شدن آثار اسید اوریک می‌شود.

بیتا مهدوی

نسخه مناسب چاپ