همانطور که می دانید سلنیوم یکی از مواد معدنی مهم برای بدن است. این ماده معدنی برای فرآیندهای مهمی همچون فرآیندهای زیر ضروری است:
کمبود سلنیوم به نداشتن سلنیوم کافی در سیستم بدن شما اطلاق می شود. این شرایط مشکلات متعددی را برایتان ایجاد خواهد کرد.
مقدار سلنیومی که در منابع غذایی وجود دارد توسط کیفیت خاک مورد استفاده برای رشد آن ها تعیین می شود. بارندگی، تبخیر، سطح PH همگی بر روی غلظت سلنیوم در خاک اثر خواهند گذاشت. همین امر باعث می شود کمبود سلنیوم در بخش های خاصی از جهان شایع تر باشد.
در ایالت متحده آمریکا کمبود سلنیوم بسیار نادر است. با اینحال تخمین زده شده است که در سرتاسر جهان حدود 1 میلیارد نفر با این کمبود دست و پنجه نرم می کنند.علت کمبود سلنیوم در بدن
مطالعات مروری نشان می دهد اثر تغییرات آب و هوایی به تدریج غلظت سلنیوم را در خاک در بخش های مختلف جهان کاهش خواهد داد.
سلنیوم یکی از مواد معدنی مهم برای بدن است زیرا از عملکرد سیستم های مختلف را پشتیبانی می کند. این سیستم ها در برگیرنده غدد درون ریز، سیستم ایمنی و سیستم قلبی-عروقی است. تیروئید که یکی از اندام های سیستم درون ریز است، بالاترین غلظت سلنیوم را به ازای وزن بافت های اندام دارد.
یکی از مطالعات مروری انجام شده در سال 2011 نشان می دهد بین کمبود سلنیوم و انواع خاصی از سرطان ارتباط وجود دارد.
با اینحال برای تایید چنین نتیجه گیری هایی باید تحقیقات بیشتری انجام شود. کمبود سلنیوم می تواند بر روی عملکرد شناختی نیز اثر بگذارد اما در این مورد هم باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
کمبود سلنیوم می تواند محدوده ای از نشانه ها را در بدن ایجاد کند. رایج ترین این نشانه ها عبارتند از:
علاوه بر زندگی کردن در ناحیه ای که خاکش سلنیوم اندکی دارد، موارد زیر هم می تواند خطر این کمبود را افزایش دهد.
هر کدام از این موارد می تواند بر روی جذب سلنیوم اثر بگذارد حتی اگر سلنیوم کافی از طریق رژیم غذایی دریافت گردد.
وجود سلنیوم کافی برای چه کسانی از اهمیت بیشتری برخوردار است؟
مصرف سلنیوم کافی برای گروه خاصی از افراد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این افراد عبارتند از:
تشخیص کمبود سلنیوم برای پزشکان کمی دشوار است. این موضوع بدین خاطر است که تست های زیادی برای این تشخیص وجود ندارد. در برخی از موارد پزشک می تواند سطح گلوتاتیون پراکسیداز را بسنجد. این گزینه آنزیمی است که برای عملکرد خود به سلنیوم نیاز دارد. اگر سطح این آنزیم اندک باشد ممکن است سلنیوم کافی در بدن وجود نداشته باشد.
غذاهای غنی از سلنیوم
اولین خط درمانی برای کمبود سلنیوم خوردن غذاهایی است که سرشار از این ماده معدنی هستند. غذاهای غنی از سلنیوم عبارتند از:
موسسه ملی سلامت توصیه می کند افرادی که بالای 14 سال هستند در طول روز 55 میکروگرم از این ماده معدنی را مصرف نمایند.
برای زنان باردار و شیرده این مقدار به 70 میکروگرم در روز افزایش پیدا می کند.
اگر این مقدار بیش از 900 میکروگرم در روز باشد سمی خواهد بود. نشانه های مصرف زیاد سلنیوم شامل بوی شبیه سیر در دهان و طعم فلز در دهان است. زمانی که استفاده از غذاهای غنی از سلنیوم شرایط بیمار را بهبود نبخشید، می توان از مکمل های حاوی این ماده معدنی استفاده کرد.
بیشتر مولتی ویتامین ها در برگیرنده سلنیوم هستند اما می توان محصولی که تنها حاوی این ماده است را هم پیدا کرد. مکمل های سلنیوم به شکل سلنومتیونین یا سلنیت ارائه می شوند.
سلنومتیونین جذب راحت تری در بدن دارد و به همین خاطر برای کمبودهای حاد، گزینه بهتری است. اداراه غذا و دارو خلوص یا کیفیت مکمل ها را همانند داروها بررسی نمی کند. پس قبل از مصرف چنین مکمل هایی حتما با پزشک خود مشورت کنید.
اگرچه کمبود سلنیوم نادر است اما باید مطمئن شوید مقدار کافی از آن را مصرف می کنید و به درستی جذب می نمایید. اگر فکر می کنید کمبود سلنیوم دارید بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا علت نشانه ها و علائمتان مورد بررسی قرار گیرد.
علت کمبود سلنیوم در بدن
سلنیوم وظایف زیادی بر عهده دارد. در واقع این ماده‌ی مغذی در تولید پروتئین‌های مخصوص و همچنین خنثی کردن اثرات منفی رادیکال‌های آزاد به بدن یاری می‌رساند. در این مقاله شما را بیشتر با این ماده‌ی معدنی آشنا می‌کنیم.
سلنیوم به بدن کمک می‌کند تا با رادیکال‌های آزاد که باعث بروز بیماری‌هایی مانند سرطان و بیماری‌های قلبی می‌شود مقابله کند.
ترکیب سلنیوم با پروتئین موادی به نام سلنوپروتئین تولید می‌کند که این مواد باعث کنترل عملکرد غده‌ی تیروئید می‌شود و نقش فعالی در مراقبت از سیستم ایمنی بدن دارد.
سلنیوم مقاومت بدن را در برابر اثرات سمی فلزات سنگین و مواد آسیب رسان دیگر بالا می‌برد.
سلنیوم قدرت باروری را به خصوص در بین آقایان افزایش می‌دهد. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این ماده‌ی معدنی وضعیت تولید و حرکت منی دانه‌ها را بهتر می‌کند.
سلنیوم خطر التهاب مفاصل را کاهش می‌دهد.
نتایج برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که سلنیوم می‌تواند از ابتلا به برخی از سرطان‌ها پیشگیری کند.
هر ماده‌ی غذایی که پایه‌ی گیاهی دارد مانند سبزیجات منبع این ماده‌ی معدنی محسوب می‌شود. میزان سلنیوم موجود در سبزیجات بستگی به میزان سلنیوم موجود در خاکی دارد که این گیاهان در آن کشت شده‌اند.
توجه داشته باشید ماهی، غذاهای دریایی، گوشت قرمز، دانه های کامل، تخم مرغ، مرغ، جگر، گردو به خصوص گردوی برزیلی و سیر نیز از منابع خوب این ماده‌ی معدنی محسوب می‌شوند.
ضعف عضلانی یا دردهای عضلانی، بی رنگی موها یا پوست و سفید شدن ناخن‌ها
از علائم کمبود سلنیوم محسوب می‌شوند
باید بدانید گوشت حیواناتی که از دانه‌های کامل یا از گیاهان کشت شده در خاک سرشار از سلنیوم تغذیه می‌کنند حاوی میزان بیشتری از این ماده‌ی معدنی می‌باشد. از این گذشته مخمر آب جو، جوانه‌ی گندم و نان‌های غنی شده با سلنیوم نیز برای تأمین این ماده‌ی معدنی مفیدند.
ضعف عضلانی یا دردهای عضلانی، بی رنگی موها یا پوست و سفید شدن ناخن‌ها از علائم کمبود سلنیوم محسوب می‌شوند. در کشورهای پیشرفته کمبود این ماده‌ی معدنی به ندرت پیش می‌آید. اما با این حال کمبود این ماده‌ی معدنی می‌تواند در بین افرادی که به مدت طولانی تغذیه‌ی وریدی داشته‌اند بروز پیدا کند.
نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کمبود سلنیوم می‌تواند باعث بروز پرکاری تیروئید و همچنین ضعف سیستم ایمنی بدن شود. به عقیده‌ی محققان، کمبود این ماده‌ی معدنی به طور مستقیم نمی‌تواند باعث بروز بیماری شود اما با این حال باعث می‌شود بدن زودتر در دام بیماری‌هایی بیفتد که بر اثر مشکلات تغذیه ای و عفونی به وجود می‌آید. اختلالات و مشکلات جدی مربوط به روده‌ها می‌تواند باعث شود که بدن در جذب این ماده‌ی معدنی دچار مشکل شود.
بدن همه‌ی ما بر حسب سن و سال و جنسیت به میزان مشخصی از این ماده‌ی معدنی نیاز دارد:
نوزادان 0 تا 6 ماهه 15 میکروگرم در روز
کودکان بین 7 تا 12 ماه 20 میکروگرم در روز
کودکان 1 تا 3 سال 20 میکروگرم در روز
کودکان 4 تا 8 سال 30 میکروگرم در روز
کودکان 9 تا 13 سال 40 میکروگرم در روز
پسران و آقایان بالای 14 سال 55 میکروگرم در روز
دختران و زنان بالای 14 سال 55 میکروگرم در روز
زنان باردار 60 میکروگرم در روز
زنان شیرده 70 میکروگرم در روز
بهترین روش برای جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن از جمله سلنیوم مصرف مواد غذایی است. برای این کار لازم است همه‌ی ما تغذیه‌ی سالم و متنوعی داشته باشید.
* همان طور که گفتیم در کشورهای پیشرفته کمبود این ماده‌ی معدنی نادر است و بیشتر در مواردی دیده می‌شود که فرد دچار التهاب روده ای حادی باشد مانند بیماری کرون و یا این که بخشی از معده‌ی آن‌ها با جراحی خارج شده باشد. این مشکلات باعث می‌شود که جذب سلنیوم با مشکل روبه رو شود. این بیماران نیاز دارند تا از مکمل سلنیوم استفاده کنند تا کمبود آن جبران شود.
* میزان سلنیوم خون افرادی که از بیماری‌های جدی التهابی یا بیماری‌های عفونی شدید رنج می‌برند نیز پایین است برای همین لازم است که از مکمل استفاده کنند.علت کمبود سلنیوم در بدن
* افرادی که از کمبود ید رنج می‌برند نیز می‌توانند مکمل سلنیوم مصرف کنند. کمبود ید نیز در کشورهای پیشرفته نادر است اما در کشورهای در حال توسعه دسترسی به ید محدود است. محققان معتقدند که کمبود سلنیوم وضعیت کمبود ید را بدتر می‌کند. حتماً می‌دانید که کمبود ید روی عملکرد غده‌ی تیروئید تأثیر منفی می‌گذارد.
* افرادی که به مدت طولانی تغذیه‌ی وریدی داشته‌اند نیز به مصرف مکمل سلنیوم نیاز دارند.
* توجه داشته باشید علاوه بر موارد ذکر شده در بالا افرادی که از مشکلات زیر رنج می‌برند نیز برای درمان مشکلاتشان به مصرف مکمل نیاز پیدا می‌کنند:
افرادی که از آکنه، آسم، سرطان کولورکتال، سرطان مری، ناباروری، کیست رحمی، بیماری پارکینسون، بیماری‌های پارادونتال (که بافت‌های محافظتی دندان‌ها را درگیر می‌کند)، پسوریازیس، آب مروارید و سرطان معده رنج می‌برند.
وجود بیش از اندازه‌ی سلنیوم در خون (یعنی بالای 100 میکروگرم در دسی لیتر) می‌تواند باعث ابتلا به یک بیماری به نام سلنوز (مسمومیت با سلنیوم) شود. این بیماری می‌تواند باعث بروز ریزش مو، آسیب روی ناخن‌ها، حالت تهوع، زودرنجی، خستگی، آسیب‌های سطحی به سلول‌های عصبی می‌شود.
فاطمه مهدی پور
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
سلنیوم
معرفی 5 آنتی اکسیدان مهم
