بدن شما برای عملکرد مناسب نیاز به گلوگز دارد. سلول‌ها برای انرژی خود بر روی گلوکز تکیه می‌کنند. هایپر گلیسمیا یا قندخون بالا یک نشانه برای تشخیص دیابت است. زمانی که سطح قند خون بسیار بالاست، به معنای این است که بدن از این مقدار به درستی استفاده نکرده و یا اینکه انسولین در بدن به مقدار لازم وجود ندارد.
بدن میزان قند مورد نیاز خود را از مواد غذایی تامین می‌کند. کربوهیدرات‌ها مانند میوه، شیر، سیب‌زمینی، نان و برنج، بزرگ‌ترین منابع قند در رژیم غذایی معمولی هستند. بدن کربوهیدرات‌ها را به گلوکز یا قند قابل مصرف بدن، شکسته و سپس از طریق جریان خون به سایر اندام‌های بدن انتقال می‌دهند.
با این حال، برای استفاده از گلوکز، بدن شما نیاز به انسولین دارد. این یک هورمون تولید شده توسط پانکراس است. انسولین انتقال گلوکز به سلول‌ها، به ویژه سلول‌های عضلانی تسهیل می‌کند.
افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انسولین مورد نیاز بدن برای جذب گلوکز را تولید نمی‌کنند، بنابراین این افراد باید انسولین مصرف کنند که این انسولین بصورت تزریقات زیر جلدی وارد بدن می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است انسولین کافی داشته باشند، اما بدنشان از آن استفاده نمی‌کند، سلول‌های بدن آن‌ها در برابر انسولین تولیدی مقاوم است، البته امکان تولید ناکافی انسولین در این افراد وجود دارد.
افرادی که مبتلا به دیابت هستند، ممکن است در صورت عدم کنترل سطح قند خون خود (با استفاده از انسولین، داروها و برنامه‌ریزی مناسب غذا)، دچار بالا رفتن قند خون شوند. به عنوان مثال، اگر فرد مبتلا به دیابت نوع 1 قبل از غذا خوردن انسولین کافی نداشته باشد، گلوکز بدنش دچار افزایش گردیده و منجر به هایپرگلیسمی می‌شود.
درمان بالا بودن قند خون
متخصصین غدد میزان متناسب قند خون را براساس شرایط بدنی تشریح خواهند کرد. سطوح هر فردی براساس شرایط بدنی مانند بارداری، افزایش سن و شرایط سلامتی دیگر دستخوش تغییر خواهد شد.
بدین معنا است که حداقل 8 ساعت از آخرین وعده غذایی گذشته باشد. محدوده توصیه شده برای افراد غیر دیابتی 70 تا 130 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. اگر سطح قند خون بالاتر از 130 باشد، به معنی هایپر گلیسمی یا قند خون بالا ناشتا است. هایپرگلیسمی ناشتا یک عارضه معمول دیابت است.
یک حالتی از قند خون بالا وجود دارد که بعد از صرف غذا رخ می‌دهد. در طول این نوع هایپرگلیسمی، کبد شما تولید قند را متوقف نمی‌کند، درحالیکه به طور معمول بعد از صرف غذا و ذخیره گلوکز به عنوان گلیکوژن (ذخیره انرژی) این عمل متوقف می‌شود. اگر بعد از صرف غذا (1-2 ساعت پس از خوردن) سطح قند خون بیش از 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، این هایپرگلیسمی از نوع صرف غذا یا واکنشی محسوب می‌گردد.
با این وجود این شرایط تنها در افراد مبتلا به دیابت گسترش یافته دیده نمی‌شود. بعضی از داروها و بیماری‌ها می‌توانند ایجاد کننده این شرایط باشند، از جمله بتا بلوکرهای قلبی، استروئیدها و بولیمیاها (زیاده روی دوره‌ای در خوردن). این مقاله بر روی هایپرگلیسمی ناشی از دیابت تمرکز خواهد کرد.
علائم اولیه هایپرگلیسمی یا قند خون بالا ممکن است به عنوان هشدار، حتی قبل از اندازه‌گیری سطح گلوکز، مفید واقع شوند. علائم معمول عبارتند از:
در صورت ابتلا به دیابت نوع 1، تشخیص و درمان‌هایپرگلیسمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که اگر این شرایط بصورت درمان نشده رها گردند، می‌توانند به کتواسیدوز منجر شوند. در این حالت به دلیل عدم وجود گلوکز، سلول‌های بدن باید از کتون‌ها (اسیدهای سمی) به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. کتواسیدوز زمانی بوجود می‌آید که کتون‌ها در خون افزایش می‌یابند. این شرایط بسیار خطرناک بوده و می‌تواند به کمای دیابتی و یا حتی مرگ منجر شود. این شرایط به ندرت بر روی دیابتی‌های نوع 2 تاثیرگذار خواهد بود.
بسیاری از علائم کتواسیدوز همانند هایپرگلیسمی می‌باشند. نشانه‌های کتواسیدوز عبارتند از:
برخی از افراد مبتلا به دیابت طبق دستور پزشک باید به طور مرتب میزان کتون خود را اندازه‌گیری کنند. آزمایش کتون به دو روش انجام می‌شود: استفاده از ادرار و یا استفاده از خون. برای آزمایش ادرار، نوعی نوار تست مخصوص به درون ادرار فرو برده می‌شود. برای آزمایش کتونهای خونی، از یک متر و نوار تست استفاده می‌شود. این تست دقیقا مثل یک آزمایش گلوکز خون انجام می‌شود.
این بیماری بسیار نادر است، اما باید در مورد آن اطلاع کافی داشت. HHNS به احتمال زیاد در زمان بیماری فرد اتفاق می‌افتد و افراد سالخورده بیشتر به آن مبتلا می‌شوند. هنگامی که سطح قند خون به سرعت بالا می‌رود، بدن برای برطرف کردن این حالت شروع به دفع آن از طریق ادرار کرده، بنابراین حالت تشنگی در فرد ایجاد خواهد شد.
همانطور که می‌دانید باید در هنگام بیماری آب مورد نیاز بدن را تامین کرد اما متاسفانه، گاهی اوقات تامین آب بدن در این شرایط دشوار است. به عنوان مثال، در هنگام بیماری و عدم آب‌رسانی به بدن، سطح گلوکز خون همچنان افزایش یافته و در نهایت می‌تواند به حد بالا رسیده و کمای دیابتی را در پی داشته باشد.
برای جلوگیری از ایجاد این سندرم، تلاش کنید در هنگام بیماری میزان سطح گلوکز خون را به طور دقیق کنترل کنید. همچنین باید بتوانید علائم و نشانه‌های HHNS را به سرعت تشخیص دهید، این علائم شامل موارد زیر هستند:
اگر سطح گلوکز خون همواره بالاست، با پزشک درباره روش‌هایی که بتوان این میزان را در مقادیر مناسبی نگه داشت، صحبت کنید. او می‌تواند پیشنهاد کند:
تنظیم دارو: پزشک ممکن است دز انسولین (یا داروهای کاهش دهنده گلوکز) را تنظیم کند یا در پیشگیری از افزایش قند خون، به شما کمک کند.
کمک در وعده‌های غذایی: رژیم سالم و برنامه‌ریزی غذایی مناسب می‌تواند در جلوگیری از افزایش قند خون کمک شایانی کنند. در این موارد می‌توانید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
ورزش: ورزش منظم مهم است، حتی اگر دیابت ندارید.
توجه: در صورت ابتلا به قند خون بالای پیشرفته یا وجود کتون در ادرار، ورزش نکنید. قند خون بالا و یا کتون‌ها در ادرار، باعث افزایش قند خون می‌شوند.
ساده‌ترین راه برای جلوگیری از هایپرگلیسمی یا قند خون بالا، کنترل دیابت است. به یاد داشته باشید جنبه‌های بسیاری از مراقبت‌های دیابتی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را کنترل کرد:
نگه داشتن سطح قند خون روزانه در محدوده توصیه شده در پیشگیری از عوارض طولانی مدت دیابتی کمک کننده خواهد بود، عوارضی همچون:
با حفظ سطح قند خون و اجتناب از هایپرگلیسمی یا بالا رفتن قند خون، می‌توان خطر بروز این عوارض را تا حد چشمگیری کاهش داد.
تریتا را در جهت رسیدن به اهدافش حمایت کنید:
اشتراک گذاری:
فاطمه قربانی هستم، لیسانس ژنتیک، به علوم نوین پزشکی و ایمونولوژی علاقمندم. از شما دوست گرامی بخاطر مطالعه این مقاله و همچنین مجموعه تریتا بخاطر فرصت انتشار مطالبم در راستای کمک به ارتقای دانش کمال تشکر دارم. شاد باشید و سلامت
my name is Fatemeh Ghorbani, I have a B.S in genetics and interested in immunology and medical science. I believe that, even into the smallest acts, should be put our heart, mind and soul. Thank you for reading my article
طراحی و پشتیبانی:
گروه توسعه نرم افزاری تیکا
طیبه دهقانی
اصطلاح علمی برای توصیف قند خون بالا، «هیپرگلیسمی» است. قند خون زمانی بالا می رود که مقدار انسولین موجود در بدن بسیار اندک است یا بدن قادر نیست به درستی از انسولین موجود استفاده کند. دو نوع قند خون بالا در افراد دیابتی وجود دارد:
قند خون بالای ناشتا: قند خون بالای 130 میلی گرم بر دسی لیتر.
قند خون بالای بعد از غذا: قند خون بالای 180 میلی گرم بر دسی لیتر.
توجه داشته باشید که اهداف کنترل قند خون با توجه به سن و بیماری های همراه متفاوت بوده، لذا همواره اهداف مناسب را از پزشک خود جویا شوید.
علایم قند خون بالا در دیابت چیست؟
دانستن علائم اولیه قند خون بالا برای افراد دیابتی، بسیار مهم است. در صورت عدم درمان، قند خون بالا می تواند منجر به کتواسیدوز (خصوصا در دیابت نوع یک) یا کمای دیابتی (خصوصا در دیابت نوع دو) گردد؛ که هر دو جزء اورژانس های جدی پزشکی تلقی ﻣﻲشوند.
علایم اولیه قند خون بالا در دیابت
هر زمان که علایمی نظیر تشنگی زیاد، سردرد، اختلال در تمرکز، تاری دید، تکرر ادرار، خستگی مفرط و ضعف را احساس کردید حتما قند خون خود را پایش نمایید.
مشکلات ناشی از قند خون بالا در دراز مدت
قند خون بالا در طولانی مدت، می تواند مشکلاتی نظیر عفونت های پوستی ، تاخیر در التیام زخم ها، کاهش بینایی، مشکلات گوارشی مانند یبوست مزمن یا اسهال، آسیب به چشم ها و کلیه ها را ایجاد نماید. علاوه بر این آسیب اعصاب می تواند منجر به درد، سردی
و بی حسی پاها شده و همچنین ریزش مو در اندام های تحتانی و یا اختلال نعوظ را در آقایان به دنبال داشته باشد.
دلایل قند خون بالا در دیابت چیست؟
عدم دریافت انسولین کافی، فراموش کردن تزریق انسولین یا مصرف قرص های کاهنده قند خون همینطور مصرف مقدار زیاد کربوهیدرات نسبت به میزان انسولین تجویزی از عوامل اصلی قند خون بالا در افراد دیابتی است. از سایر عواملی که می تواند باعث بروز قند
خون بالا گردد می توان به مواردی مانند عفونت، بیماری، استرس زیاد و فعالیت کم اشاره نمود.
عوارض قند خون بالا
قند خون بالا در دراز مدت می تواند باعث بروز بیماری های قلبی و عروقی، آسیب به اعصاب (نوروپاتی)، آسیب به کلیه (نفروپاتی) و همینطور آسیب به عروق خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی) و حتی نابینایی شود.
سایر مشکلاتی که می توانند در اثر قند خون بالا ایجاد شوند عبارتند از:
تاری عدسی چشم (آب مروارید)
افزایش فشار داخل چشم ( آب سیاه)
احساس ناراحتی در پاها به دلیل آسیب اعصاب یا خون رسانی ناکافی، که ممکن است باعث ایجاد عفونت های جدی شود.
مشکلات استخوان و مفاصل، مانند پوکی استخوان، سندرم تونل کارپال و شانه منجمد
مشکلات پوستی شامل عفونت های باکتریایی و قارچی و زخم های غیر قابل ترمیم
عفونت دندان و لثه
اورژانس قند خون بالا
چنانچه قند خون خیلی بالا برود یا مدت طولانی بالا بماند، ممکن است یکی از دو حالت خطرناک زیر اتفاق بیافتد که هردو از اورژانس های دیابت محسوب ﻣﻲشوند.
کتواسیدوز دیابتی: کتواسیدوز دیابتی زمانی ایجاد ﻣﻲشود که انسولین کمی در بدن وجود داشته باشد. بدون حضور انسولین کافی، قند خون نمی تواند وارد سلول ها شده و به عنوان منبع انرژی مصرف شود. در نتیجه قند خون بالا و بالاتر رفته و بدن به ناچار برای
تامین انرژی خود از چربی ها استفاده می کند. ادامه این روند باعث تولید اسیدهایی سمی به نام «کتون » در بدن می شود. کتون های اضافی در خون تجمع یافته و سرانجام وارد ادرار می شوند. اگر این شرایط درمان نگردد می تواند منجر به کمای دیابتی شده و
زندگی فرد را با تهدید جدی رو به رو سازد. (برای آگاهی بیشتر به مطلب کتواسیدوز دیابتی در صفحه 3 مراجعه نمایید)
کمای قند بالا یا سندرم هیپراسمولار دیابتی: این حالت بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع دو رخ می دهد و زمانی ایجاد می شود که بدن انسولین تولید می کند اما این انسولین نمی تواند کار خود را به درستی انجام دهد. در این حالت ممکن است قند خون به
شدت بالا برود زیرا انسولین موجود درست کار نمی کند و در نتیجه بدن ﻧﻤﻲتواند از گلوکز یا چربی به عنوان منبع سوخت استفاده نماید. در ادامه قند خون وارد ادرار شده و حجم ادرار افزایش می یابد. در صورت عدم درمان، قند بالا می تواند منجر به کما گشته
و به دلیل کم آب شدن بدن، زندگی فرد در معرض تهدید قرار گیرد. در نتیجه؛ درمان به موقع و مناسب پزشکی در این موارد، حیاتی است (برای آگاهی بیشتر به مطلب کمای قند بالا در صفحه 3 مراجعه نمایید).
پیشگیری
توصیه های زیر می تواند به حفظ قند خون شما در محدوده هدف کمک نماید:
برنامه غذایی دیابتی خود را دنبال نمایید. باید میزان و زمان بندی وعده ها و میان وعده ها را با انسولین یا داروهای دیابت خوراکی خود تنظیم نمایید.
قند خون خود را پایش نمایید. بسته به نوع برنامه درمانی شما، ممکن است لازم باشد چند بار در هفته یا چند بار در روز قند خون را اندازه گیری و ثبت کنید. اندازه گیری دقیق قند، تنها راه اطمینان از قرار داشتن قند خون خود در محدوده هدف است.
داروی خود را طبق تجویز پزشک مصرف نمایید.
در صورت تغییر فعالیت بدنی، داروهای خود را تنظیم نمایید. این تنظیم باید بر اساس نتایج تست قند خون و نوع و طول مدت فعالیت صورت گیرد. توجه داشته باشید که باید در این زمینه با پزشک خود مشورت نمایید.
کارت شناسایی دیابت
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، به خصوص کسانی که از انسولین استفاده می کنند، باید یک کارت شناسایی دیابتی با خود همراه داشته باشند.
در صورت افت قند خون یا قند خون بالای شدید، تصادف، یا سایر مواقع اضطراری، کارت شناسایی دیابتی می تواند اطلاعات حیاتی در مورد وضعیت سلامت شخص، مانند نوع دیابت و استفاده از انسولین را فراهم نماید. پرسنل اورژانس پزشکی آموزش دیده اند تا زمانی
که فرد قادر به ارائه مشخصات خود نباشد، به دنبال چنین مدارکی بگردند.
پس به عنوان یک فرد دیابتی همواره کارت شناسایی دیابت خود را به همراه داشته باشید.
سیما عباسی
در صورت بروز هر یک از نشانه های اولیه قند خون بالا، حتما قند خون خود را چک کرده و با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است پزشک نتایج چندین بار اندازه گیری قند خون را خواسته و یکی از توصیه های زیر را ارائه دهد:
آب بیشتری بنوشید. آب کمک می کند تا قند اضافی از طریق ادرار دفع شود، علاوه بر این نوشیدن آب مانع از دست رفتن آب بدن شما می گردد.
ورزش کنید. ورزش به کاهش قند خون شما کمک خواهد کرد. البته توجه داشته باشید در صورتی که شما مبتلا به دیابت نوع یک بوده و قند خونتان بالاتر از 250 میلی گرم بر دسی لیتر باشد، می باید ابتدا تست کتون ادرار را انجام دهید. در صورت مثبت بودن این
تست شما نباید ورزش نمایید. همچنین توجه داشته باشید در صورتی که قند خونتان بالاتر از 300 میلی گرم بر دسی لیتر باشد، نباید ورزش نمایید. اگر شما مبتلا به دیابت نوع دو بوده و قند خونتان بیش از 300 میلی گرم بر دسی لیتر باشد، تنها در صورتی که
تست کتون ادرار شما منفی بوده و آب کافی نوشیده باشید ممکن است پزشک به شما اجازه ورزش بدهد. برای اطلاع در مورد نحوه انجام تست کتون ادرار، مطلب «در روزهای بیماری چه کنیم؟» را مطالعه نمایید.
عادات غذا خوردن خود را تغییر دهید. ممکن است نیاز باشد با یک متخصص تغذیه برای تغییر مقدار و نوع غذاهای مصرفی خود مشورت نماییدو با اصلاح عادات غذایی از بروز مجدد قند خون بالا جلوگیری کنید.
درباره داروها و انسولین خود با پزشک مشورت نمایید. ممکن است پزشک شما مقدار، زمان بندی، یا نوع داروهای دیابت شما را تغییر دهد. هیچگاه بدون مشورت با پزشکتان نحوه مصرف داروهای دیابت خود را تغییر ندهید.
درمان اورژانس قند خون بالای شدید
در صورتی که علائم و نشانه های کتواسیدوز دیابتی و سندرم هیپراسمولار دیابتی را داشتید، به سرعت به اورژانس مراجعه نمایید. توجه داشته باشید که درمان این حالت ها باید در بیمارستان و تحت نظارت تیم درمانی
صورت گیرد. درمان اورژانس قند خون بالا برای بازگرداندن قند خون به محدوده نرمال معمولا شامل موارد زیر است:
جایگزینی مایعات. مایعات به صورت خوراکی یا از طریق وریدی (داخل وریدی) به شما داده می شود تا مایعات بدن جایگزین شوند. این کار مایعات از رفته از طریق ادرار بیش از حد را جبران نموده و همچنین به رقیق کردن قند خون اضافی شما کمک می کند.
جایگزینی الکترولیت ها. الکترولیت ها مواد معدنی موجود در خون هستند که حامل بار الکتریکی اند. نبود انسولین و قند بالا می تواند میزان الکترولیت های خون شما را تغییر دهد. برای جبران این تغییرات، الکترولیت ها از طریق وریدی به شما تزریق شده
تا عملکرد طبیعی قلب، عضلات و سلول های عصبی شما حفظ شود.
انسولین درمانی. انسولین فرایندهایی که باعث تجمع کتون در خون شما شده است را معکوس کرده و همراه دریافت مایعات و الکترولیت ها، انسولین نیز معمولا از طریق وریدی به شما تزریق خواهد شد.
چه موقع به بیمارستان مراجعه کنیم؟
در صورت بروز شرایط زیر برای درمان به اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید:
بدتر شدن درد شکم، استفراغ یا اسهال مداوم
کتون ادرار متوسط تا بالا
مشکلات تنفسی یا تنفس عمیق و سریع
کاهش سطح هوشیاری
سیما عباسی
در روزهایی که بیمار هستید، حتی با وجود اینکه کمتر غذا می خورید، احتمالا قند خونتان بالا خواهد بود. عدم درمان قند خون بالا می تواند منجر به شرایط جدی تری گردد. در ادامه به بررسی مراحلی که باید در دوران بیماری طی کنید، می پردازیم.
قوانین روزهای بیماری
1. به استفاده از داروهای دیابت خود ادامه دهید مگر اینکه پزشکتان شما را منع کند.
2. طی بیماری های نه چندان شدید، قند خون خود را 4 بار در روز (هر 3 تا 4 ساعت یکبار) تست کنید. اگر از انسولین استفاده می کنید و قند خونتان 250 یا بالاتر بود، تست کتون ادرار را نیز انجام دهید.
3. در صورتی که قند خونتان در دو نوبت تست قند خون برابر 250 یا بالاتر بود، با پزشک خود تماس بگیرید
4. در صورتی که از انسولین استفاده می کنید و قند خونتان 250 یا بالاتر باشد، ممکن است نیاز باشد چند واحد انسولین اضافی تزریق نمایید. البته باید حتما در این زمینه با پزشک خود مشورت نمایید.
5. سعی کنید برنامه غذایی خود را در این دوران رعایت نمایید. در صورتی که رعایت برنامه غذایی همیشگی برایتان دشوار است می توانید از مواد غذایی که حاوی کربوهیدرات هستند استفاده نمایید: پوره سیب، آب میوه و عسل
6. در صورتی که قادر به خوردن غذاهای جامد نبودید، از مایعات حاوی قند مانند آب میوه های طبیعی یا صنعتی استفاده نمایید. اگر قادر به پیروی از برنامه غذایی خود نیستید، از مایعاتی که حاوی نمک هستند مانند سوپ و آب گوشت صاف شده استفاده نمایید.
7. استراحت کافی داشته باشید
8. ورزش نکنید.
9. از کسی بخواهید تا از شما پرستاری نماید.
نحوه تست کتون ادرار
آزمایش کتون ادرار با استفاده از نوار های مخصوص تست کتون ادرار انجام می شود. بدین صورت که شما نوار را وارد ظرف ادرار تازه خود کرده (یا در جریان ادرار قرار داده) تا نوار کاملا در تماس با ادرار قرار گیرد، سپس توار را از ظرف خارج کرده و بعد
از گذشت چند ثانیه (با توجه به مدت زمان مشخص شده بر روی بسته)، تغییر رنگ نوار را با رنگ های استاندارد روی دیواره بسته محتوی نوارها مقایسه کرده و بر این اساس مقدار کتون ادرار خود را به صورت تقریبی (کم، متوسط و زیاد) مشخص نمایید.
توجه داشته باشید که باید حتما همیشه یک بسته نوار آزمایش کتون ادرار، که تاریخ انقضای آن نگذشته باشد، در خانه و نیز در مسافرت همراه خود داشته باشید، تا بتوانید در مواقع لزوم از آن استفاده کنید. همچنین به خاطر داشته باشید که این نوارها باید
حداکثر ظرف 6 ماه بعد از باز کردن بسته، مصرف شوند؛ در غیر این صورت، این تست حساسیت خود را از دست خواهد داد. بنابراین همیشه تاریخ باز کردن بسته را بر روی آن قید کنید.
در روزهای بیماری چه غذاهایی بخوریم؟
تغذیه مناسب در زمان بیماری بسیار مهم است. باید در این دوران تا حد امکان برنامه غذایی خود را رعایت نمایید. سعی کنید مقدار کربوهیدرات دریافتی خود را ثابت و مانند سایر روزها نگه دارید. غذاهای کم چرب و مخلوط مانند سوپ ها انتخاب مناسبی هستند.
اگر دچار ناراحتی گوارشی نبودید، غذاهای پروتئینی مانند تخم مرغ، پنیر یا سینه مرغ را نیز امتحان کنید.
