ارسال به تلگرام
ارسال به
ارسال به توئیتر
ارسال به
ارسال به گوگل پلاس
پیشگیری ازعقب ماندگی ذهنی
آدرس لینک
مروری بر تاریخ عقب ماندگی ذهنی نشان می دهد در هر دوره ای از تاریخ ، در هر فرهنگ و تمدنی و در همه طبقات اجتماعی افرادی وجود داشته اند که از نظر فعالیت اجتماعی پایین تر از حد طبیعی بوده اند و این امر سازگاری آنها را با محیط زندگیشان مشکل ساخته است . تولد کودک معلول و عقب مانده ذهنی به مثابه زنگ خطری برای اجتماع است چرا که این افراد علاوه بر آنکه در پیشرفت جامعه زیاد مؤثر نیستند ، به سبب نقص و معلولیتشان بار اقتصادی سنگینی را بر خانواده و جامعه تحمیل میکنند .
یکی از مهمترین عوامل پیدایش کودکان عقب مانده ذهنی اختلالات و نارسایی های ژنتیکی است و نیز از جمله عوامل متعددی که در ایجاد معلولیت ذهنی کودکان مورد نظر است ازدواج های فامیلی و پیوند های خویشاوندی ( هم خونی ) است . به طور کلی عقب ماندگی ذهنی عبارت است از کم هوشی که سبب بی کفایتی فرد در ایفای وظایف اجتماعی یا باعث ناتوانی او در کسب مهارت هایی شود که مناسب او هستند و برحسب شدت به چهار گروه خفیف ، متوسط ، شدید و عمیق تقسیم میشود .
علت مراجعه بسیاری از افراد به مراکز مشاوره ژنتیک این است که میخواهند بدانند چگونه می توانند از تولد فرزندان مبتلا به عقب ماندگی ذهنی پیشگیری کنند . این گروه معمولا افرادی هستند که بین بستگان خود یا همسرشان یا بین فرزندانشان موردی از عقب ماندگی ذهنی مشاهده شده است و می خواهند از تکرار آن جلوگیری کنند یا قصد ازدواج فامیلی دارند ، یا خانم های بارداری که به علت ابتلا به بیماری ها یا تماس با برخی مواد و داروها نگرانند که آثار سویی بر جنین بر جای مانده باشد ، یا خانم هایی که در سنین بالا باردار شده اند و زنان بارداری که طی بررسی های دوران بارداری از جمله سونوگرافی ، آمنیوسنتز و تهیه کاریوتایپ یا سایر روش های مایع آمنیوتیک مشخص شده که جنین شان مشکلاتی دارد .
به طور کلی ناتوانی ذهنی متوسط و شدید ( ضریب هوشی زیر ۵۰ ) یک درصد از نوزادان را مبتلا میکند اما در دوران کودکی به ۰٫۳ تا ۰٫۴ درصد می رسد که در ۷۵% موارد قابل تشخیص است و در ۵۰% موارد عقب ماندگی ذهنی شدید ، علت ژنتیکی وجود دارد .
تریزومی ۲۱ یا سندرم داون به تنهایی شایع ترین علت عقب ماندگی ذهنی در سنین مدرسه است . شایع ترین بیماری اتوزومی غالب همراه با عقب ماندگی ذهنی ، سندرم توبروزیس اسکلروزیس است . در حالی که در بین بیماری های وابسته به جنس ، سندرم ایکس شکننده از شایعترین علت ها می باشد.
سایر علل عقب ماندگی ذهنی شامل رشد قبل از تولد و عوامل آسیب زا ، مسمومیت ها ، عفونت های داخل رحمی ، سو تغذیه مادر ، بیماری های اکتسابی و عوامل محیطی و روانی-اجتماعی و میشود که هریک از این عوامل در دوره خاصی از زندگی اثر خود را اعمال میکنند.
مطلب تکمیلی در مورد این سندرم ها
» سندرم های تاثیرگذار بر اطفال و عوامل ایجاد عقب ماندگی ذهنی
» ارتباط سندرم داون و ابتلا به سرطان
شناسایی عقب ماندگی ذهنی و عوامل دخیل در آن ، تعیین نوع و علت آن در فرد ، محاسبه ریسک تکرار برحسب علت و در نهایت انجام مشاوره و ارائه راهکارها و توصیه های مفید ، گام های اصلی در مشاوره ژنتیک و عقب ماندگی ذهنی است . تا کنون بیش از ۴۵۰ نوع عقب ماندگی ذهنی تک ژنی با وراثت مندلی شناخته شده است و علاوه بر آن سندرم های گوناگونی شامل عقب ماندگی ذهنی با علت ناشناخته وجود دارد .
احتمال تکرار عقب ماندگی ذهنی ، ارتباط تنگاتنگی با علت آن در فرد مبتلا دارد . برای مثال فرزند فردی که مبتلا به عقب ماندگی ذهنی از نوع اتوزومال غالب است با احتمال ۵۰% دچار مشکل مشابه خواهد شد ولی اگر علت ، مننژیت باکتریال بوده باشد ، خطر تکرار در بستگان در حد کل جامعه است .
بنابراین اولین قدم و مهمترین بخش مشاوره ژنتیک ، تشخیص نوع و علت عقب ماندگی ذهنی و در موارد ارثی تعیین نحوه وراثت با توجه به شجره ه است . به طور کلی میتوان گفت علت عقب ماندگی ذهنی در یکی از چهار گروه جهش های عمده ژنی ، آسیب دیدگی و نقص کروموزومی ، علل محیطی و اختلالات چند عاملی میگنجد . با استفاده از شرح حال ، معاینه و رسم شجره ه و بررسی های غربالگری کروموزومی و پاراکلینیکی ، سعی میکنیم علت را در یکی از سه گروه اول جای دهیم و بر حسب تشخیص ، مشاوره را انجام دهیم . اگر با وجود بررسی های فوق نتوان علت را در یکی از سه گروه جای داد ، از راه برهان خلف علت اختلالات چندعاملی مطرح است که در این حالت ، هوش کودک به طور متوسط ، چیزی بین هوش پدر و مادر خواهد بود و خطر ابتلای فرزند به عقب ماندگی ذهنی بر اساس یافته های تجربی تخمین زده میشود .
دکتر سید حسین علی صابری – پزشک و مشاور ژنتیک بالینی
دکتر روشنک جزایری – پزشک و دستیار تخصصی ژنتیک پزشکی
به نقل از : http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=1815837839
مطالب بیشتر در همین رابطه
فقط گزینه‌ی وسط را تیک بزنید. »مشاهده قوانین
محصولات و کتابهای آموزشی عصرعلم را در این بخش مشاهده کنید.
ورود به فروشگاه
با دوره‌های آموزشی کاربردی عصرعلم مهارت کسب کنید و برای خودتان کار و درآمدزایی ایجاد کنید!
لیست دوره ها
راهنمای لغو عضویت
© ۱۳۹۸-۱۳۸۸ تمامی حقوق مادی و معنوی بر اساس موارد ذکر شده در مرام‌ه‌ی عصرعلم محفوظ می‌باشد.
عقب ماندگي ذهني بر اساس ميزان بهره هوشي از خفيف تا بسيار شديد (عميق) تعيين مي گردد. كه
به چند طبقه بندي اشاره مي شود.
نویسنده: حبیب امانی
پیشگیری ازعقب ماندگی ذهنی
چكيده: عقب ماندگي ذهني ناظراست بر عملكرد عمومي هوش كه بطور معني دار پايين تر از حد متوسط است و به طور همزمان، همراه با نواقصي در رفتار سازشي است كه در دروان رشد و تحول ظاهر شده، تعريف شده است.عقب ماندگي ذهني بر اساس ميزان بهره هوشي از خفيف تا بسيار شديد (عميق) تعيين مي گردد. و براساس شدت علائم مرضي، از نظر پزشكي، و طبقه بندي مي شود.در زمينه علل عقب ماندگي ذهني دانشمندان و محققان تاكنون به بيش از دو هزار علت اشاره نموده اند. در حالي كه هنوز بسياري از علل عقب ماندگي ذهني ناشناخته مانده است. در اين مقاله علل عقب ماندگي ذهني را كه رابينسون و رابينسون به نقل از ماهر به چهار گروه به شرح زير تقسيم كرده اند، بررسي شده است.أ- عقب ماندگي به علت عوامل ارثي‌ب- عقب ماندگي به علت اتفاقات دوران بارداري‌ج- عقب ماندگي به علت حوادث زايماني و بعد از تولد‌د- عقب ماندگي به علت عوامل محيطي، اجتماعي و فرهنگي.هر كدام از اين عوامل به تنهايي يا تركيبي، ممكن است موجب عقب ماندگي ذهني در فرد شود. كه در اين قسمت تاثير هريك را به اجمال بررسي مي كنيم.در پايان مقاله راه هايي براي پيشگيري از تولد كودك عقب مانده ذهني كه هدف اصلي است، ارائه گرديده است.مقدمه:در بين كودكان استثنايي، يعني افرادي كه به لحاظ
ويژگي هاي خاص ذهني،جسمي، عاطفي و رواني در برخورداري مطلوب از تسهيلات و امكانات مختلف جامعه، آموزش و پرورش و نيازمند توجه و حمايت فوق العاده مي باشند.كودكان عقب مانده ذهني به واسطه ي پيچيدگي خاص هوش و عقب ماندگي هوشي جايگاه قابل ملاحظه اي دارند.عليرغم آنكه تا كنون بيش از دو هزار علت براي عقب ماندگي ذهني عنوان گرديده است.معهذا هنوز بسياري از علل عقب ماندگي ذهني ناشناخته مانده است. طبق آمارهاي مختلف كه مبتني بر تحقيقات و مطالعات فراوان است. حدود سه درصد از كل كودكان و دانش آموزان سنين مدرسه رو به طور قابل ملاحظه اي دچار عقب ماندگي ذهني بوده اند. لذا لزوم شناخت اين قبيل كودكان و آشنايي هر چه بيشتر با علل وقوع عقب ماندگي ذهني و از همه مهمتر روش هاي پيشگيري از آن امري كاملا واجب و اجتناب ناپذير است.مقاله حاضر مقدمه اي است در امر شناخت ويژگي ها، علل و راه هايي براي پيش گيري از عقب ماندگي ذهني (كه هدف اصلي مقاله مي باشد) است. اميد آن كه مورد استفاده و مفيد واقع گردد.تعاريف:تاكنون در هيچ يك از كتاب هايي كه در مورد عقب ماندگان ذهني نوشته شده است تعريف جامع و كاملي كه مورد تاييد همه يا اكثريت متخصصين فن باشد ذكر نشده است و اين مساله بيشتر بخاطر پيچيدگي ماهيت عقب ماندگي ذهني است. نمي توان عقب ماندگي ذهني را بصورت يك پديده مطلق تعريف كرد، بلكه بايستي عقب ماندگي ذهني را بعنوان پديده اي چند وجهي كه وجوه آن به فيزيولوژي، روان شناسي، پزشكي، تعليم و تربيت و جامعه شناسي محدود مي گردد، مورد بررسي قرار داد (داورمنش،۱۳۷۶).در اين مختصر به چند تعريف اشاره مي شود: انجمن آمريكايي نقص ذهني، عقب ماندگي ذهني ناظر است بر عملكرد عمومي هوش كه بطور معني دار پايين تر از حد متوسط است و به طور همزمان، همراه با نواقصي در رفتار سازشي است كه در دوران رشد و تحول ظاهر شده است، تعريف كرده است (رابينسون و رابينسون، ترجمه ماهر، ۱۳۷۶). عقب ماندگي ذهني مربوط به كنش عمومي هوش كه به طور معني دار يا قاب ملاحظه اي كمتر از حد متوسط عمل كرده و با نواقصي در رفتار سازشي توام بوده و در دوران رشد پديدار شده است (گروسمن،۱۹۷۳). عقب ماندگي ذهني مربوط به عملكرد پايين تر از حد متوسط عمومي هوش كه در دوران رشد ظاهر شده و همراه با اختلالاتي در رفتار سازشي است (هبر،۱۹۶۱). مفهوم عقب ماندگي ذهني از ديدگاه پياژه عبارت است از نارسايي ظرفيت عملياتي در فرد. كودك زماني كه به حدي از سازش يافتگي مي رسد به تعادل دست مي يابد و سازش و ظرفيت عقلي را با هم داراست؛ پس عقب ماندگي ذهني را نارسايي بر اثر توقف در سطح عملياتي در نظر مي گيرند(منصور،۱۳۷۰).تعريف هوش: وكسلر هوش را به عنوان توانايي كلي جامع فرد براي اين كه به طور هدفمند عمل كند و به طور منطقي بيانديشد و به طور موثر با محيطش به مبادله بپردازد، تعريف كرده است.تعريف رفتار سازشي: ثمر بخشي يا درجه اي كه افراد مي توانند استاندارد هاي مانند استقلال شخصي و مسئوليت اجتماعي را كه از سن و گروه فرهنگي آنها انتظار مي رود از خود نشان دهد. به سبب اين اين انتظارات از گرووه هاي سني مختلف متفاوت خواهد بود(گروسمن،۱۹۷۳).دوران رشد و تحول: دوران رشد وتحول از تولد تا هجده سالگي است.به طور معني دار پايين تر متوسط: ناظر است بر نمره اي بيش از دو انحراف استاندارد زير ميانگين (متوسط) در يك آزمون ميزان شده هوشي. طبقه بندي عقب ماندگي ذهني:عقب ماندگي ذهني بر اساس ميزان بهره هوشي از خفيف تا بسيار شديد (عميق) تعيين مي گردد. كه به چند طبقه بندي اشاره مي شود.قديمي ترين طبقه بندي از عقب ماندگي ذهني بر اساس شدت علايم مرضي است.۱٫ كانا باهوشبهر ۳۰ ـــ ۰ ۲٫ كاليو باهوشبهر ۵۰ ـــ ۳۰۳٫ كودن باهوشبهر ۷۰ ـــ ۵۰طبقه بندي از نظر پزشكي:۱٫ عقب ماندگي اوليه (ارثي) (كه حدود ۳۰تا۴۰ درصد عقب ماندگي هاي ذهني را تشكيل مي دهند).۲٫ عقب ماندگي ثانويه (محيطي)طبقه بندي از لحاظ آموزشي (تربيتي):۱٫ عقب مانده ذهني آموزش پذير ۷۰ ـــ ۵۰۲٫ عقب مانده ذهني تربيت پذير ۵۰ ـــ ۲۵۳٫ عقب مانده ذهني حمايت پذير ۲۵ ـــ به پايينجديدترين تقسيم بندي مربوط به چهارمين طبقه بندي راهنماي آماري و تشخيصي اختلالات رواني (DSM IV) است كه به شرح زيراست:عقب ماندگي ذهني خفيف عقب ماندگي ذهني متوسط عقب ماندگي ذهني شديد عقب ماندگي ذهني عميق عقب ماندگي ذهني با شدت غيراختصاصي (كاپلان و سادوك، ترجمه ارجمند، ۱۳۸۵).رواج عقب ماندگي ذهني: به سبب اين كه عقب ماندگي ذهني فقط ناظر برميزان هوش پايين نيست بلكه شامل شكست ها و ناكامي ها در رفتار سازشي مي گردد.به نظر مي رسد كه احكام آماري مرب
وط به رواج و شيوع اين وضع با خطاي بسياري همراه باشد. اگر به توضيح به هنجار هوش بنگريم هوش بر۷۰ تا دو انحراف معيار زير ميانگين را حد بالاي عقب ماندگي ذهني بگيريم باور خواهيم داشت كه نزديك به سه درصد از جمعيت در طيف عقب مانده هاي ذهني قرار مي گيرند. سبب شناسي عقب ماندگي ذهني:با توجه به پيچيدگي عقب ماندگي ذهني و عدم دست يابي به يك تعريف كامل و جامع از عقب ماندگي ذهني به نحوي كه مورد پذيرش تمامي متخصصين فن باشد در زمينه علل عقب ماندگي ذهني دانشمندان ومحققان تا كنون به بيش از دو هزار علت اشاره نموده اند. در حالي كه بسياري از علل عقب ماندگي ذهني نا شناخته مانده است. براي سهولت مي توان علل و شرايط به وجود آمدن عقب ماندگي ذهني را به شرح زير بيان نمود (تفكيك علل مختلف عقب ماندگي ذهني امري ساده نيست در واقع جدانمودن عوامل ژنتيكي و محيطي و فرهنگي به طور كاملا مشخص تقريبا غير ممكن به نظر مي رسد).انجمن نقايص ذهني در آمريكا عومل عقب ماندگي ذهني را در نُه گروه به قرار زير مطرح كرده است: ۲٫ عفونت و مسموميت ها۳٫ زخم يا عوامل فيزيكي۴٫ تغذيه و سوخت و ساز۵٫ بيماري هاي مغزي فاحش۶٫ ناهنجاري هاي كروموزومي۷٫ اختلالات دوران حاملگي۸٫ عقب ماندگي هاي ناشي از اختلالات رواني۹٫ تاثير عوامل محيطي ۱۰٫ عوامل ناشناخته قبل از تولد (گروسمن به نقل از سيف نراقي، ۱۳۷۲).رابينسون و رابينسون به نقل از ماهر علل عقب ماندگي ذهني را به چهار گروه به شرح زير تقسيم كرده اند كه عبارت اند از:أ- عقب ماندگي به علت عوامل ارثي‌ب- عقب ماندگي به علت اتفاقات دوران بارداري‌ج- عقب ماندگي به علت حوادث زايماني و بعد از تولد‌د- عقب ماندگي به علت عوامل محيطي، اجتماعي و فرهنگي.هر كدام از اين عوامل به تنهايي يا تركيبي، ممكن است موجب عقب ماندگي ذهني در فرد شود. كه در اين قسمت تاثير هريك را به اجمال بررسي مي كنيم.أ- عقب ماندگي به علت عوامل ارثي:هرگونه اختلال ژنتيكي و كروموزومي كه اغلب بصورت ارثي در خانواده ي پدري يا مادري كودك وجود دارد، در بوجود آمدن كودك با ضايعات و اختلالات حسي و حركتي و ذهني نقش موثري دارد. در واق
ع عوارض و مشكلات وراثتي باعث ايجاد اختلالات فراوان در رشد جسمي و ذهني كودكان مي گردد.گروهي از كودكان كه بعلت نارسايي هاي ژنتيكي دچار عقب ماندگي ذهني شده اند اغلب داراي اختلالات ديگري نيز مي باشند. آن تعداد از نوزادان ناقص كه مرده متولد مي شوند اغلب به علت همين اختلالات ژنتيكي مي باشد كه نتوانسته اند در حالت طبيعي رشد و نمو كنند.برخي ديگر بعلت مشكلات ژنتيكي در حالت وخيمي بدنيا مي آيند نياز فوري و شديدي به مراقبت پزشكي داند. كودكاني كه بعلت اختلالات ژنتيكي دچار عقب ماندگي مي شوند داراي خصوصيات جسمي و ذهني يكسان نمي باشند.بطور مثال كودكان منگول كه بعلت اختلال كروموزومي به دنيا مي آيند و وجوه و خصوصيات مشتركي با هم دارند باز هم به طور يكسان نيستند.ب- عقب ماندگي به علت اتفاقات دوران بار داري:۱٫ سيفليس (كوفت):نوعي بيماري است كه توسط انگي ب تره پونماپاليدوما كه از را جفت عبوره كرده و جنين را آلوده مي كند. اين بيماري براي جنين و رشد طبيعي آن بسيار خطر ناك است. ويروس سيفليس علاوه بر ايجاد نارسايي هوشي در كودك، ناهنجار هاي حسي و حركتي، كوري، صرع، اختلالات قلب و عروق و مسائل رواني را نيز سبب مي گردد.۲٫ سرخچه (سرخجه): بيماري عفوني و ويروسي است كه اين بيماري اگر در سه ماهه اول بار داري پديدار شود، موجب نارسايي هوشي، نابينايي، ناشنوايي و مي شود. واكسن اين بيماري باعث پيشگيري از ابتلاء به اين بيماري شده و دختراني كه قبل از ازدواج به سرخچه مبتلا نشده اند تزريق واكسن اين بيماري توصيه شده است.ساير عفونت ها ي ويروسي مانند تب خال،آنفلانزا، اوريون و ممكن است آثار مختلف و ناهنجاري هاي گوناگون و نارسايي هوشي در كودك ايجاد كند.۳٫ عامل همخوني Rh اين عامل در ايجاد ناهنجاري هاي هوشي تاثير فراو
ان دارد، عدم تجانس عاملRh مادر و پدر اهميت بسياري دارد بويژه هنگامي كه Rh مادر منفي و Rh پدر مثبت باشد. در بارداري اول مقداري از Rh مثبت جنين از پدرش گرفته داخل خون مادر مي شود و در خون مادر ماده ضد Rh را مي سازد كه همين آنتي كور در زايمان هاي بعدي باعث خراب شدن خون جنين شده و بيماري كرن ايكتروس را به وجود مي آورد كه باعث رسوب املاح آهن حاصل از خراب شدن گلبول هاي قرمز كودك در سلول هاي مغز مي باشد، يرقان حاصل از اين بيماري باعث عقب ماندگي ذهني، فلج مغزي و مي شود.۴٫ عوامل تراتوژيك (عوامل آسيب زا):اين عارضه شامل عواملي است كه اگر مادر در دوران بارداري در معرض آن ها قرار گرفته و يا مورد استفاده قرار دهد براي جنين مضر است؛ مانند پرتو نگاري (اشعه X)،مصرف دارو ها (تاليدوميد)،فلزات سنگين (سرب و جيوه) و هرمون هاي جنسي،كمبود ويتامين ها مخصوصاَ AوD و مصرف بيش از اندازه ويتامين ها از جمله A وK، مصرف زياد ويتامين D كه باعث افزايش كلسيم در خون نوزاد مي شود.۴٫۱٫ تاثير اشعه X: قرار گرفتن مادران باردار به دفعات و به مدت طولاني در ماههاي اول بارداري در معرض تابش اشعه X (مخصوصاً به شكم و ناحيه لگن مادر) باعث اختلالاتي از قبيل عدم رشد جنين، كمبود وزن، عدم رشد مغز، ميكروسفالي، هيدروسفالي، و نارسايي هاي هوشي و نقايص بدني مي شود.۴٫۲٫ تاثير داروهاي شيميايي: مصرف ه
ر دارويي بيجا در زمان بارداري مخصوصاً در سه ماهه اوليه بارداري، اگر به مدت طولاني هم مصرف نشود خالي از ضرر نيست.۴٫۳٫ مسموميت سرب: در مسموميت شديد سرب نرخ مرگ و مير بالاست و آسيب ديدگي دايمي رواج كامل دارد. در بزرگسالان عوارضي چون كم خوني، دردهاي حاد روده اي و بيماري هاي سيستم عصبي پيراموني مشاهده مي شود. در كودكان ممكن است آنسفالوپاتي، عقب ماندگي ذهني، صرع هاي قابل بازگشت و فلج مغزي رخ دهد(پرل اشتاين و آتالا به نقل از ماهر،۱۳۷۷).۵٫ اعتياد:اعتياد والدين به مشروبات الكلي موجب مسموميت شده و ژن مسموم باعث نقص هوشي و ضعف عمومي در رشد طبيعي و ناهنجاري هاي حسي و حركتي و گاهي سبب عقب ماندگي ذهني و ناهنجاري هاي مغزي نيز مي گردد(بخشي از نتايج تحقيقات دانشگاه لندن،۱۹۷۹).همچنين تحقيقات نشان مي دهد كه مصرف مواد مخدر به علت خاصيت تنگ كنندگي رگها كه توسط نيكوتين اعمال مي شود و وجود مونواكسيد كربن موجود در سيگار، از عوامل موثر در به وجود آمدن نوزادان سبك وزن و نارس مي باشد و نوزادان سبك وزن تر از حد طبيعي گاهي دچار بعضي از ناهنجاري هاي بدني و ذهني و عاطفي مي گردند.۶٫ هيجانات مادر:هيجان هاي ناگهاني و شديد و يا دائمي مادر بر روي جنين تاثير مي گذارند علت اين تاثير، تغييرات اساسي بيوشيميايي است كه به خاطر چگونگي ترشح هورمون هاي غدد داخلي در ارگانيسم مادر روي مي دهد. مادراني كه در دوران بارداري با استرس ها و مشكلات گوناگوني روبه رو هستند، اين مشكلات در آن ها ايجاد تنش مي كند و نوزاد كم وزن متولد مي شود.۷٫ سوء تغذيه مادري در دوران آبستني:سوء تغذيه مادري به هنگام دوران آبستني به كم وزني نوزاد در وقت تولد منتهي مي شود.۸٫ سن والدين:همانطور كه نتايج تحقيقات نشان مي دهد كه كروموزم ها در خانم ها از سي سالگي به بعد تغييراتي پيدا مي كند و ممكن است باعث تولد كودك عقب مانده ذهني شود. بهترين سن ازدواج و زايمان طبق تحقيقات انجام شده بين ۲۰ تا ۲۸ سالگي گزارش شده است، قبل از اين دوران به علت عدم رشد كافي اعضاي تناسلي احتمال زايمان هاي مشكل زياد است و بعد از سن نيز مخاطرات آوردن كودك عقب مانده بيشتر مي شود(ميلاني فر، ۱۳۷۴).چسبندگي كروموزومي با افزايش سن مادر بطور قابل ملاحظه اي افزايش مي
يابد و عوارض ديگر مربوط به دوره ي آبستني نيز تا حدي با افزايش سن، بيشتر مي شود. در مطالعه اي كه ليلين فلد، پاسامانيك انجام دادند و مكرراً به آن استناد مي شود، از ۱۱۰۷ كودك عقب مانده ذهني و همين تعداد افراد گروه گواه، ريسك عقب ماندگي ذهني در كساني كه مادرنشان بعد از ۳۵ سالگي صاحب اولين فرزند شده بودند، بسيار بالا بود (رابينسون و رابينسون به نقل از ماهر، ۱۳۷۷). ج- عقب ماندگي به علت حوادث زايماني و بعد از تولد:حوادث زايماني نارسي: بعضي از نوزادان به هنگام تولددر حدود ۵/۲ كيلوگرم يا كمتر وزن ارند، نوزادان كم وزن بخش بزرگي از كساني كه در دوران نوزادي مي ميرند و يا معمولا نابهنجاري هاي عصب شناختي از خود نشان مي دهند، را تشكيل مي دهد. بين نارسي و طبقه اجتماعي پايين پيوند مستحكمي وجود دارد. در مطالعات مختلف نشان داده شده كه مادران متعلق به طبقات اجتماعي اقتصادي پايين ترآمادگي بيشتري براي داشتن كودك كم وزن دارند.ديررسي: با توجه به تاريخ آخرين دوره قاعدگي،مدت حدود چهار درصد از آبستني ها، بيش از ۴۲ هفته يا بيشتر ادامه مي يابد. اثرات آبستني طولاني كاملا متغير است. گاه جنين به رشد خود ادامه داده و به وزنش اضافه مي شود و به نظر مي رسد كه خطري متوجه نمي باشد. در ديگر موارد، جنين در بدست آوردن مواد غذايي نا كام شده و در رحم گرسنه مي ماند،به طوري كه وزن خود را از دست مي دهد. در حالي كه دوره آبستني به سرآمده باشد ماماهاي انگليسي زايمان غير طبيعي (سزارين)را توصيه مي كنند و در آمريكا اغلب ماماها ترجيح مي دهند كه دوران آبستني تا سه هفته پس از تاريخ مقرر ادامه يابد.زايمان هاي طولاني: در بعضي از مواقع بواسطه طول مدت زايمان و ايجاد شرايط ساعد براي جنين، فشار هاي غير طبيعي بر نوزاد وارد آمده و سبب اختلالات ذهني مي گردد. معمولاً علل زايمانهاي طولاني عبارتند از: عدم تناسب بين جمجمه كودك واستخوان لگن مادر، حالت كم حركتي رحم، بزرگي غير عادي نوزاد، قرار گرفتن غير عادي كودك در رحم مادر، واكنش هاي هيجاني و غير عادي مادر كه سبب جلو گيري از توليد به موقع نوزاد و فشار وارد بر وي مي شود. پيچيدگي بند ناف به دور گردن نوزاد، نارسي كودك، نارسي تنفسي و معمولاً در اثر زايمانهاي طولاني، سختي تولد نوزاد چند برابر شده و در نتيجه نوزاد از
همان لحظات اول خسته و آسيب ديده يا احياناً نيمه جان به دنيا مي آيد. معمولاً بر اثر فشار زياد يا طولاني، ناحيه سر صدمه ديده و گاهي نوزاد بي حالي و خفگي مي شود و از نخستين مرحله تولد كه آغاز سازگاري فيزيولوژيكي و بيولوژيكي با محيط است، كودك از فعاليت باز مي ماند و هواي كافي و لازم به سلول هاي او نمي رسد و همين وقفه موجب نقصان رشد عمومي و عقب ماندگي ذهني نوزاد مي شود.صدمه مستقيم به سر: وضع حمل نوزاد از كانال طبيعي تولد مي تواند فرآيندي مشكل و پر حادثه باشد، در بعضي از مواقع ضربه ها و لطمه هاي وارده بر مغز از جمله عوارض متداول عقب ماندگي ذهني و است.استفاده از وسايل فيزيكي و مكانيكي پزشكي مانند فورسپس در بسياري از موارد اگر با دقت لازم نباشدباعث وارد آمدن فشار بر جمجمه و مغز نوزاد شده و عوارض گوناگوني از جمله نارسائي ذهني و اختلالات حسي و حركتي را سبب مي شود. در مطالعات مربوط به رابطه ي عملكرد هوشي و وضعيت سر جنين در طول وضع حمل، معلوم گرديد كه بين نوزاداني كه عادي متولد شده اند، و نوزاداني كه دچار آسيب شده اند، از نظر هوش و كنترل بدن تفاوت هايي وجود دارد.بطور كلي عللي كه در هنگام بارداري و زايمان و تولد كودك سبب عقب ماندگي ذهني مي گردد اكثراً قابل پيشگيري است. بنابراين حفظ كردن مادر از برخورد با عوامل سوء در دوران بارداري و امكانات صحيح و زايمان بموقع و مراقبت كافي و كامل از نوزاد (پيشگيري از كمبود اكسيژن در نوزاد، جلوگيري از اسيدوز، اصلاح كمبود قند خون و اختلالات بيوشيمي ديگر نوزاد) از اثر گذاشتن بر روي مغز كودك، و در نتيجه از عقب افتادگي ذهني جلوگيري خواهد كرد (فيض،۱۳۷۳).حوادث بعد از تولدعفونت ها: عفونت ها دو نوع هستند: مننژيت و آنسفاليت.التهاب مغز(آنسفاليت) يا التهاب پرده هاي مغز را (مننژيت) در اثر عفونت هاي باكتريايي، يا ارگانيسم هاي سلي بوجود مي آيد. گاه التهاب مغز به ضايعاتي منجر مي شود كه گردش ماده مغزي ـ نخاعي را متوقف كرده و موجب هيدروسفالوس مي گردد. مننژيت در اوان كودكي رخ مي دهد و با آنتي بيوتيك ها قابل درمان است، ولي آنسفاليت معمولاً معلول ويروس هايي چون سرخك، آبله مرغان، سياه سرفه، آنفلونزا است. بنابراين معالجه آن با آنتي بيوتيك ها نتيجه بخش نيست.مسموميت ها: در برخي از م
سموميت ها ي غذايي و دارويي در كودك بويژه در دوران شيرخوارگي و خردسالگي سبب ضايعاتي در سيستم عصبي و مغزي و بالنتيجه عقب ماندگي ذهني مي گردد.ضربه هاي وارده به مغز كودك: در بسياري از موارد ضربه هاي وارده بر مغز كودك مخصوصاً در سنين اوليه كه هنوز جمجمه كودك محكم و استخواني نشده است، هر ضربه و فشار بسهولت بر مغز اثر مي گذارد و سبب ضايعات مغزي و بالطبع عقب ماندگي ذهني و يا اختلالات حسي و حركتي مي شود. مراقبت از كودك در اين شرايط از اهميت بسزايي برخوردار است.اختلالات غدد داخلي كودك: در بعضي از موارد به علت اختلالات غدد داخلي بويژه غده هاي هيپوفيز و تيروئيد نارسايي هايي در سوخت و ساز بدن كودك فراهم مي شود كه از جمله مانع رشد طبيعي دستگاه مغز و اعصاب كودك مي گردد. و اين نقص در غدد و متابوليسم بدن توليد ناهنجاري مي نمايد كه موجب اختلالات گوناگون در فعاليت هاي ذهني و حسي و حركتي مي شود.كمبود غذا و سوء تغذيه: سوء تغذيه و فقدان يا نارسايي بعضي از مواد غذايي لازم براي رشد طبيعي كودك موجب اختلال در رشد عمومي و بعضاً ناتواني عصبي و ناهنجاري رواني گشته و عقب ماندگي ذهني را سبب مي گردد. بطوري كه بسياري از كودكان و نوجوانان كه از تغذيه لازم برخوردار نبوده بر اثر گرسنگي مستمر تا حدود سه سال نسبت به همسالان خود عقب ماندگي ذهني داشته اند كه جبران آن در سنين بالاتر به سختي انجام پذير است.خستگي هاي جسمي و رواني: در بسياري از موارد فرسودگي هاي شديد موجب ضعف و مسموميت تدريجي بدن شده و بر مغز و اعصاب كودك اثر طلوب مي گذارد و كودك را از رشد طبيعي تن و روان باز مي دارد. همچنين خستگي هاي ذهني رواني كه بعلت تعارض و كشمكش هاي شديد طولاني عاطفي و اضطراب و هيجانات منفي عارض مي گردد موجب فرسودگي و اختلالات و كندذهني مي گردد.د- عقب ماندگي به علت عوامل محيطي، اجتماعي و فرهنگي: عوامل محيطي بسياري در هوش و سازگاري همه ي كودكان از جمله عقب ماندگان ذهني تاثير دارد. تاثيرات محدودتري در بروز عقب ماندگي ذهني دارند و شامل فقر، تغذيه، ناپايداري خانواده، وضعيت اقتصادي ـ اجتماعي بد و محروميت هاي فرهنگي و استرس هاي مكرر و فوق تحمل در محيط زندگي كودك مي باشد. عدم ارائه تسهيلات و بره هاي آموزش و پرورش كه معمولاً بر
اثر فقر فرهنگي و محيطي و اقتصادي و اجتماعي مي باشد. ازجمله عواملي است كه در ركود هوشي كودكان موثر است. در اين صورت عقب ماندگي بيشتر به فقر فرهنگي و ضعف انگيزه ها و محركات لازم و ضروري محيط تربيتي كودك است. فقدان محركات محيطي مناسب موجب مي گردد كه كودك انگيزه هاي لازم در تحرك و تلاش و تفكر وكسب تجارب تازه كه در پرورش رشد هوشي كودك بسيار مهم مي باشد، نداشته باشد. همچنين وجود خانواده ها و محيط هاي مضطرب و پرتشنج و حضور والدين ناراحت و پرخاشگر كه مرتب بي دليل كودك خود را سرزنش نموده و تنبيه مي نمايند، باعث مي شود كه كودك از نظر عاطفي رشد سالم و طبيعي و سازگار با محيط نداشته و دچار خمودگي و نارسايي هوشي گردد.(اكثريت كودكان عقب مانده ذهني جامعه متعلق به گروه عقب مانده هاي رواني اجتماعي مي باشند. (فقر فرهنگي) و بيشتر در سطح آموزش پذير هستند (حيدري،۱۳۷۹). پيشگيري:اگرچه هنوز تمامي علل مربوط به عقب ماندگي ذهني بطور كامل روشن نگرديده و همچنين علوم پزشكي و روانپزشكي هنوز نمي تواند درمان خاصي را براي افراد عقب مانده ذهني ارائه نمايند، ولي براساس آنچه تاكنون در اين باره آشكار شده است. حقيقت آن است كه اين دانسته ها، هرچند محدود، مي تواند ما را در پيشگيري از عقب ماندگي ذهني ياري نمايد.پيشگيري اوليه: جلوگيري از ظهور عوامل ايجاد كننده عقب ماندگي ذهني بخصوص عوامل قبل از تولد از اهميت ويژه برخوردار است.۱٫ مراجعه به مراكز مشاوره خانواده و مشاوره ژنتيك قبل از ازدواج، امري مناسب و در موارد زير بسيار ضروري است:• ازدواج فاميلي• وجود فرد معلول در يكي از خانواده هاي طرفين• ابتلاي يكي از طرفين به مشكلاتي چون صرع، بيماري قند و مانند آن• تمايل به داشتن فرزند بيشتر در حاليكه فرزند قبلي معلول باشد.۲٫ ممانعت از بارداري زنان در سنين بسيار كم (نوجواني) و در سنين بالا (بيشتر از ۴۰سال).۳٫ مادراني كه براي جلوگيري از حاملگي مدتي از وسايل پيشگيري استفاده كرده اند، بهتر است تحت نظارت پزشك اقدام به بارداري كنند.۴٫ ناسازگاري گروه هاي خوني و بويژه Rh مادر و نوزاد بايد مورد توجه پزشك و والدين قرار گيرد.۵٫ استفاده از هر نوع دارو بويژه در ماههاي اول بارداري بايد با نظر پزشك متخصص انجام شود.۶٫ رسانه هاي گروهي با همكاري متخصصان زيربط و باتوجه به مواد خوراكي موجود در جامعه، لازم است بره هاي مناسب براي مادران باردار توصيه كنند.۷٫ با توجه به اثرات سوء پرتابي در هنگام بارداري به ويژه ماههاي اول، هرگونه اقدامي از اين نوع بايد با نظر پزشك متخصص انجام شود.۸٫ مادران باردار بايد در حد امكان از تماس با بيماران مبتلا به بيماري هاي عفوني و ويروسي پرهيز كنند.۹٫ مادران باردار لازم است از استعمال دخانيات، مواد مخدر، و مشروبات الكلي جداً پرهيز كند.۱۰٫ شرايط محيطي بايد بگونه اي باشد كه مادران باردار حتي الامكان در معرض تحريكات شديد و ناگهاني هيجاني و عاطفي قرار نگيرند.۱۱٫ متخصصين بايد در موقع استفاده از ابزار كمكي جهت زايمان هاي سخت، نهايت دقت را بعمل آورند تا خطري متوجه نوزاد نشود.۱۲٫ در هنگام تولد، بايد خون و ادرار كودك براي اندازه گيري مواد مختلف آن مورد آزمايش قرار گيرد، تا اگر عدم تعادلي وجود دارد بموقع بتوان اقدامات لازم را انجام داد.۱۳٫ اسباب بازي ها و وسايلي كه براي استفاده كودكان تهيه مي شود لازم است از جهت ايمني و بي خطر بودن مورد توجه قرار گيرد.۱۴٫ تزريق بموقع واكسن ها و نيز ارجاع سريع كودك بيمار به پزشك متخصص، امري حتمي است.۱۵٫ مراقبت و مواظبت جدي كودك خردسال در مواجهه با سوانح و تصادفاتي كه منجر به آسيب هاي مغزي مي شود، هميشه مورد سفرش است.۱۶٫ كم كاري غده تيروئيد مادرزادي و بيماري فنيل كتونوري از بيماري هايي هستند كه اگر زود تشخيص نشوند باعث عقب ماندگي ذهني خواهند شداگر در ماه اول تولد تشخيص داده شود قابل پيشگيري است. پيشگيري ثانويه:عقب ماندگي ذهني درمان ندارد و بهترين راه كنترل جلوگيري از بروز آن است. بنظر نمي رسد داروهاي
خاصي نيز در كنترل پيشرفت اختلال موثر باشد. مهمترين روش درماني افراد عقب مانده ذهني افزايش ميزان سازگاري آن ها، محيط زندگي و تنظيم توقعات محيطي، سطح كارآيي اين افراد در خانواده و جامعه مي باشد. مهمترين مساله اين است كه عقب افتادگي كودك هرچه زودتر تشخيص داده شود و اقدامات اساسي در همه جهات انجام گيرد تا آنچه در توانايي ذاتي كودك نهفته است خودنمايي كند و كودك زندگي طبيعي داشته باشد.پيشگيري ثالث:انجام مشاوره خانواده و مشاوره فردي در جهت محدود كردن تاثيرات عقب ماندگي ذهني ضرورت دارد. استفاده از روش هاي توصيه شده توسط افراد متخصص در تقويت و حفظ كارآيي عملي اين افراد مي تواند باعث افزايش اعتماد به نفس و ساز گاري مناسب تر با استرس هاي معمول زندگي افراد عقب مانده ذهني گردد. آموزش كودك و خانواده، آموزش مهارت هاي كلامي، محيطي، ارتباطي، اجتماعي، همچنين آموزش هاي ويژه و فيزيوتراپي و آموزش هاي مهارت هاي جسمي همگي مي توانند در سازگاري و رشد بهتر اين افراد و توانبخشي آنان كمك موثري داشته باشند.منابع و ماخذ:۱٫ احمدوند، محمدعلي.(۱۳۸۰). روان شناسي كودكان استثنايي. تهران: انتشارات دانشگاه پيام نور.۲٫ افروز، غلامعلي. (۱۳۶۲). آموزش و پرورش كودكان استثنايي. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.۳٫ افروز، غلامعلي. (۱۳۷۶). كودكان عقب مانده ذهني. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.۴٫ حيدري، خدابخش. (۱۳۷۸). جزوه آشنايي با ويژگي ها و مسائل كودكان استثنايي. اصفهان: تربيت معلم شهيد باهنر.۵٫ حيدري، خدابخش. (۱۳۷۹). جزوه شناخت كودك عقب مانده ذهني. اصفهان: تربيت معلم شهيد باهنر.۶٫ داورمنش، عباس. (۱۳۷۶). آموزش و توانبخشي كودكان معلول ذهني. تهران: انتشارات نهال.۷٫ رابينسون، نانسي ام و رابينسون، هالبرت بي. (۱۳۷۷). كودك عقب مانده ذهني (ترجمه فرهاد ماهر). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوي.۸٫ سيف، سوسن و نادري، عزت اله. (۱۳۷۲). آموزش و پرورش كودكان استثنايي. تهران: انتشارات دانشگاه پيام نور.۹٫ سيف، سوسن و افروز،غلامعلي. (۱۳۷۸). آموزش دانش آموزان عقب مانده ذهني در كلاس هاي عادي. مجله روانشناسي ۱۰٫ ۱۴۷ـ ۱۳۴٫۱۰٫ كاپلان، هرولد و سادوك، ويرجينينا.(۱۳۸۵). دسته روانپزشكي ب
اليني (ترجمه محسن ارجمند). تهران: انتشارات ارجمند.۱۱٫ فيض، جواد. (۱۳۷۳). مغز كودك من. اصفهان: انتشارات دانشگاه علوم پزشكي اصفهان.۱۲٫ كجباف، محمدباقر و منصور،محمود و اژه اي، جواد. (۱۳۷۸بررسي تشخيص عقب ماندگي ذهني بر اساس آزمون هاي پياژه و مقياس رفتار سازشي لمبرت. مجله روانشناسي ۱۲٫ ۳۵۷ـ ۳۴۱٫۱۳٫ ميلاني فر، بهروز. (۱۳۷۴). روان شناسي كودكان و نوجوانان استثنايي. تهران: انتشارات قومس.۱۴٫ ناصرشريعتي، تقي و داورمنش، عباس(۱۳۷۵). اثرات معلوليت ذهني فرزند بر خانواده (خلاصه يك تحقيق). تهران: انتشارات سازمان بهزيستي و دانشگاه علوم بهزيستي.۱۵٫ هورن بي، گري. (۱۳۷۶). مشاوره با پدران و مادران كودكان استثنايي(ترجمه محمد حسين نظري نژاد). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوي.۱۶٫ هالاهان،دانيال پي و كافمن. (۱۳۷۶). كودكان استثنايي(ترجمه مجتبي جواديان). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوي.۱۷٫ http:\www.tehranpi.org/Persian/health/aghab.htm
برداشت از: www.bpdanesh.ir
نشانه‌های سجاوندی
عجب سازنده ی این علامت عرب دولاب است
دلیل مبتلا شدن کودکان به عقب ماندگی ذهنی یا همان سندرم دان چیست؟
امروزه با وجود پیشرفت‌های بسیار در علم پزشکی، هنوز امکان اندازه گیری و تشخیص قطعی میزان هوش کودکان وجود ندارد.به صورت کلی میتوان گفت مادرهایی که ازدواج فامیلی دارند و یا سابقه معلولیت‌های ذهنی در اقوام درجه یک آنها وجود دارد ، با استرس بیشتری رو به رو خواهند بود.
واضح است که هیچ کس نمی‌خواهد فرزندش با چنین مشکلی به دنیا بیاید. هرچند تشخیص صد در صدی معلولیت ذهنی هنوز امکان پذیر نیست؛ اما با استفاده از برخی آزمایش‌ها در دوران بارداری، بخش مهمی‌از عواملی که منجر به کند ذهنی می‌شوند قابل تشخیص بوده و در بعضی موارد امکان پیشگیری وجود خواهد داشت .طبق تحقیقات انجام شده، ۱۵ درصد از زوج‌هایی که ازدواج خانوادگی داشته اند، در مورد سلامتی کودک خود تردید داشته و ۷۰ درصد از زوجین با نگرانی ناشی از به دنیا آوردن کودکی کند ذهن به پلی کلینیک‌ها مراجعه میکنند.
دکتر جراح جان شنر متخصص زایمان و بیماری‌های کودکان می‌گوید، به سبب پایین بودن سطح دانش در جامعه، معمولاً بیماری‌های ژنتیکی و آسیب‌های کروموزومی‌با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند .پیشگیری ازعقب ماندگی ذهنی
دکتر شنر می‌گوید: ۸۲۲۱; در حدود ۶۰ درصد از عقب ماندگی‌ها، عوامل ژنتیکی نقش دارند و تنها ۱۰ درصد از آنها به سبب علل تروتوژنیک و مشکلات زایمان پدیدار می‌شوند.۸۲۲۱;
رتبه بندی دکتر شنر در رابطه با آی کیو کودکان:
شنر می‌گوید: ۸۲۲۰;در عقب ماندگی اوضاع خانواده مطرح است و میزان عقب ماندگی با توجه به محیطی که فرد در آن قرار دارد متغیر خواهد بود. بخش عظیمی‌از وقایعی که امروزه به عنوان اتفاقات ایدئوپاتیک شناخته می‌شوند، به فاکتورهای ژنتیکی مربوط هستند. بی شک در این زمینه پیشرفت‌های مهمی‌در حال رخ دادن است؛ امروزه با انجام آزمایش‌های ژنتیکی در دوران بارداری و افزایش کیفیت مراقبت‌های درمانی از وقوع مشکلات ذهنی جلوگیری به عمل آمده ودرمان برخی از عقب ماندگی‌های ذهنی ممکن خواهد بود.۸۲۲۱;
حدود ۳۰ درصد از عقب ماندگی‌های ذهنی شدید، به نقص در تعداد یا ساختار کروموزوم‌ها و حدود ۱۰ درصد به سندروم ایکس شکننده بستگی دارد. ناهنجاری‌های سندروم داون، تریزومی‌های مختلف و ۸۲۳۰;. از عوامل شایع در این گروه هستند.
حدود ۳۰ درصد از عقب ماندگی‌ها به دلیل اتوزمال غالب، اتوزومال مغلوب و جهش مندلی مغلوب ایکس اتفاق می‌افتد.
ناهنجاری‌های اتوزمال غالبی همچون اسکلروزیس توبروس و واردنبرگ علاوه بر عقب ماندگی ذهنی، موجب بدریختی نیز می‌شوند.
معمولاً این بیماری‌ها به آسیب‌های متابولیکی منجر شده ( فنیل کتونوری، گالاکتوزمی‌و۸۲۳۰;) و عقب ماندگی ذهنی به سبب عدم مداوای صحیح، در طول زمان خود را نشان داده و پیشرفت میکند.
فرجیل ایکس و لش نیهان حدود ۱۰ درصد از عقب ماندگی‌های ذهنی را شامل می‌شوند و معمولاً در آقایان به چشم می‌خورد.
در این گروه برخی از نقص‌های سیستم عصبی مرکزی (نقص لوله عصبی، هیدروسفالی، میکروسفالی) و برخی از ناهنجاری‌های سیستم اسکلتی نقش اصلی را ایفا میکنند.
عفونت‌های رحمی، برخی مواد شیمیایی که بر روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارند و عدم اکسیژن رسانی صحیح در حین زایمان، علت حدود ۲۰ درصد از عقب ماندگی‌های ذهنی هستند.
اگر می‌خواهید از آخرین و محبوب‌ترین مقالات ما در خود مطلع شوید، همین الان خود را در کادر زیر وارد کنید:
نشانی شما منتشر نخواهد شد.
دیدگاه
حساب کاربری ندارید؟
