مجازات شهادت دروغ در قرآن

خواص دارویی و گیاهی

شرایط شاهد

توجه : ارسال پیام های توهین آمیز به هر شکل و با هر ادبیاتی با اخلاق و منش اسلامی ،ایرانی ما در تناقض است لذا از ارسال اینگونه پیام ها جدا خودداری فرمایید.

گاهی برای طرفین دعاوی، چه حقوقی و چه کیفری، یافتن شاهد، کاری ساده می‌شود. این روزها دیگر کم نیستند افرادی که به دلیل دریافت مبلغی اندک صداقت و اخلاق را زیر پا می‌گذارند و حاضر می‌شوند برای پیش رفتن یک دادگاه به میل یکی از طرف‌های دعوا، گناه دروغ را به جان بخرند.

این افراد برای خود دلایل زیادی مانند نیازهای اقتصادی، رو دربایستی، اجرا شدن سریع‌تر حکم و … دارند و خود را توجیه می‌کنند که از دیوار کسی بالا نرفته‌اند. اما حرکت آنها گاهی دادرسی را به کل تغییر می‌دهد و منجر به صدور رای اشتباه می‌شود. به همین دلیل قانون در برابر این تخلف ساکت ننشسته و مجازت هایی را برای افراد دروغگو و کسانی مانند آنان در نظر گرفته است.

به گفته نرگس رستمی، وکیل دادگستری، شهادت یعنی اینکه شخصی به نفع یکی از اصحاب دعوا و به ضرر دیگری اعلام اطلاع از وقوع امری کند. به گفته وی، شهادت دروغ به این معناست که شخصی شهادتی برخلاف واقعیت و حقیقت ارائه دهد. به عبارت دیگر وقتی فرد خلاف آنچه دیده است نزد دادگاه و مقامات رسمی اطلاع‌رسانی کند شهادت دروغ داده است.

رستمی ‌این مورد را جرم می‌داند و ادامه می‌دهد: این جرم از جرایم عمدی است و از این رو نمی‌توان کسی را که سهواً و به اشتباه مبادرت به بیان اکاذیب در قالب شهادت کرده است، مشمول جرم شهادت دروغ دانست. این وکیل دادگستری در خصوص شهادت کذب و مجازات‌های آن عنوان می‌کند: مجازات جرم شهادت دروغ زمانی متصور است که ادای شهادت در دادگاه صالح و نزد مقامات رسمی انجام شود.

مجازات شهادت دروغ در قرآن

به گفته وی با توجه به اطلاق و عموم ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات، مقام‌های رسمی‌ اختصاص به مقامات قضایی ندارد و به این ترتیب اگر کسی مثلاً در اداره ثبت احوال به دروغ شهادت دهد که فلان شخص صاحب فرزندی شده است و این شهادت، باعث صدور شناسنامه شود. شهادت این فرد مشمول ماده ۶۵۴ می‌شود. این کارشناس حقوقی با بیان این که شهادت دروغ موجب بطلان حکم است، خاطر نشان می‌کند: هر حکمی‌که بر اساس شهادت دروغ صادر شود بلا اثر می‌شود.

به گفته وی، شاهد کاذب را می‌توان تعقیب کرد؛ اما باید کذب بودن شهادت فرد خاطی در دادگاه صالح به موجب حکم قطعی اثبات شود و با اثبات شهادت کذب است که حکم ناشی از آن نیز از اعتبار ساقط می‌شود. رستمی ادامه می‌دهد: بعد از باطل شدن رای دادگاه به دلیل ثابت شدن شهادت کذب، در صورتی که محکوم‌به در زمان صدور رای موجود باشد باید مسترد شود و اگر موجود نباشد شهود باید جبران خسارت کنند. به عبارتی مطابق قواعد کلی مسئولیت مدنی، هرگاه کسی سبب ورود خسارت شود، باید جبران و در شهادت کذب نیز شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران کند.

این وکیل دادگستری همچنین یادآور شد گواهی دروغ در زمره گناهان کبیره و حرام و قرآن آن را نهی کرده است، تا حدی که پیامبر خدا (ص) فرمودند: شهادت دروغ با شرک به خدا برابرى مى‏کند. وی تاکید می‌کند: کسی که در هنگام واقعه‌ای ناظر بوده است و بعد از مدتی هنگام ادا و بیان مطلب در محضر دادگاه، واقعیت را از روی علم و عمد عوض کند و باعث صدور حکم به ناحق شود، از نظر شرع واخلاق و در نگاه جامعه نیز محکوم است و قانون او را مجازات می‌کند.

برای برخی این تصور ایجاد می‌شود که ارائه شهادت کذب فقط در صورتی مشمول ماده ۶۵۰ می‌شود که منجر به صدور محکومیت شود. زهره حیدری یک کارشناس حقوق در این باره می‌گوید: مجازات شهادت دروغ شدید است یعنی حتی اگر تأثیری در صدور رای دادگاه نداشته باشد، اگر اثبات شود که فرد شهادت دروغ داده است باز هم فرد به عنوان شاهد دروغگو به سزای اعمال خود می‌رسد.

وی ادامه می‌دهد: در دادگاه قبل از شهادت، فرد را به راستگویی قسم می‌دهند و او را متوجه عواقب شهادتش می‌کنند به این ترتیب فردی که آگاهانه اقدام به ارائه شهادت دروغ می‌کند، مجرم محسوب می‌شود و در اینجا اهمیتی ندارد که شهادت وی در صدور رای دادگاه تأثیری داشته باشد یا خیر؛ زیرا در حقیقت مجازات جرم شهادت دروغ مطلق است.

این کارشناس حقوق، در خصوص مجازات جرم شهادت دروغ از مواد قانونی مختلف نام می‌برد و می‌گوید: برابر ماده ۶۵۰ قانون تعزیرات:

«هرکس در دادگاه نزد مقامات رسمی‌شهادت دروغ بدهد، به ۳ ماه و ۱ روز تا ۲ سال حبس یا پرداخت جزای نقدی محکوم می‌شود.»

به گفته وی، ماده ۱۰ قانون انحصار وراثت نیز مقرر کرده است: «هر شاهدی که در موضوع تحصیل تصدیق وراثت، بر خلاف حقیقت شهادت دهد برای شهادت دروغ تعقیب و به مجازاتی که برای این جرم مقرر است محکوم خواهد شد.»

در ماده ۲۰۱ قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری نیز آمده است: «در مواردی که دادگاه از شهود مطلعین درخواست ادای شهادت و یا اطلاع کند و بعد معلوم شود که خلاف واقع شهادت داده‌اند اعم از این که به نفع یا ضرر یکی از طرفین دعوا باشد علاوه بر مجازات شهادت دروغ، چنانچه شهادت خلاف واقع آنان موجب وارد آمدن خسارتی شده باشد به تأدیه آن نیز محکوم خواهند شد.»

حیدری ادامه می‌دهد: اگر کسی علیه دیگری به دروغ شهادت دهد و رای دادگاه بر اساس شهادت دروغ وی و نه دلایل دیگر صادر شده باشد، یعنی حکم صرفاً بر مبنای کذب شهود صادر شده باشد، ادعای محکوم‌علیه به تنهایی مبنی بر کذب بودن شهادت شهود کافی نیست بلکه این مورد باید در دادگاه به موجب حکم قطعی اثبات شود. پس از اثبات دروغ بودن شهادت در دادگاه، می‌شود بر اساس ماده ۲۷۲ قانون آیین دادرسی کیفری، درخواست اعاده دادرسی کرد.

وی در توضیح این مطلب عنوان می‌کند: اعاده دادرسی در مواردی امکان‌پذیر است که حکمی‌علیه شخصی صادر می‌شود؛ اما مواردی به دست می‌آید که آن حکم متناسب با جرم نیست. در این موارد قانونگذار شرایطی را در قانون پیش‌بینی کرده است که بر اساس آن می‌شود بعد از قطعیت حکم و بنا به دلایلی که جدید به دست می‌آید، در رای دادگاه تجدید نظر کرد.

این کارشناس حقوق ادامه می‌دهد: در صورت خلاف واقع بودن شهادت گواهان که مبنای صدور حکم قرار گرفته است، می‌توان از طریق دیوان عالی کشور و بدون قید مدت، درخواست اعاده دادرسی کرد. وی با بیان این که اعاده دادرسی، تنها در صورتی عملی است که رای دادگاه صرفا بر اساس شهادت دروغ باشد، اظهار می‌کند: اگر موارد دیگری مانند گزارش نیروی انتظامی هم مستند صدور حکم باشد، دیگر نمی‌توان از این راه استفاده کرد و فقط می‌توان خواستار مجازات شاهد دروغ‌گو شد.

این حقوقدان در خصوص مقابله با شهادت کذب و راه‌های مقابله با آن می‌گوید: مجازات سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی برای دروغ گفتن شاهد در پرونده‌ای که بسیار مهم باشد، کفایت نمی‌کند. اگر مجازات شهادت دروغ افزایش یابد، کسی جرات نمی‌کند شهادت دروغ بدهد. افزایش مجازات، تا حد زیادی می‌تواند جلوی این جرم را بگیرد.

وی متذکر می‌شود: اگر شهروندان از مجازات‌ها و اثرات مخرب شهادت دروغ آگاهی داشته باشند و پیش از ادای شهادت از عواقب دنیوی و اخروی دادن شهادت دروغ آگاه شوند، در کاهش شهادت دروغ موثر خواهد بود. در کلام آخر آنچه مسلم است لزوم آگاهی رسانی و فرهنگ‌سازی در این زمینه و اندیشیدن راهکارهای مناسب برای توقف این رویه اخلال‌گر و ناپسند است که نیازمند توجه بیشتر مسئولان قضایی و همکاری و مشارکت عمومی است.

ویدا موسوی

همکاری با گروه وکلای یاسا، تجربه ای زیبا در زمینه تحقق عدالت در هر ابعادی برای من بوده است.

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دیدگاه

وب‌سایت

۸۷۱۳۲ (۰۲۱)

اگر بعد از حکم قاضی معلوم شود  که شهود دروغگو بوده اند و دروغ گفته اند قصاص ساقط می شود یا بهتر بگوئیم اصلاً قصاص ثابت نمی گردد زیرا یکی از شرایط شخص شهادت دهنده این است که عادل باشد و دروغ با عدالت منافات دارد.

اگر بعد از حکم قاضی معلوم شود  که شهود دروغگو بوده اند و دروغ گفته اند قصاص ساقط می شود یا بهتر بگوئیم اصلاً قصاص ثابت نمی گردد زیرا یکی از شرایط شخص شهادت دهنده این است که عادل باشد و دروغ با عدالت منافات دارد.

یکى از راه‏هاى اثبات قتل، شهادت شهود است. اگر دو مرد عاقل، بالغ و عادل بر قتل عمد شهادت دهند، قتل عمد ثابت مى‏شود و قصاص امکان‏پذیر خواهد بود. (امام خمینى، تحریر الوسیله، ج 2،ص 441؛ خوئى، سیدابوالقاسم، مبانى تکملة المنهاج، ج 2، ص ‏96؛ نجفى، محمد حسن،جواهر الکلام، ج 42، ص 209)

اگر شهود، در حضور قاضی بعد از حکم او (طبق شهادت آنان) از شهادت خود برگردند، قصاص ساقط می شود. (مروارید، علی اصغر، الموسوعة فقهیه، القضاء و الشهادات، ج 4، ص 14)

مجازات شهادت دروغ در قرآن

همچنین اگر بعد از حکم قاضی معلوم شود  که شهود دروغگو بوده اند و دروغ گفته اند قصاص ساقط می شود یا بهتر بگوئیم اصلاً قصاص ثابت نمی گردد (امام خمینى، تحریرالوسیله، ج 2،ص441؛ خوئى، سید ابوالقاسم، مبانى تکملة المنهاج،  2، ص‏96؛ نجفى، محمد حسن،جواهر الکلام، ج 42، ص 209)؛ زیرا یکی از شرایط شخص شهادت دهنده این است که عادل باشد و دروغ با عدالت منافات دارد.

یکی از ادله اثبات دعوا[1] در فقه و قانون، شهادت شاهد است که در قرآن کریم نیز سفارش شده که هنگامی که چیزی را به عنوان قرض و…، به دیگری می‌دهید از او نوشته و سندی گرفته یا در حضور شاهدانی این کار را انجام دهید.[2]

«شهادت»، اسم مصدر و به معنای اطلاع و آگاهی بر یک چیزی به طور واضح و روشن است که مصدرش «مشاهده» می‌باشد. جمع آن «شُهوُد» و «اَشهاد» است. سپس لفظ شهادت در ادای شهادت استعمال شده و به مرور زمان در تحمل شهادت و الآن در ادا و تحمل، هر دو استعمال می‌شود و مانند لفظ مشترک بین تحمل و ادا گردیده است.[3]

شهادت در لغت به معنای خبر یقینی[4] و یا گفتار و کلامی است که از روی علم و یقین صادر شود که آن علم نیز از راه مشاهده و دیدن با چشم یا بصیرت حاصل گردد.[5] اما در اصطلاح شرعی به خبر دادن قطعی و یقینی از سوی غیر حاکم بر حق قطعی شخص دیگر اطلاق می‌شود.[6]

همان‌گونه که در معنای لغوی و اصطلاحی شهادت، علم و یقین داشتن به مفاد خبر شرط شده است، در قرآن کریم نیز از پیروی کردن از غیر علم نهی شده ‌است.[7]

در همین راستا از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) درباره شهادت سۆال شد، آن‌حضرت فرمود: آیا خورشید را می‌بینی و به وجودش یقین داری؟ اگر این‌گونه یقین داشتی شهادت بده و گرنه شهادت نده.[8]

بنابراین فقها می‌گویند: «شهادت، زمانی معتبر است که شاهد، علم حسی به موضوع شهادت یا «مَشهوُدٌ بِه» داشته باشد. اگر «مشهود به» از قبیل افعال[9] باشد باید این علم از راه مشاهده و دیدن با چشم حاصل شده باشد و اگر از مقوله گفتار[10] باشد اگر گوینده معلوم باشد باید از راه شنیدن و اگر گوینده مجهول باشد باید با دیدن گوینده و شنیدن کلامش حاصل شود.[11]

در ماده 183 قانون مجازات اسلامی نیز آمده است: «شهادت باید از روی قطع و یقین به نحوی که مستند به امور حسی و از طریق متعارف باشد، اداء شود».

آیا مستند شهادت می‌تواند شنیدن از دیگران باشد؟ مشهور از فقها به طور مطلق گفته‌اند مستند شهادت نمی‌تواند شنیدن از دیگران باشد، بلکه شخص خودش باید واقعه را ببیند یا بشنود. اما برخی می‌گویند، در جایی‌که مستند شهادت اخبار جماعتی باشد که به حد تواتر برسد و برای شنونده علم حاصل شود می‌تواند با اعتماد و تکیه بر اخبار آنان شهادت بدهد.[12]

اگر کسی بدون علم و آگاهی کامل از راه معین شده شرعی و قانونی به نفع کسی شهادت دروغ بدهد از نظر شرعی گنه‌کار و از نظر قانونی نیز به جهت سوگند[13] و شهادت دروغ نزد مقامات رسمی، مجرم شناخته شده و به استناد ماده 650 قانون تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده، به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی و به استناد تبصره این ماده به مجازات قسم دروغ نیز که در ماده 649 همان قانون مقرر شده به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم می‌شود.

پی نوشتها:

[1]. چه در امور مدنی چه در امور کیفری.

[2]. «وَ اسْتَشْهِدُوا شَهِیدَیْنِ مِنْ رِجٰالِکُمْ فَإِنْ لَمْ یَکُونا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَ امْرَأَتانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَداءِ»؛ و دو نفر از مردان (عادل) خود را (بر این حقّ) شاهد بگیرید! و اگر دو مرد نبودند، یک مرد و دو زن، از کسانى که مورد رضایت و اطمینان شما هستند، انتخاب کنید، بقره، 282.

[3]. تبریزى، سبحانی، جعفر‌، نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الإسلامیة الغراء‌، ج 2، ص 205

[4]. «الشَّهادَة خَبرٌ قاطعٌ»، ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 3، ص 239

[5]. «الشَّهَادَةُ: قول صادر عن علم حصل بمشاهدة بصیرة أو بصر»، راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 465

[6]. «إخبار جازم عن حقّ لازم لغیره، واقع من غیر حاکم»، عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على‌، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، ج 14، ص 153.

[7]. «وَ لٰا تَقْفُ مٰا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ»؛ از آنچه به آن آگاهى ندارى، پیروى مکن، اسرا، 36.

[8]. «قَدْ سُئِلَ عَنِ الشَّهَادَةِ قَالَ هَلْ‏ تَرَى‏ الشَّمْسَ‏ عَلَى مِثْلِهَا فَاشْهَدْ أَوْ دَعْ». حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، محقق، مصحح، مۆسسة آل البیت(ع)، ج 27، ص 342

[9]. مانند غصب، زنا، قتل، ولادت و… .

[10]. مانند عقود و ایقاعات از قبیل عقد ازدواج، عقد طلاق، عقد اجاره، عتق و…، همچنین در قذف، فحاشی و… .

[11]. مقدس اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، محقق، مصحح، عراقى، آقا مجتبى، اشتهاردى، على‌پناه، یزدى اصفهانى، آقا حسین، ج 12، ص 444، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1403ق؛ إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، ج‌2، ص 161‌؛ حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى‌، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، محقق، مصحح، بهادری، ابراهیم، ج 5، ص 261، قم، مۆسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، 1420ق؛ عاملى، شهید اول، محمد بن مکى، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، محقق، مصحح، مختاری، رضا، ج 4، ص 139- 140،‌ قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول، 1414ق.

[12]. مجمع الفائدة و البرهان، ج ‌12، ص 444.‌

[13]. «وفق مفاد ماده 236 قانون آیین دادرسی مدنی، شاهد باید قبل از ادای شهادت، سوگند یاد کند تمام حقیقت را گفته و غیر از حقیقت چیزی اظهار ننمایند».

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:

سایت اسلام کوئیست

تبریزى، سبحانی، جعفر‌، نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الإسلامیة الغراء‌، ج 2

مجازات شهادت دروغ در قرآن

مجمع الفائدة و البرهان، ج ‌12

حکم قصاص در صورت تعارض بینه و اقرار

حکم شرعی مخالفین قصاص

خشن نمایی برخی احکام اسلام

هدانا – سيري در معارف هدايت بخش اهل البيت عليهم السلام

فهرست این نوشتار:

مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه

در نوشتار قبل « قسم به قرآن خوردن و کفاره شکستن آن» مطرح شد از اینجا کلیک کنید و در تکمیل نوشتار حاضر مطالعه نمایید.

مجازات شهادت دروغ در قرآن

 در کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (‌تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) آمده است:

ماده ۱۰۷ – هر کس در مورد دعوای حقوقی قسم متوجه او شده باشد و سوگند دروغ یاد نماید به شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم خواهد شد. قانون مجازات اسلامی ،‌مبحث چهارم در تعزیرات.

و در فصل بیستم – در قسم و شهادت دروغ و افشاء سر:  ‌ماده ۱۵۲ – هر کس در دعوای حقوقی یا جزایی که قسم متوجه او شده باشد سوگند دروغ یاد نماید به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد‌شد. ‌ماده ۱۵۳ – هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده‌میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. ‌تبصره – مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است. کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (‌تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده).

شهادت یکی از ادله اثبات دعوا بوده و به این معنا است که فردي که نسبت به حقيقت امري اطلاعات شخصي دارد، گواهي داده و براي كشف حقيقت آن را در معرض استفاده ديگران قرار دهد.

به عبارت دیگر، شهادت خبری است که به نفع یا به ضرر خبردهنده نیست بلکه به نفع و ضرر دیگران است و از این بابت با ادعا و اقرار تفاوت دارد.

کراهت قسم خوردن

نهی قرآن کریم از قسم خوردن به خدا

شهادت دروغ در روایات

چرا قرآن بجای قسم خوردن، از عبارت «لا أقسم» استفاده کرده است

مطابق ماده ۱۲۸۵ قانون مدنی ادله اثبات دعوی عبارتند از:

۱- اقرار. ۲- اسناد کتبی. ۳- شهادت. ۴- امارات. ۵- قسم. (سوگند)

شهادت، اطلاعات یک فرد خارج از دعوا است که موضوع مورد ادعا را دیده یا شنیده یا اگر از موارد دیدنی و شنیدنی نباشد، از آن آگاه شده است. یعنی شخصی از واقعه‌ای جزیی یا کلی که بین ۲ یا چند نفر صورت گرفته است، در دادگاه خبر دهد یا اطلاع‌رسانی کند.

طبق ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی در دعاوی مدنی (حقوقی) تعداد و جنسیت گواه، همچنین ترکیب گواهان با سوگند به ترتیب ذیل است:

الف- اصل طلاق و اقسام آن و رجوع در طلاق و نیز دعاوی غیرمالی از قبیل مسلمان بودن، بلوغ، جرح و تعدیل، عفو از قصاص، وکالت، وصیت با گواهی دو مرد.

ب- دعاوی مالی یا آنچه مقصود از آن مال است؛ از قبیل دین، ثمن بیع، معاملات، وقف، اجاره، وصیت به نفع مدعی، غصب، جنایات خطایی و شبه عمد که موجب دیه است با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن.

چنانچه برای خواهان امکان اقامه بینه شرعی نباشد می‌تواند با معرفی یک گواه مرد یا دو زن به ضمیمه یک سوگند ادعای خود را اثبات کند. در موارد مذکور در این بند، ابتدا گواه واجد شرایط شهادت می‌دهد، سپس سوگند توسط خواهان ادا می‌شود.

ج- دعاوی که اطلاع بر آن‌ها به طوری معمول در اختیار زنان است از قبیل ولادت، با گواهی چهار زن، دو مرد یا یک مرد و دو زن.

د- اصل نکاح با گواهی دو مرد و یا یک مرد و دو زن.

با اینکه شهادت یک دلیل محسوب می‌شود اما قاضی یا دادرس مختار است آن را بپذیرد یا رد کند. زیرا ممکن است قاضی احراز کند که شهادت واجد شرایط قانونی مورد نظر نیست. ادای سوگند، مقدمه «شهادت» است و دادگاه می‌تواند با توجه به اهمیت موضوع فرد را به ادای سوگندهای مختلفی ملزم کند.

مطابق ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی بلوغ، عقل، عدالت، ایمان و طهارت از شرایط شاهد است و اظهارات مجنون و افرادی که به سن بلوغ یعنی ۱۵ سال تمام نرسیده‌اند، قابل اعتماد نیست. در تمام تاسیسات حقوقی، وجود قصد انشا، اختیار و اهلیت ضروری است و در صورت مفقود بودن هر یک از این شرایط، تاسیس حقوقی مورد نظر بلا اثر خواهد بود.

اگر شهادت در شرایط اکراهی انجام شده باشد، معتبر نیست، در حقیقت اگر قصد انشا، اختیار و اهلیت وجود نداشته باشد، شهادت نیز مانند سایر تاسیسات حقوقی به عنوان یکی از ادله مثبته دعوی قابل قبول نخواهد بود؛ در چنین شرایطی شهادت‌ صورت‌گرفته ممکن است برای قاضی ایجاد علم کند اما به عنوان یکی از ادله اثبات دعوی موثر نخواهد بود.

شهادت کذب عبارت است از ادای گواهی دروغ توسط گواه نزد مقامات رسمی در دادگاه. بر اساس ماده ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به ۳ ماه و یک روز تا ۲ سال حبس یا به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

ادای شهادت کذب در دادگاه و نزد مقامات رسمی است. این جرم از جرایم مطلق محسوب می‌شود.

سوء نیت عام به معنی قصد انجام عمل مجرمانه؛ این جرم از جرایم عمدی است و از این رو نمی‌توان کسی را که سهواً و به اشتباه مبادرت به بیان اکاذیب در قالب شهادت کرده است، مشمول مقررات ماده ۶۵۰ دانست دانست. سوء نیت خاص از اجزای تشکیل‌دهنده این بزه محسوب نمی‌شود.

۱- ادای شهادت دروغ باید در دادگاه (اعم از عمومی و اختصاصی) به عمل آید. لذا شهادت در خارج از دادگاه و نیز مراجعی که به آنها دادگاه اطلاق نمی‌شود، مشمول حکم این ماده نیست.

۲- ادای شهادت باید نزد مقامات رسمی باشد؛ از این رو چنانچه فردی که استماع شهادت می‌کند، صلاحیت استماع آن را نداشته باشد، نمی‌توان ادای شهادت را مشمول ماده ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی دانست.

باید کذب بودن شهادت چنین شخصی در دادگاه صالح به موجب حکم قطعی به اثبات رسیده باشد. در مورد عدم ادی شهادت و کتمان آن با توجه به مقررات جزایی کنونی باید گفت که جرم محسوب نمی‌شود.

شهادت دروغ موجب بطلان حکم است و هر حکمی که بر این اساس صادر شود، بلااثر است. اگر محکوم‌به وجود داشته باشد، باید مسترد شود و اگر ممکن نباشد، باید شهودی که شهادت کذب داده‌اند، غرامت را بپردازند.

ماده ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی متعرض بحث جبران خسارت توسط شهود کذب نشده است، اما مطابق قواعد کلی مسئولیت مدنی، هرگاه کسی سبب ورود خسارت شود، باید جبران کند، در اینجا نیز شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران کنند.

در ماده ۲۰۱ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری آمده است: «در مواردی که دادگاه از شهود و مطلعین درخواست ادای شهادت یا اطلاع کند و بعد معلوم شود که خلاف واقع شهادت داده‌اند، اعم از اینکه به نفع یا به ضرر یکی از طرفین دعوا باشد علاوه بر مجازات شهادت دروغ چنانچه شهادت خلاف واقع آنان موجب وارد آمدن خسارتی شده باشد به تأدیه آن نیز محکوم خواهند شد.»

۱- مجازات سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی (ماده ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی)

۲- شهادت دروغ موجب بطلان حکم است و هر حکمی که بر این اساس صادر شود، بلااثر است.

۳- هرگاه کسی سبب ورود خسارت شود، باید آن را جبران کند. در شهادت کذب نیز شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران کنند.

۴- در امور کیفری یکی از جهات درخواست تجدید نظر دروغ بودن شهادت شهود است.

۵- چنانچه شاهد پس از اتیان سوگند شهادت دروغ بدهد با احراز این موضوع برای دادگاه، مجازات سوگند و شهادت دروغ قابل جمع است. همچنین اگر شهادت دروغ در مورد حدود، قصاص یا دیات باشد، قاعده جمع مجازات‌ها اعمال می‌شود.

مجازات شهادت دروغ در قرآن

منبع: هدانا به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان.

لینک کوتاه مطلب: https://goo.gl/U8CuKF

ویژه نامه احکام متفرقه

کلید:  مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه  مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ به قرآن در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه جریمه قسم دروغ در دادگاهپیامدهای حقوقی و کیفری شهادت دروغ شهادت کذب و مجازات آن   شهادت دروغ در قوانین کیفری ایران نحوه اثبات شهادت دروغ شهادت دروغ در دادسرا شکواییه شهادت کذب راههای اثبات شهادت کذب شهادت دروغ در قران مجازات سوگند دروغ ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی

*-مدرس حوزه و بنیانگذار سایت هدانا.

**- تحصیل در محضر جمعی از مراجع عظام تقلید.

***- هدانا برآیند فعالیتی گروهی با نظارت دقیق، برای معرفی مطالب خوب دینی به شماست، امیدواریم این توفیق را داشته باشیم به عنوان یک منبع به روز و قابل اعتماد دسترسی به معارف اهل البیت(علیهم السلام) را برای شما مخاطبان عزیز و گرامی در حوزه های مختلف معرفتی ساده و کاربردی تر کنیم.

آیا عمل به قسم واجب است

شکست قسم و قول به عدم تکرار آیا در حکم عهد است

حکم قسم به امامان

قسم به قرآن خوردن و کفاره شکستن آن

دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط سایت هدانا منتشر خواهد شد.

آدرس ایمیل شما به صورت عمومی نشان داده نخواهد شد.

ویژه روز:

رهبر انقلاب: ترامپ را شایسته مبادله پیام نمی‌دانم و با…

ثواب رفتن به مسجد در روایات

شکنجه روشی برای ترویج مسیحیت تبشیری؟!+تصاویر

دریافت بهترین اخبار ومقالات هدانا

آیا عمل به قسم واجب است

مشاوره خانواده و سبک زندگی:

احکام و آداب بچه دار شدن از منظر اسلام

مهریه عند الاستطاعه را چه زمانی می توان گرفت

طرح مسائل جنسی در خواستگاری آری یا خیر

استخاره ازدواج فامیلی

اختلاف در چگونگی مراسم عقد و ازدواج با نامزد

عاقبت قطع رحم در روایات

اعتدال و سبک زندگی

۶ گام در مدیریت رابطه جنسی در دوران بیماری

توصیه برای مطالعه شما:

راضی نبودم شهید شوم! + عکس

نظر علامه طهرانی درباره گرایش آیت الله مطهری در اواخر عمر به عرفان عملی

چرا باید با وجود حمام کردن، غسل بکنیم

وهابيت چگونه شكل گرفت

سند زیارت عاشورا از منظر آیت الله مکارم شیرازی

چهار چیز گناهان را تبدیل به حسنات می‌کند

حضرت خدیجه (سلام الله علیها) مادر دوازده امام / کلیپ رهبر انقلاب

امام صادق علیه السلام: دزدها سه دسته اند …

مطالب تصادفی احکام:

به هم خوردن صورت نماز

حکم سوار شدن زن در ماشین مرد نامحرم به تنهایی

اگر بتواند ایستاده نماز بخواند ولی نتواند به سجده برود

اهميت و شرايط نماز

خواندن سهوی نماز به نیت قضا در وقت ادا

دو پسر خاله از یک خاله شیر خورده اند و ازدواج با دختر خاله

ارث زن و فرزند در ازدواج موقت

آیا دیه ولد الزنا به ارث می رسد

| فارسی | العربیة | اردو | English |

| تمامی حقوق شرعاً و قانوناً برای تیم هدانا محفوظ می باشد و نقل مطالب با ذكر منبع سبب امتنان است. © کپی رایت – هدانا HADANA.IR |

کتب مرتبط

مقالات مرتبط

مصادیق مرتبط

چندرسانه ای مرتبط

مرتبط های بوستان

مجازات شهادت دروغ در قرآن

نرم افزارهای مرتبط

نویسنده: مجتبی خواجوند عابدینی
تهیه و تدوین: پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر قم- ۹۵/۶/۳
کلید واژه: شهادت، دروغ، یمین، قول زور، کذب

همه آیات الهی برای اظهار حق است بندگان الهی نیز به تبع از اوامر الهی در اظهار حق و کشف حقیقت باید همه سعی و توان خویش را در این مسیر قرار دهد شهادت همانند همه احکام تکلیفی دارای آثاری است که اولین ثمره و بهره آن برای شهادت دهنده خواهد بود. شاهد با اظهار حق و نجات فرد مظلوم اجری وافری را از خدای منان خواهد گرفت وشهادت کذب که گناهش به مراتب بیش از کتمان شهادت است در آیات کریمه و رویات معصومین علیهم السلام بسیار نکوهش شده است. و به عنوان یکی از گناهان کبیره[۱]و موجب زوال و ضعف عدالت شناخته می‌شود و با دیگر کبائر مثل سرقت، رباخوری، در یک ردیف قرار دارد. [۲]اگر کتمان شهادت، تنها عدم شهادت است. شهادت کذب نه تنها کتمان شهادت بلکه نسبت اتهام و افترا به شخص دیگر می‌دهد.

درلغت: الشُّهُود و الشَّهَادَه: حاضر بودن و گواه بودن یا با مشاهده چشم و یا با اندیشه و بصیرت[۳]
در اصطلاح: شهادت کذب عبارتست از ادای گواهی دروغ توسط گواه نزد مقامات رسمی در دادگاه[۴] و یا غیر دادگاه

استعمال شهادت دروغ در قرآن در شش آیه در موضوعات مختلفی از قبیل احکام تکلیف قُلْ هَلُمَّ شُهَداءَکُمُ الَّذینَ یَشْهَدُونَ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هذا فَإِنْ شَهِدُوا فَلا تَشْهَدْ مَعَهُمْ… [۵] (ای پیامبر! به کسانی که بهره بردن از حیوانات و زراعت‌ها را نابجا بر خود حرام کرده‌اند) بگو: گواهان خود را که گواهی دهند خداوند این را حرام کرده، بیاورید. پس اگر شهادت دادند، تو همراه با آنها گواهی مده… ) و نیز توحید و نبوت حضرت رسول صلی الله علیه و آله از لسان منافقین إِذا جاءَکَ الْمُنافِقُونَ قالُوا نَشْهَدُ إِنَّکَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ إِنَّکَ لَرَسُولُهُ وَ اللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّ الْمُنافِقینَ لَکاذِبُونَ[۶] (هنگامی که منافقان نزد تو آیند، گویند: «گواهی می‌دهیم که تو پیامبر خدا هستی» و خدا می‌داند که تو پیامبرش هستی و خدا شهادت می‌دهد که منافقان دروغگویند.) و همچنین در مسائل اخلاقی وَ الَّذینَ لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً[۷] (و (بندگان خدا) کسانی هستند که در مجلس (گفتار و کردار) باطل حاضر نمی‌شوند و چون بر لغوی عبور کنند کریمانه بگذرند.) و غیره… ذکر شده است. اگرچه شهادت کذب به تنهایی در کتاب فقهی جامع الاحادیث به بیش از بیست و پنج مورد ذکر شده است[۸] اما اگر موارد استعمالی شهادت کذب را در همه کتب روایی اعم از مواردی که با مشتقات شهادت کذب آمده و نیز مواردی که مفهوماً به شهادت کذب تصریح کرده را جمع آوری کنیم بیش از مقدار مذکور خواهد بود.

علمای اهل تسنن اولین شهادت دروغ در اسلام را توسط عبد الله بن زبیر دانسته‌اند که برای منحرف کردن عایشه و سوق دادن وی به جنگ جمل از این شیوه تمسک جست. شرح ماجرای فوق در کتب تاریخی چنین ذکر شده است:
فلما انتهوا إلی ماء الحوأب فی بعض الطریق و معهم عائشه، نبحها کلاب الحوأب، فقالت لمحمد بن طلحه: أی ماء هذا؟ قال: هذا ماء الحوأب، فقالت: ما أرانی إلا راجعه، قال: و لم؟ قالت: سمعت رسول الله صلّی الله علیه و سلّم یقول لنسائه: کأنی بإحداکن قد نبحها کلاب الحوأب، و إیاک أن تکونی أنت یا حمیراء فقال لها محمد بن طلحه: تقدمی رحمک الله، و دعی هذا القول. و أتی عبد الله بن الزبیر، فحلف لها باللَّه لقد خلفته أول اللیل، و أتاها ببینه زور من الأعراب فشهدوا بذلک، فزعموا أنها أول شهاده زور شهد بها فی الإسلام[۹] (سپاه طلحه و زبیر برای آتش افروزی جنگ) وقتی در میان راه به برکه حواب رسیدند و عائشه با آنها بود، سگ‌های حواب به او پارس کردند؛ او به محمد بن طلحه گفت: اسم این برکه چیست؟ گفت حواب، گفت: من بازخواهم گشت. گفت: چرا؟ پاسخ داد: زیرا از رسول خدا (صلی الله علیه واله) شنیدم که به زنان خود می‌گفت: انگار که یکی از شما را می‌بینم که سگ‌های حواب بر او پارس می‌کنند، و مراقب باش که ای عائشه تو نباشی. محمد بن طلحه گفت: به پیش برو خدا تو را رحمت کند و این سخن را رها کن. عبد الله بن زبیر به نزد او آمد و برای او به خدا قسم خورد که دیشب از منطقه حواب گذشته‌اند و از اعراب، شاهدانی دروغین آورد.( که تعداد آنها را پنجاه نفر شمردند) [۱۰] و آنها نیز چنین شهادتی دادند و چنین می‌دانستند که این اولی شهادت دروغ در اسلام است. [۱۱]

شهادت به معنای حضور و مشاهده چشم معنا شده است. یعنی کسی که قصد اقامه شهادت و گواهی دارد باید قبل از اقامه شهادت، در زمان وقوع حادثه حضور داشته باشد و کیفیت واقعه را بگونه‌ای ببیند که هیچ گونه شکی در بیان وقوع حادثه نداشته باشد که در روایت امام صادق علیه السلام از آن به تَعْرِفَهَا کَمَا تَعْرِفُ کَفَّکَ[۱۲] و یا هَلْ تَرَی الشَّمْسَ عَلَی مِثْلِهَا فَاشْهَدْ أَوْ دَع[۱۳] تعبیر شده است. بنابراین اگر کسی در محل وقوع حادثه حضور نداشته باشد و یا حضور داشته باشد اما در زمان اقامه شهادت، بیان حقیقت نکرده و دروغ بگوید در هر دو حال، شهادت کذب بر آن صادق است. أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ… فَمِنَ الزُّورِ أَنْ یَشْهَدَ الرَّجُلُ بِمَا لَمْ یَعْلَمْ أَوْ یُنْکِرَ مَا یَعْلَمُ [۱۴]امام باقر علیه السلام فرمود: «… و از باطل [دروغ ] این است که مرد به آنچه نمی‌داند، شهادت دهد یا آنچه می‌داند، انکار کند.

متأسفانه دوری از احکام الهی که نشأت گرفته از ایمان ضعیف و کم اعتقاد به معاد و آخرت است نتیجه این رذیله اخلاقی در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و غیره ظاهر می‌شود. متعلق شهادت یا از حقوق الله بوده مثل زنا، لواط، مساحقه[۱۵] و یا از حقوق الناس بوده که خود به چند دسته امور مالی یا جانی و یا عِرضی (آبرو) تقسیم می‌شوند.
«گواهی به دروغ، دارای انواع گوناگونی است مانند: تهمت‌های سیاسی، تهمت‌های ناموسی، تهمت‌های مالی و اقتصادی و… در میان این تهمت‌ها و گواهی‌های دروغین، تهمت‌های سیاسی و ترور شخصیت، گناه نابخشودنی و بسیار بزرگی است، زیرا دارای بازتاب ویرانگر و شومی است، موجب آسیب رسانی به موقعیت اشخاص محترم شده و پیامدهای شومی را برای اشخاص و جامعه خواهد داشت، این گونه تهمت‌ها در بعضی از موارد مانند ایام انتخابات رواج بیشتری می‌یابد، کمترین مکافات آن این است که تهمت زننده، باید کاری کند که ذهن همه کسانی را که آن تهمت را شنیده‌اند، پاک کند و آشکارا اعلام کند که من دروغ گفته‌ام و آن کس منزه از این نسبت‌های ناروا است.» [۱۶]

بعضی نواهی مثل دورغ، غیبت، با کثرت آیات و روایاتی که در مذمّت آن وارد شده امّا در موارد خاص مثل ایجاد صلح بین دو نفر بر جواز دروغ[۱۷]و یا مشورت دادن در امر مهمی از قبیل ازدواج[۱۸]بر جواز غیبت استثناء شده اما در مسَأله شهادت دروغ چنین استثنایی وجود ندارد یعنی اگر حق کسی در حال ضایع شدن باشد و هیچ گونه مدرکی برای اثبات حق خویش ندارد نمی‌تواند به شهادت دروغ متوسل شود. از حضرت امام صادق علیه السّلام سؤال شد در مورد مردی که بر عهدهٔ دیگری حقّی دارد و آن شخص منکر حقّش می‌باشد و قسم می‌خورد که وی از او چیزی طلبکار نیست، و صاحب حقّ هم دلیلی در دست ندارد آیا می‌تواند بخاطر اینکه می‌ترسد حقّش ضایع شود برای احیاء حقّش بشهادت دروغ متوسّل شود؟ امام علیه السّلام فرمود: نمی‌تواند چنین کاری را بکند زیرا این تدلیس (نیرنگ و فریب) است. [۱۹]

همانند دیگر جرائم دارای عوامل متعددی است که به به بعضی از علل آن اشاره می‌شود:

اگر در تربیت نفس کوشا نباشیم با اندک وزشِ بادها، هر سو به بیراهه خواهیم رفت. باید در نگه داشتن و مهار کردن رذایل اخلاقی بسیار کوشا بود. اما حسادت درونی و کینه‌های شعله وری که انسان در درون خود پرورش داده او را وادار به ارتکاب هرگونه معاصی حتی تضییع حقوق دیگران می‌کند بگونه‌ای که با شهادت کذب فرد مورد نظر خود را با حمله‌های لسانی زهر آلود خود زخمی کرده تا عقده‌های درونی خویش را تخلیه کنند.

همیشه هستند افرادی که به جای توجه کردن به آزمون‌های الهی در مشکلات دنیوی و صبر در برابر ناملایمات، برای رفع مشکلات از هر روشی دریغ نکرده و به قاعده نادرست «هدف وسیله را توجیه می‌کند» تمسک کرده و برای رفع نیازهای اقتصادی، مرتکب گناه کبیره شهادت دروغ می‌شوند.
«نیازهای اقتصادی به عنوان یکی از عواملی که فرد را در آستانه ارتکاب جرم قرار می‌دهد رونق بی سابقه‌ای به بازار شاهدان دورغین می‌بخشد. اشخاص به عنوان شهود در محاکم حاضره شده و به خلاف واقع شهادت می‌دهند . و از این طریق امرار معاش می‌کند. شاید به تصور آنکه با این روش دست کم از دیوار کسی بالا نرفته‌اند. غافل از اینکه تبعات سوء این کار می‌تواند به مراتب سخت تر و غیر قابل جبران باشد»[۲۰]
این دسته از افراد با گزینه انتخاب سقوط در پرتگاه آتش جهنم، به محکمه عدل رفته و با فروختن دین خود به دنیای دیگران هدایت را بر ضلالت ترجیح می‌دهند أُولئِکَ الَّذینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَهَ بِالْهُدی فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ وَ ما کانُوا مُهْتَدینَ[۲۱]
(آنان کسانی هستند که «هدایت» را به «گمراهی» فروخته‌اند؛ و (این) تجارت آنها سودی نداده؛ و هدایت نیافته‌اند.)
«خرید و فروش شهود در جلوی دادگاه‌ها در دهه اخیر به یک معضل تبدیل شده به‌طوری که برخی سودجویانی که از عقوبت الهی ترسی ندارند شهادت در دادگاه را به‌عنوان حرفه و پیشه خود انتخاب می‌کنند.» [۲۲]

یکی از ابزارهایی که افراد محکوم شده از آن بهره ببرند حربه تهدید است که با گروگان گیری یا زورگویی افرادی را ملزم به شهادت دروغ می‌کنند.

ساده انگاری دروغ حتی با شوخی کردن، در شخصیت انسان بسیار تأثیر منفی دارد. تکرار آن سبب می‌شود با گذر زمان قبُح آن از بین رفته و متأسفانه به عنوان یک آسیب در جامعه خود را به منصه ظهور گذاشته و عامل گناهان دیگر مثل اختلافات، ضایع شدن حقوق دیگران شود. ضرب المثل معروف« تخم مرغ دزد شتر دزد می‌شود.» در مسأله شهادت کذب، بسیار صادق است. اگر در آغاز از ساده انگاری دروغ جلوگیری به عمل آید قطعاً در آینده شهادت کذب را دنبال نخواهد کرد. چه زیباست سخن امام حسن مجتبی علیه السلام که فرمود: جُعِلَتِ الْخَبَائِثُ فِی بَیْتٍ، وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهُ الْکَذِبَ[۲۳] (همه خبائث در خانه‌ای قرار داده شده و کلید آن دروغ است.)

رشوه آنست که یکی از دو طرف دعوا، وجهی به قاضی یا شهودش بدهد که حکم یا شهادت را به نفع او انجام دهند[۲۴] و به عبارتی «رسیدن به حاجت با صرف پول»[۲۵]
قرآن کریم به مسأله رشوه اشاره کرده و می‌فرماید: وَ لاَ تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ وَ تُدْلُوا بِهَا إِلَی الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُوا فَرِیقاً مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ[۲۶] واموال یکدیگر را به باطل (و ناحقّ) در میان خودتان نخورید و اموال را به (عنوان رشوه، به کیسه) حاکمان وقاضی‌ها سرازیر نکنید تا بخشی از اموال مردم را به گناه بخورید، در حالی که خود می‌دانید.
از جمله مشکلات اساسی در جامعه امروزی، رشوه گیری و رشوه پردازی است. که حکم قاضی را به نفع یک طرف تغییر می‌دهد. مسأله‌ای که نه تنها امروز بلکه در تاریخ قضاوت‌های حضرت امیر علیه السلام پیشینه سوء دارد. [۲۷] و با نام‌های مختلف هدیه، تحفه، حقّ الزحمه، چشم روشنی ظهور می‌کند. [۲۸]اشعث بن قیس[۲۹] برای فریب و جلب توجه حضرت امیر علیه السلام با هدیه دادن حلوایی به آن توسل جست. [۳۰] روایات رسیده از اهل بیت علهیم السلام از حرمت اخذ رشوه برای رشوه دهنده، رشوه گیرنده و حتی واسطه‌ای بین آن دو حکایت می‌کند. علاوه بر آنکه عامل طرد شدن بنده از جایگاه بندگی است پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: الرَّاشِی وَ الْمُرْتَشِی وَ الرَّائِشُ بَیْنَهُمَا مَلْعُونُون [۳۱]ابن اثیر درنهایه می‌گوید: «راشی» کسی است که او را [حاکم یا قاضی] برباطل یاری می‌رساند و «مرتشی» گیرنده رشوه است و «رائش» کسی است که میان راشی و مرتشی تلاش می‌کند تا برای یکی بیفزاید و برای دیگری بکاهد[۳۲]و هرسه گروه مطرود از درگاه رحمت الهی اند. در فتاوای فقهی مراجع عظام نیز به عنوان کار حرام ذکر شده بگونه‌ای که گیرنده رشوه نه تنها مالک رشوه بلکه مالک سود آن نیز نخواهد بود. آیت الله بهجت ره می‌فرماید: «رشوه دادن و رشوه گرفتن حرام است و در آن فرقی نیست که از مسلمان بگیرد یا از غیر مسلمانی که مالش محترم باشد، و اگر رشوه بگیرند مالک آن نمی‌شوند و سود حاصله از آن نیز، مال مالک است.» [۳۳]

انسان در همه حال در حال مبارزه عقل و نفس است گاهی عقل غالب می‌شود که گاهی نفس، حال اگر عواطف و احساسات درونی و شیاطین برونی به یاری نفس بشتابند طبیعاً شکست عقل بسیار کار آسانی خواهد بود. گاهی نفس و غرائز طبیعی انسان برای رسیدن به هوس‌های درونی خویش به هر وسیله‌ای متمسک می‌شود إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ[۳۴] «قطعاً نفس قطعاً به بدی امر می‌کند» تا بتواند به خواسته‌های خود خواه معصیت و یا غیر معصیت برسد. با آنکه قرآن کریم انسان را از گام‌های شیطان نهی فرموده وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ[۳۵] (و از گامهای شیطان پیروی مکنید که او دشمن آشکار شماست) و از گفتن چیزهایی که به آن علم نداریم منع کرده وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ[۳۶] (و چیزی را که بدان علم نداری دنبال مکن) اما عده‌ای از انسان‌ها و پس از ارتکاب این گناه کبیره، وجدان بیدارشان، آنان را از خواب غفلت بیدار می‌کند.
در این صورت اگر زود به ندامت خود پی برده و از شهادت کذب خویش انصراف دهند آثار و پیامدهای اجتماعی آن به اعتبار موضوع شهادت مثل مال، زنا، دیه متفاوت خواهد بود. رجوع از شهادت خواه در دعاوی مالی باشد و یا دعاوی کیفری به سه صورت قابل تقسیم است:
أ)رجوع از شهادت قبل از صدور حکم
ب)رجوع از شهادت بعد از صدور حکم و قبل از اجراء
۱.رجوع از شهادت بعد از صدور حکم و بعد از اجراء
نمونه کیفری آن در روایت امام صادق علیه السلام چنین بیان شده: إِبْرَاهِیمَ بْنِ نُعَیْمٍ الْأَزْدِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ أَرْبَعَهٍ شَهِدُوا عَلَی رَجُلٍ بِالزِّنَا فَلَمَّا قُتِلَ رَجَعَ أَحَدُهُمْ عَنْ شَهَادَتِهِ قَالَ فَقَالَ یُقْتَلُ الرَّابِعُ وَ یُؤَدِّی الثَّلَاثَهُ إِلَی أَهْلِهِ ثَلَاثَهَ أَرْبَاعِ الدِّیَهِ[۳۷] ابراهیم بن نعیم ازدی از امام صادق علیه السلام سؤال کرد هرگاه یکی از چهار شهود از شهادت زنایی که نسبت به شخصی داده‌اند برگردد در حالی که آن فرد به علت شهادت شهود نیز کشته شده حکمش چیست؟ حضرت علیه السلام فرمود: آن شاهد کشته می‌شود و مابقی از شاهدان باید سه چهارم دیه را به خانواده مقتول پرداخت نمایند. جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَحَدِهِمَا علیه السلام قَالَ: فِی الشُّهُودِ إِذَا رَجَعُوا عَنْ شَهَادَتِهِمْ وَ قَدْ قُضِیَ عَلَی الرَّجُلِ ضُمِّنُوا مَا شَهِدُوا بِهِ وَ غُرِّمُوا وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ قُضِیَ طُرِحَتْ شَهَادَتُهُمْ وَ لَمْ یُغَرَّمُوا الشُّهُودُ شَیْئاً[۳۸]امام علیه السلام دربارهٔ رجوع شهود از شهادت فرمود: اگر شهود از شهادت خود برگشتند و حال آنکه حکم بر فرد صادر شده باشد ضامن چیزی هستند که بر آن شهادت داده‌اند و اگر حکم صادر نشده شهادتشان ردّ شده و از شهود غرامتی نیز دریافت نمی‌شود.
ماده ۱۳۱۹ قانون مدنی: در صورتی که شاهد از شهادت خود رجوع کند یا معلوم شود برخلاف واقع شهادت داده است به شهادت او ترتیب اثر داده نمی‌شود.[۳۹]
نکته:
۱.مسئله «رجوع از شهادت» از «شهادت کذب» جداست؛ زیرا در شهادت کذب – که از آن به «شهادت زور» نیز تعبیر شده است – به دلایلی غیر از اعتراف شاهد، ثابت می‌شود که شاهد به دروغ شهادت داده است؛ ولی در رجوع از شهادت، خود شاهد اعلام می‌کند که یا عمداً یا در اثر اشتباه، خطا یا فراموشی، برخلاف واقع شهادت داده است؛ بنابراین در رجوع از شهادت، کذب‌بودن شهادت ثابت نمی‌شود؛ چون ممکن است شاهد در رجوع از شهادت، صادق نباشد و رجوع او برخلاف واقع باشد. [۴۰]

۲.رجوع شاهد پیش از صدور حکم، در صورتی مانع از صدور حکم می‌شود که همه شهود رجوع کنند، یا یک یا چند نفر از شهود رجوع کنند که با رجوع آنها شهود باقیمانده دارای حد نصاب لازم نباشند؛ ولی اگر با رجوع یک یا چند نفر از شهود، تعدادی شاهد واجد شرایط به شهادت خود باقی باشند که حد نصاب لازم را داشته باشند، در چنین حالتی رجوع، مانع از صدور حکم براساس شهادت شهود باقیمانده نمی‌شود که واجد شرایط و حد نصاب‌اند اگر شهود پس از رجوع از شهادت، مجدداً به شهادت برگردند و حاضر به ادای مجدد شوند، آیا امکان صدور حکم براساس شهادت اعاده‌شده ایشان وجود دارد؟[۴۱] جای گفتگو است.
۳.دربارهٔ مقدار مسئولیت هر شاهد رجوع کننده از شهادت، چند حالت قابل تصور است؛ یک حالت اینکه تعداد شاهدها به تعداد لازم باشد؛ برای مثال، شاهدها دو شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو زن باشند و همه رجوع کنند. در این حالت، در صورت رجوع همه شاهدها، شهود مرد به طور مساوی مسئولیت دارند و هریک از دو مرد، مسئول نیمی از خسارت مشهودعلیه است و مسئولیت دو شاهد زن، معادل مسئولیت یک مرد است و هر زن، مسئول یک چهارم خسارت مشهودعلیه می‌باشد و در صورت رجوع برخی از شهود، شاهد رجوع‌کننده به مقدار مذکور، مسئول خسارت است حالت دیگر اینکه تعداد شاهدها بیش از حد نصاب باشد. [۴۲]
با توجه به اینکه موضوع مقاله در بحث شهادت کذب بوده و بحث رجوع شاهد از شهادت، دارای اقسام مختلف و احکام متعددی است. برای مطالعه بیشتر به مقاله «بررسی فقهی – حقوقی اثر رجوع شاهد از شهادت در دعاوی مدنی، مهدی حسن زاده» و یا مقاله «رجوع از شهادت در فقه امامیه» آقای محمد علی جعفری[۴۳] رجوع شود.

اگرچه بعضی دعاوی با رضایت دادن طرفین حل و فصل شده و شهادت شاهد تأثیری در اجرای حکم نخواهد داشت اما در صورت عدم رضایت طرفین و اعمال حکم به اعتبار شهادت شاهد در محکمه عدل که اعدام، ضرب شلاق، حبس و ضرر مالی از جمله ثمرات آن خواهد بوده در همه موارد فوق برای شاهد ضمان آور است. توبه هر یک از موارد مذکور، متناسب با حکم صادر شده متفاوت خواهد بود. مثلا در امور مالی، خسارتی که توسط شهادت کذب از بین رفته باید توسط شاهد کاذب استرداد شده و به فرد خسارت دیده ارجاع داده شود. امام صادق علیه السلام پرسیدند: شاهد دروغگو چگونه می‌تواند توبه کند؟ فرمودند: هر مقدار مالی را که بخاطر شهادت او از دست صاحب مال رفته است، باید به او پرداخت نماید: اگر ثلث مالش را از دست داده، ثلث مال و اگر نصف مالش را از دست داده باید این مقدار را به او بپردازد و اگردو نفر شهادت دروغ داده‌اند و مالی از بین رفته است ، هر کدام از این دو نفر باید نصف ان مال را به صاحبش بپردازند. [۴۴]
و در روایت دیگر از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: فِی شَاهِدَیْنِ شَهِدَا عَلَی امْرَأَهٍ بِأَنَّ زَوْجَهَا طَلَّقَهَا فَتَزَوَّجَتْ ثُمَّ جَاءَ زَوْجُهَا فَأَنْکَرَ الطَّلَاقَ قَالَ یُضْرَبَانِ الْحَدَّ وَ یُضَمَّنَانِ الصَّدَاقَ لِلزَّوْجِ ثُمَّ تَعْتَدُّ ثُمَّ تَرْجِعُ إِلَی زَوْجِهَا الْأَوَّلِ[۴۵] امام صادق علیه السلام دربارهٔ دو شاهد که شهادت دادند شوهر زنی او را طلاق داده و آن زن پس از شهادت آنان ازدواج کرد آن گاه شوهر اوّل آمد، و انکار طلاق کرد. حضرت علیه السلام فرمود: «بر دو شاهد حدّ زده می‌شود و مهر را برای شوهر دوّم در برابر فریب دادن او ضامن هستند سپس آن زن عدّه نگاه می‌دارد و به شوهر اوّل خویش برمی گردد.»
اما در هر حال تعزیر وی از بین نخواهد رفت و برای اینکه این معضل اجتماعی تکرار نشود باید اشدّ مجازات در این دسته از شاهدان اعمال شود تا با رسوا کردن این دسته از شاهدان در شهر نهی از منکر عملی را در جامعه نشان دهند. امام صادق علیه السلام فرمودند: مجازات شاهدان دروغگو شلاق است و تعداد آن را امام حاکم شرع معین می‌کند. علاوه بر این، آنها را در شهر می‌گردانند تا شناخته شده و این کار را تکرار نکنند. عرض کردم: اگر توبه کرده و اصلاح شوند، در آینده شهادتشان پذیرفته می‌شود؟ فرمود: اگر توبه کنند، خداوند توبه آنها را پذیرفته و در آینده شهادتشان پذیرفته خواهد شد. [۴۶] نکته قابل توجه در شهادت کذب، از بین رفتن حیثیت و آبروی فرد مظلوم است که جز با رضایت گرفتن حاصل نخواهد شد.
خطر بزرگ در جایی نهفته است که شهادت کذب عامل انحراف عقاید ملتی شود. یعنی اگر با شهادت‌های دروغین، رهبران الهی را که عامل هدایت و سکان دار کشتی نجات مردم هستند را کنار زنند و انحراف و شکاف در عقاید اسلامی مردم بوجود آورند بگونه‌ای که همین شهادت کذب، عامل ضلالت مردم و نسل‌های بعد آن شوند تا زمانی که افراد منحرف شده را به راه هدایت باز نگرداند توبه اش پذیرفته نخواهد شد.

با توجه به گستره احکام عملی و فقهی زمینه‌های شهادت دروغ، شهادت کذب در همه آنها می‌تواند راه پیدا کند. به عبارت دیگر احکام فقهی شامل نماز، روزه، خمس، معاملات، مزارعه، امر به معروف، صلح، اجاره، قرض، وکالت و غیره می‌شود که در صورت اختلاف بین دو نفر در امر معامله یا قرض و یا وکالت و … بگونه‌ای که نیاز به شهادت شاهد شود در این صورت شاهد می‌تواند با انتخاب گزینه کذب، حق را تغییر داده و به نفع دیگری شهادت دهد. به عنوان نمونه سؤال ذیل تنها مصداقی از این تغییر حکم است.
سؤال: شخصی همسر خود را رها کرده؛ مدت ۲ سال به خارج می‌رود و همسرش با تبانی چند نفر با شهادت دروغ که شوهر او مدت ۴ سال است که مفقود شده است، باعث می‌شود که فرد عالمی او را طلاق می‌دهد و بعد از عده، با کسی ازدواج می‌کند حال شوهر اول برگشته است، حکم او را بیان کنید.
جواب: در فرض سؤال، عقد دوم باطل است و زن، همسر شوهر اوّل است. [۴۷]

خداوند حکیم امر و نواهی خویش را بگونه‌ای برای بندگان جعل کرده که در صورت انجام و یا ترک آن آن به آثار خوب و بد نهفته در آن اوامر و نواهی خواهد رسید. در متون روایی اهل بیت علیهم السلام، شهادت کذب از گناهان کبیره بشمار رفته آثار منفی دنیوی و اخروی متعددی ذکر شده که از جمله آن می‌توان به اوصافی مثل: گمراه کننده[۴۸] مبغوض‌ترین و دورترین افراد به پیامبرصلی الله علیه و آله در روز قیامت[۴۹] آویزان شدن به زبان خود در آتش جهنم[۵۰] واجب شدن جهنم[۵۱] شناخته شدن به اسم و نسب با آرم تاریکی در صورت و خراش آن[۵۲] بیرون در آوردن زبان در روز قیامت[۵۳]شلاق خوردن و رسوا شدن در میان شهر برای عدم تکرار شهادتشان[۵۴] جبران مالی که با شهادت از بین برده[۵۵] و غیره … اشاره کرد. و از آنجایی که گاهی شهادت کذب، با قسم نیز همراه می‌شود[۵۶] پیامدهایی که در قسم دروغ نیز وجود دارد مثل خالی شدن شهر از سکنه و قطع شدن رشته نسل آدمی(نازایی در نسل) [۵۷]
شامل شاهد کاذب نیز خواهد شد.
علاوه بر آنکه شهادت کذب در قوانین جزایی و کیفری دارای آثار و جرائم مالی نیز می‌باشد:
أ) ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی، هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت و دروغ ذکر گردیده است. [۵۸]
ب) شهادت دروغ موجب بطلان حکم است و هر حکمی که بر این اساس صادر شود، بلااثر است و باید شهودی که شهادت کذب داده‌اند، غرامت را بپردازند. [۵۹] در امور کیفری یکی از جهات درخواست تجدید نظر، دروغ بودن شهادت شهود است. [۶۰]
ت) چنانچه شاهد پس از اتیان سوگند شهادت دروغ بدهد با احراز این موضوع برای دادگاه، مجازات سوگند و شهادت دروغ قابل جمع است. همچنین اگر شهادت دروغ در مورد حدود، قصاص یا دیات باشد، قاعده جمع مجازات‌ها اعمال می‌شود. [۶۱]

شهادت دروغ یکی از آسیب‌هایی است که عامل ارتکاب جرم و از بین رفتن عدالت فرد، تضییع حقوق دیگران و منحرف کردن قضات دادگاه در صدور رأی می‌شود لذا برای رفع این معضل راهکارهای ذیل پیشنهاد می‌شود:
۱. ساخت مستند و پخش فیلم در رسانه ملی: همانگونه که قاضی طبق تبصره ۲- ماده ۱۰۲ مکلف است عواقب شهادت فاقد شرایط قانونی را به شاهدان تذکر دهد. [۶۲] باید عواقب و آثار منفی دنیوی و اخروی شهادت کذب را به شاهدان نیز تذکّر دهد.
۲. تحقیق محاکم قضایی دادگاه از عدم پیشینه شاهد
۳. علنی بودن دادرسی نیز به جهت بالا بردن کارایی قوه قضائیه می‌تواند راهکار مناسبی باشد. حضور مردم و رسانه‌ها در جلسات دادرسی سبب می‌شود که دادرسان و سایر عوامل قضاء اعم از طرفین دعوا ، وکلا و به ویژه شهود با مشاهده ناظر عینی و بیرونی بر اعمال و گفتار خود وظایف خویش را با احتیاط بیشتری انجام دهند. [۶۳]
۴. افشای محتوای شهادت شهود را نیز یکی از تضمین‌های پیشگیری از جرم شهادت کذب می‌باشد در برخی از کشورها متن شهادت شهود در دادگاه به عنوان اسناد عمومی برای مردم قابل دسترسی است. [۶۴]
۵. دادستان نیز در مواردی که برایش محرز شد اشخاص در پرونده‌های مختلف مبادرت به شهادت می‌نمایند و در اجتماع سوء شهرت دارند اعلام تعقیب نماید. [۶۵]
۶. حفاظت اطلاعات قوه قضائیه نیز اشخاصی که مظنون به شهادت کذب هستند شناسایی و معرفی نمایند. [۶۶]
۷. قضات علاوه بر اینکه در اخذ اظهارات شهود مفاد مجازات شهادت کذب را تفهیم و تذکر دهند. اشخاص مظنون به شهادت کذب را به دادستان معرفی نمایند. [۶۷]
۸. مجازات شلاق تعزیری در ملاءعام اثر بازدارنده برای جلوگیری از شهادت کذب در جامعه دارد آنچه معمول می‌باشد اشخاصی که شهادت کذب می‌دهند به جزای نقدی محکوم می‌شوند و اثر بازدارندگی برای دیگران ندارد. [۶۸]
۹. با توجه به اینکه در شهادت، قسم خوردن نیز نهفته است سزاوار است که آداب قسم خوردن «از لحاظ زمان- مکان- گفتار یعنی مثلًا در روز جمعه یا عید یا ماه رمضان که زمانهای مقدس و محترم تری هستند قسم دهد یا در مسجد و یا حرم و مشاهد مشرفه که امکنه مقدسه‌ای هستند آنان را سوگند دهد و یا از لحاظ قول او را به خداوند با صفات قهر و غلبه او قسم دهند تا اگر در حقیقت قسم دروغ می‌خواهد بخورد از شرافت زمان- مکان، صفات قهر خدا بترسد و دروغ نگوید.» [۶۹]نیز با شدّت و حدّت اعمال شود که این امر در حسّاسیت امر و صدق گفتار و نهی از شهادت کذب بسیار مؤثر است.

۱. شهادت کذب و قسم دروغ وآثار مرتبه برآنها درحقوق مدنی وجزائی(پایان نامه) محمدجعفرباقری، سایت ایران داک
۲. بررسی تطبیقی آثار شهادت کذب در قتل از منظر فقه امامیه و حقوق کیفری ایران، (پایان نامه)، نرگس میری لشکاجانی، سایت ایران داک
۳. بررسی مسولیت مدنی ناشی از شهادت کذب، میثم شمسی گوشکی، (پایان نامه)، سایت ایران داک
۴. پایان نامه، بررسی رجوع شاهد از شهادت در فقه و حقوق، محمد رضا شالیاری، پایگاه اطلاع رسانی حوزه(سایت)
۵. شهادت دروغ در حقوق کیفری ایران (پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه)، نگارنده الیاس رستگارانارمرزی، سایت کتابخانه ملی
۶. گناهان کبیره، (شهادت کذب) شهید محراب آیت الله عبدالحسین دستغیب ره

۱. مقاله ش‍اه‍د زور و ش‍ه‍ادت دروغ، چ‍را؟ آری‍ن‌پ‍ور، م‍ح‍م‍درض‍ا، سایت کتابخانه ملی
۲. مقاله جرم شهادت کذب، محمود بقال شیروان، سایت کتابخانه ملی
۳. شهادت دروغ، وحدت، مهدی، سایت نورمگز
۴. شهادت کذب در حقوق ایران ،سید وحید روزگار
۵. شهادت کذب در قانون مجازات ایران، ابوالقاسم قرشی، سایت نورمگز
۶. شهادت کذب، سید علی حاتم‌زاده، سایت پژوهشکده باقر العلوم علیه السلام
۷. با عواقب شهادت کذب در دادگاه آشنا شوید. سایت جامعه خبری تحلیلی الف
۸. شهادت کـذب، قسم دروغ و افشاء سرّ، ستوان یکم قضائی محمود گرامی لیسانسیه حقوق، سایت نورمگز
۹. حقوق تطبیقی: شهادت دروغ در حقوق جزایی فرانسه، امیر علائی، سایت نورمگز
۱۰. رجوع از شهادت در فقه امامیه، محمد علی جعفری، مجله علمی فرهنگی پیام خرد، دسته مقالات حقوقی
۱۱. بررسی فقهی – حقوقی اثر رجوع شاهد از شهادت در دعاوی مدنی، مهدی حسن زاده، سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
۱۲. شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب، وب سایت علم حقوق
۱۳. شهادت در چه صورت جرم محسوب می‌شود؟ «مجازات شهادت دروغ در قانون»، سایت باشگاه خبرنگاران
۱۴. شهادت زور در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران، خبرگذاری فارس

۱. قرآن کریم
۲. نهج البلاغه، صبحی صالح، ناشر: مؤسسه دار الهجره، قم
۳. ابن بابویه، علی بن حسین، الإمامه و التبصره من الحیره، ۱جلد، مدرسه الإمام المهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۴ ق.
۴. الإمامه و السیاسه المعروف بتاریخ الخلفاء، أبو محمد عبد الله بن مسلم ابن قتیبه الدینوری (۲۷۶)، تحقیق علی شیری، دارالأضواء، ط الأولی، ۱۴۱۰/۱۹۹۰، بیروت
۵. با عواقب شهادت کذب در دادگاه آشنا شوید، جامعه خبری تحلیلی الف ۱۶/۱۲/۹۳
۶. بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار (ط – بیروت)، مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، ۱۱۱جلد، دار إحیاء التراث العربی، چاپ: دوم، ۱۴۰۳ ق، بیروت
۷. تفسیر نور( ۱۰ جلدی)، محسن قرائتی، ناشر: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن ، چ ۴، سال۱۳۸۹، تهران
۸. تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، ۳۰جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ: اول، ۱۴۰۹ ق، قم
۹. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ابن بابویه، محمد بن علی، ۱جلد، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ: دوم،۱۴۰۶ق، قم
۱۰. جامع المسائل (فارسی)، لنکرانی، آیت الله محمد فاضل موحدی، دو جلد، انتشارات امیر قلم، چ یازدهم، قم
۱۱. خبرگذاری تحلیلی ایران، گلرخ افقهی
۱۲. دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، ۲جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ: دوم، ۱۳۸۵ق، قم
۱۳. رجوع از شهادت در فقه امامیه، محمد علی جعفری، مجله علمی فرهنگی پیام خرد،۲۰/ ۱۲/ ۱۳۹۲
۱۴. رساله توضیح المسائل ، گیلانی، فومنی، آیت الله محمد تقی بهجت، در یک جلد، انتشارات شفق، قم – ایران، ۹۲، ۱۴۲۸ ه‍ ق
۱۵. سایت جامعه المصطفی العالمیه؛ محمد حسن همتی
۱۶. شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب، وب سایت علم حقوق
۱۷. شرح تبصره المتعلمین (محمدی)، خراسانی، علی محمدی، دو جلد، ه‍ ق
۱۸. شهادت در چه صورت جرم محسوب می‌شود؟ «مجازات شهادت دروغ در قانون»، سایت باشگاه خبرنگاران
۱۹. شهادت کذب، سید علی حاتم زاده، پژوهشکده باقر العلوم علیه السلام
۲۰. قانون آیین دادرسی کیفری، مصوّب ۱۳۹۲، رسول رضایی، فروردین ۱۳۹۲
۲۱. قانون آیین دادرسی کیفری، مصوّب ۱۳۹۲،رسول رضایی، فروردین ۱۳۹۲
۲۲. قانون مجازات اسلامی، ماده۶۵۰. جهانگیر منصور، ۱۳۸۵
۲۳. قانون مدنی، ماده۱۳۱۹
۲۴. کافی (ط – الإسلامیه)، کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، ۸جلد، دار الکتب الإسلامیه – چ چهارم ۱۴۰۷ ق، تهران
۲۵. کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط – الحدیثه)، دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، ۶ جلد، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چ اول، ۱۴۱۵ ه‍ ق، قم
۲۶. گواهی دروغ، سوگند دروغ» سایت دائرالمعارف.
۲۷. مجله فقه اهل بیت علیهم السلام (فارسی)، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی – جمعی از مؤلفان، ۵۶ جلد، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چ اول، قم
۲۸. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، تحقیق محمد جواد بلاغی، نشر ناصر خسرو، ۱۳۷۲، تهران
۲۹. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، نوری، حسین بن محمد تقی، ۲۸جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام -چ اول، ۱۴۰۸ق. قم
۳۰. مشخصات نشر: مروج الذهب و معادن الجوهر، أبو الحسن علی بن الحسین مسعودی (م ۳۴۶)، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چ پنجم، ۱۳۷۴ش.
۳۱. مفردات ألفاظ القرآن، راغب أصفهانی، حسین بن محمد، ۱جلد، دار القلم – الدار الشامیه، چاپ: اول، ۱۴۱۲ق، بیروت – دمشق
۳۲. مقاله بررسی فقهی – حقوقی اثر رجوع شاهد از شهادت در دعاوی مدنی، مهدی حسن زاده
۳۳. مقاله شهادت کذب در حقوق ایران، سید وحید روزگار
۳۴. من لا یحضره الفقیه ، قمّی، صدوق، محمّد بن علی بن بابویه – مترجم: غفاری، علی اکبر، ۶ جلد، قم
۳۵. منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعه)، بروجردی، آقا حسین عده‌ای از فضلاء، ۳۱جلد، انتشارات فرهنگ سبز – تهران، چ اول، ۱۳۸۶ ق، تهران
۳۶. نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، حلوانی، حسین بن محمد بن حسن بن نصر، ۱جلد، مدرسه الإمام المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف – چاپ: اول، ۱۴۰۸ ق، قم



آخرین پرسش ها و پاسخ ها را همه روزه در ایمیل خود مطالعه کنید.

حاضرین در سایت :

کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت محفوظ و استفاده از مطالب آن تنها با ذکر منبع مجاز است.

مجازات شهادت دروغ در قرآن

Copyright 2018 – All Rights Reserved