بانك اطلاعات
بيماريها
بيماريها
پزشكان دندانپزشكان
و..
و..
داروخانه ها
بيمارستانها
رژیم غذایی برای افراد فقر آهن
درمانگاه ها
پاراكلنيك
تجهيزات پزشكي
پزشكان مقيم خارج
مقالات
Case Report
محاسبه طول عمر
گياهان دارويي
تغذيه و رژيم درماني
قد و وزن
نرمال
نرمال
واكسيناسيون
طب ورزشي و دوپينگ
بيماري هاي روز
قوانين و تعرفه هاي
پزشكي
پزشكي
گالري عكس واطلسها
آمار حياتي وشاخصهاي
بهداشتي ايران
كنگره هاي جهاني
پزشكي
پزشكي
همايشهاي پزشكي ايران
نمايشگاههاي پزشكي
بازآموزي
بيمه هاي درماني
سايتهاي پزشكي
نرم افزارهاي پزشكي
دانشگاههاي علوم
پزشكي
پزشكي
انجمنهاي علمي پزشكي
روش پيگيري بيماريها
رژيم غذايي درکم
خونی و فقرآهن
خونی و فقرآهن
پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران
كمخوني وضعيتي است كه در آن تعداد يا اندازه گلبولهاي قرمز و يا
مقدار هموگلوبين موجود در خون كاهش يافته و تبادل اكسيژن و دياكسيدكربن بين خون و
سلولهادچار اختلال ميشود. از علل ايجادكننده كمخوني ميتوان كمبودهاي تغذيهاي،
خونريزي، ناهنجاريهاي ژنتيكي، بيماريهاي مزمن و يا مسموميتهاي دارويي را نام
برد. منظور از كمخونيهاي تغذيه
اي كمخونيهايي است كه در اثر دريافت ناكافي مواد
مغذي ايجاد ميشوند.
از مهمترين مواد مغذي جهت خونسازي كه كمبود آنها موجب بروز
كمخوني ميشود ميتوان به آهن، ويتامين
ب 12
و اسيدفوليك اشاره كرد. از بين آنها كمخوني ناشي از فقر آهن يكي از شايعترين
كمخونيهاي تغذيهاي است.
فقر آهن يكي از شايعترين اختلالات تغذيهاي در كشورهاي در حال توسعه و مهمترين
علت كمخوني تغذيهاي در كودكان و زنان در سنين باروري است كه با ايجاد گلبولهاي
قرمز كوچك و كاهش ميزان هموگلوبين مشخص ميشود كه اين بيماري سبب اتلاف منابع و
مراقبتهاي بهداشتي، كاهش بهرهوري در اثر افزايش ميزان مرگ و مير ابتلا به بيماري
در مادران و كودكان و بالاخره كاهش ظرفيت جسمي و رواني در بخش بزرگي از جامعه
ميشود.
ميزان نياز به آهن
ميزان نياز به آهن براساس سن، جنس و وضعيت فيزيولوژيكي افراد متفاوت
است. مثلا زنان باردار به علت افزايش حجم خون، رشد جنين و جفت و ساير بافتها
به آهن بيشتري
نياز دارند. به همين دليل بيش از سايرين در معرض خطر كمخوني قرار دارند. در
شيرخواران در صورت سلامت مادران، ميزان آهن موجود در شير مادر براي 6ـ4 ماه اول
زندگي كافي است. ولي در مورد نوزاداني كه با وزن كم متولد ميشوند، ذخاير آهن كم
بوده و بايد از 3 ماهگي آهن اضافي به صورت قطره خوراكي خورانده شود. همچنين بستن
پيش از موقع بند ناف نيز به اين دليل كه نوزاد را از يك سوم كل خونش محروم ميكند،
خطر فقر آهن را افزايش ميدهد.
رژیم غذایی برای افراد فقر آهن
دلايل فقر آهن
دلايل گوناگوني براي كمبود آهن وجود دارد كه از آن جمله ميتوان به علل زير اشاره
كرد
1 ـ دريافت ناكافي آهن به دليل رژيم غذايي مورد استفاده كه در آن آهن كمي وجود
دارد، مانند بعضي از رژيمهاي گياه خواري.
2 ـ جذب ناكافي آهن در اثر اسهال، كاهش ترشح اسيد معده، مشكلات گوارشي يا تداخلات
دارويي و داروهايي مثل كلستيرامين، سايمتيدين، پانكراتين، رانيتيدين و
تتراسايكلين).
3 ـ افزايش نياز به آهن براي افزايش حجم خون در دوران نوزادي، نوجواني، بارداري و
شيردهي.
4 ـ خونريزي زياد در دوران عادت ماهانه و يا در اثر جراحات يا ناشي از هموروييد
(بواسير) يا بيماريهاي بدخيم و انگلها. كمبود آهن در مردان بزرگسال معمولا در اثر
از دست دادن خون است.
علايم كمخوني ناشي از فقر آهن
بعضي از علايم كمخوني فقر آهن عبارتند از:
رنگ پريدگي پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلك چشمها، خستگي زودرس، سرگيجه و سردرد،
خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، حالت تهوع و در كمخوني شديد گود شدن روي
ناخن(ناخن قاشقي).
درمان كمخوني ناشي از فقر آهن
براي درمان كمخوني از چند روش استفاده ميشود كه بهترين و كمخطرترين آنها
استفاده از مكملهاي خوراكي است. درمان با نمكهاي ساده آهن مثل سولفات فروي خوراكي
كاملا موثر بوده و به شكل قرص، كپسول يا مايع است و بايد مصرف آنها تا چندين ماه
ادامه يابد.
چنانكه اين قرصها با معده خالي مصرف شوند جذب آنها بهتر و بيشتر صورت ميگيرد،
ولي در اين حالت سبب تحريك معده و بروز مشكلات گوارشي ميشوند. عوارض گوارشي ناشي
از مصرف آهن نظير تهوع، دل پيچه، سوزش قلب، اسهال يا يبوست را ميتوان به حداقل
رساند، به شرطي كه آهن را با ميزان بسيار كم مصرف كرده و به تدريج به ميزان آن
افزوده تا به حد مورد نياز بدن برسد. بهتر است قرص آهن در آخر شب قبل از خواب
استفاده شود تا عوارض ناشي از آن كاهش يابند.
ويتامينC
جذب آهن را افزايش ميدهد. به همين دليل معمولا مصرف ويتامين
C
به همراه آهن پيشنهاد ميشود. علاوه بر درمان دارويي بايد به ميزان آهن قابل جذب در
غذا نيز توجه كرد. جذب آهن غذا اغلب تحت تاثير شكل آهن موجود در آن ميباشد. آهن
موجود در پروتئينهاي حيواني مانند گوشت گاو، ماهي، پرندگان (آهن هم) بيشتر جذب
ميشود، در حالي كه جذب آهن پروتئينهاي گياهي مانند سبزيها و ميوهها (آهن غيرهم)
كمتر ميباشد.
بايد توجه داشت كه ويتامينC
جذب آهن
سبزيها و ميوهها (آهن غيرهم) را بيشتر ميكند. مصرف چاي همراه يا بلافاصله بعد از
غذا ميتواند جذب آهن را
تاحدصفر تا پنج
درصد كاهش دهد.
قهوه، تخممرغ، شير و لبنيات، نان گندم، حبوبات (حاوي اسيد فيتيك) و فيبرهاي غذايي
جذب آهن را به علت تشكيل كمپلكسهاي نامحلول كاهش ميدهند. بنابراين فرآوردههاي
حاوي آهن، طي يك ساعت قبل يا دو ساعت بعد از مصرف هر يك از اين مواد نبايد مصرف
شود.
منابع غذايي آهن دار
منابع غذايي آهندار عبارتند از جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهي، زرده تخممرغ،
سبزيهاي داراي برگ سبز تيره مانند جعفري، اسفناج و حبوبات، مثل عدس و لوبيا همچنين
ميوههاي خشك (برگهها) بخصوص برگه زردآلو و دانههاي روغني.
عوامل افزايش دهنده جذب آهن و منابع غذايي آنها:
ـ اسيد سيتريك و اسيد اسكوربيك
يا ويتامين ث كه
در آلو، خربزه،
ريواس، انبه، گلابي، طالبي، گل كلم، سبزيها، آب پرتقال، ليمو شيرين، ليمو ترش، سيب
و آناناس وجود دارند ميتوانند عوامل افزايش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
2 ـ اسيد ماليك و اسيد تارتاريك كه در هويج، سيب زميني، چغندر، كدوتنبل، گوجه
فرنگي، كلم پيچ و شلغم موجود است نيز سبب افزايش جذب آهن ميشوند.
3 ـ محصولات تخميري مثل سس سويا نيز در اين دسته از عوامل گنجانده ميشود.
توصيههاي كلي زير را به كار ببنديد:
1 ـ استفاده از غذاهايي كه غني از آهن ميباشند.
2 ـ استفاده از منابع غذايي حاوي
ويتامين ث
هر وعده غذايي جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گريبفروت، گوجه فرنگي، كلم، توت
فرنگي، فلفل سبز، ليمو ترش)
3 ـ گنجاندن گوشت قرمز، ماهي يا مرغ در برنامه غذايي.
4 ـ پرهيز از مصرف چاي يا قهوه همراه يا بلافاصله بعد از غذا.
5 ـ برطرف كردن مشكلات گوارشي و يبوست.
6 ـ تصحيح عادات غذايي غلط (مثل مصرف مواد غير خوراكي مانند خاك، يخ) كه خود از
علايم كم خوني فقر آهن مي باشند.
7 ـ مشاوره با پزشك و متخصص تغذيه جهت پيشگيري به موقع و يا بهبود كمخوني.
8 ـ استفاده از نانهايي كه از خمير ورآمده تهيه شدهاند.
9 ـ استفاده از خشكبار مثل توت خشك، برگه آلو، انجير خشك و كشمش كه منابع خوبي از
آهن هستند.
10 ـ استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
11 ـ شست و شو و ضد عفوني كردن سبزيهايي كه استفاده ميكنيد.
12 ـ شستن كامل
دستها با
آب و صابون قبل
از تهيه و
مصرف غذا و پس از هر بار اجابت
مزاج
13 ـ مصرف روزانه يك قرص آهن از پايان ماه چهارم بارداري تا سه ماه پس از زايمان در
زنان باردار.
14 ـ مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذيه تكميلي تا پايان 2 سالگي در كودكان.
محاسبه قد و وزن ایده
آل
آل
دریافت برنامه رژیم درمانی
بازگشت به صفحه اول تغذيه و رژيم درماني
آمار
Copyright
© 2000-2010 irteb All right
reserved
رژیم غذایی در کم خونی و فقرآهن
کمخونی وضعیتی است که در آن تعداد یا اندازه گلبولهای قرمز و یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دیاکسیدکربن بین خون و سلولهادچار اختلال میشود. از علل ایجادکننده کمخونی میتوان کمبودهای تغذیهای، خونریزی، ناهنجاریهای ژنتیکی، بیماریهای مزمن و یا مسمومیتهای دارویی را نام برد. منظور از کمخونیهای تغذیه ای کمخونیهایی است که در اثر دریافت ناکافی مواد مغذی ایجاد میشوند.
از مهمترین مواد مغذی جهت خونسازی که کمبود آنها موجب بروز کمخونی میشود میتوان به آهن، ویتامین ب 12 و اسیدفولیک اشاره کرد. از بین آنها کمخونی ناشی از فقر آهن یکی از شایعترین کمخونیهای تغذیهای است. کمخونی ناشی از فقر آهن
رژیم غذایی برای افراد فقر آهن
فقر آهن یکی از شایعترین اختلالات تغذیهای در کشورهای در حال توسعه و مهمترین علت کمخونی تغذیهای در کودکان و زنان در سنین باروری است که با ایجاد گلبولهای قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص میشود که این بیماری سبب اتلاف منابع و مراقبتهای بهداشتی، کاهش بهرهوری در اثر افزایش میزان مرگ و میر ابتلا به بیماری در مادران و کودکان و بالاخره کاهش ظرفیت جسمی و روانی در بخش بزرگی از جامعه میشود.
میزان نیاز به آهن
میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است. مثلا زنان باردار به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت و سایر بافتها به آهن بیشتری نیاز دارند. به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کمخونی قرار دارند. در شیرخواران در صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیر مادر برای 6ـ4 ماه اول زندگی کافی است. ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد میشوند، ذخایر آهن کم بوده و باید از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود. همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به این دلیل که نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم میکند، خطر فقر آهن را افزایش میدهد.
دلایل فقر آهن
دلایل گوناگونی برای کمبود آهن وجود دارد که از آن جمله میتوان به علل زیر اشاره کرد
1 ـ دریافت ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی مورد استفاده که در آن آهن کمی وجود دارد، مانند بعضی از رژیمهای گیاه خواری.
2 ـ جذب ناکافی آهن در اثر اسهال، کاهش ترشح اسید معده، مشکلات گوارشی یا تداخلات دارویی و داروهایی مثل کلستیرامین، سایمتیدین، پانکراتین، رانیتیدین و تتراسایکلین).
3 ـ افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی، نوجوانی، بارداری و شیردهی.
4 ـ خونریزی زیاد در دوران عادت ماهانه و یا در اثر جراحات یا ناشی از همورویید (بواسیر) یا بیماریهای بدخیم و انگلها. کمبود آهن در مردان بزرگسال معمولا در اثر از دست دادن خون است.
علایم کمخونی ناشی از فقر آهن
بعضی از علایم کمخونی فقر آهن عبارتند از:
رنگ پریدگی پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلک چشمها، خستگی زودرس، سرگیجه و سردرد، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، حالت تهوع و در کمخونی شدید گود شدن روی ناخن(ناخن قاشقی).
درمان کمخونی ناشی از فقر آهن
برای درمان کمخونی از چند روش استفاده میشود که بهترین و کمخطرترین آنها استفاده از مکملهای خوراکی است. درمان با نمکهای ساده آهن مثل سولفات فروی خوراکی کاملا موثر بوده و به شکل قرص، کپسول یا مایع است و باید مصرف آنها تا چندین ماه ادامه یابد.
چنانکه این قرصها با معده خالی مصرف شوند جذب آنها بهتر و بیشتر صورت میگیرد، ولی در این حالت سبب تحریک معده و بروز مشکلات گوارشی میشوند. عوارض گوارشی ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع، دل پیچه، سوزش قلب، اسهال یا یبوست را میتوان به حداقل رساند، به شرطی که آهن را با میزان بسیار کم مصرف کرده و به تدریج به میزان آن افزوده تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است قرص آهن در آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابند.
رژیم غذایی برای افراد فقر آهن
ویتامین C جذب آهن را افزایش میدهد. به همین دلیل معمولا مصرف ویتامین C به همراه آهن پیشنهاد میشود. علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد. جذب آهن غذا اغلب تحت تاثیر شکل آهن موجود در آن میباشد. آهن موجود در پروتئینهای حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی، پرندگان (آهن هم) بیشتر جذب میشود، در حالی که جذب آهن پروتئینهای گیاهی مانند سبزیها و میوهها (آهن غیرهم) کمتر میباشد. باید توجه داشت که ویتامین C جذب آهن سبزیها و میوهها (آهن غیرهم) را بیشتر میکند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد از غذا میتواند جذب آهن را تاحدصفر تا پنج درصد کاهش دهد.
قهوه، تخممرغ، شیر و لبنیات، نان گندم، حبوبات (حاوی اسید فیتیک) و فیبرهای غذایی جذب آهن را به علت تشکیل کمپلکسهای نامحلول کاهش میدهند. بنابراین فرآوردههای حاوی آهن، طی یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف هر یک از این مواد نباید مصرف شود.
منابع غذایی آهن دار
منابع غذایی آهندار عبارتند از جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخممرغ، سبزیهای دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات، مثل عدس و لوبیا همچنین میوههای خشک (برگهها) بخصوص برگه زردآلو و دانههای روغنی.
عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی آنها:
ـ اسید سیتریک و اسید اسکور بیک یا ویتامین ث که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزیها، آب پرتقال، لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند میتوانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
2 ـ اسید مالیک و اسید تارتاریک که در هویج، سیب زمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذب آهن میشوند.
3 ـ محصولات تخمیری مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده میشود.
توصیههای کلی زیر را به کار ببندید:
1 ـ استفاده از غذاهایی که غنی از آهن میباشند.
2 ـ استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین ث هر وعده غذایی جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گریبفروت، گوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیمو ترش)
3 ـ گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی.
4 ـ پرهیز از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا.
5 ـ برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست.
6 ـ تصحیح عادات غذایی غلط (مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک، یخ) که خود از علایم کم خونی فقر آهن می باشند.
7 ـ مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه جهت پیشگیری به موقع و یا بهبود کمخونی.
8 ـ استفاده از نانهایی که از خمیر ورآمده تهیه شدهاند.
9 ـ استفاده از خشکبار مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن هستند.
10 ـ استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
11 ـ شست و شو و ضد عفونی کردن سبزیهایی که استفاده میکنید.
12 ـ شستن کامل دستها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از هر بار اجاب ت مزاج
13 ـ مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
14 ـ مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان.
کلیه حقوق این وب سایت متعلق به بیمارستان امیر المومنین (ع) کردکوی می باشد.
طراحی و برنامه نویسی : بیمارستان امیرالمومنین(ع) کردکوی
%PDF-1.2
%
1 0 obj
>
endobj
4 0 obj
>
stream
HWisǑ_18
کم خونی ناشی از فقر آهن، شایعترین کمبود تغذیهای در دنیاست. بدن انسان بالغ دو منبع عمده آهن دارد: 1- آهن عملکردی در هموگلوبین، میوگلوبین و آنزیمها. 2- آهن ذخیره در فریتین، هموسیدرین و ترانسفرین (پروتئین حامل در خون.) آهن به خوبی توسط بدن نگهداری میشود. طوری که حدود 90% آن بازیافت شده و در هر روز دوباره از آن استفاده میگردد و باقیمانده از صفرا دفع میشود؛ اما همین 10% سهم بسزایی در اعمال مختلف به عهده دارد، بنابراین باید از طریق غذا تأمین گردد وگرنه کمبود آهن عارض میگردد.
بسیاری از زنان 15 تا 49 سال کشور دچار سوءتغذیه ناشی از فقرآهن هستند که در صورت عدم درمان به موقع آن منجر به آنومی یا کمخونی میشود. فقرآهن ممکن است موجب افت تحصیلی شود، چرا که قدرت تمرکز در یادگیری را کاهش میدهد. نوجوانان دچار فقر آهن در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل خواهند شد چون باعث بیحوصلگی افراد میشود. از طرفی به علت خستگی زودرس، فرد تمایل کمتری نسبت به انجام ورزش و یا فعالیتهای بدنی پیدا میکند. علت خستگی این است که فقر آهن در خون سبب کاهش و کوچک شدن گلبولهای قرمز میشود در نتیجه عمل تبادلات اکسیژن و دی اکسید کربن به خوبی صورت نمیگیرد و سلولها با وجود کمبود اکسیژن نمیتوانند سوخت و ساز مواد قندی را به خوبی انجام دهند و این حالت برای فرد ضعف و بیحالی را در پی دارد. رژیم غذایی برای افراد فقر آهن
اغلب دختران ایرانی تغذیه مناسبی ندارند و ضمن عدم رعایت مصرف مواد مغذی، در بسیاری از موارد از خوراکیهای زیانآور نظیر چیپس و پفک استفاده میکنند که این تغذیه ناصحیح منجر به کمخونی در این دختران میشود.
تشخیص کمخونی در دخترانی که در سنین نوجوانی هستند با معاینه مربیان بهداشت مدارس صورت میگیرد که در این صورت این افراد به مراکز بهداشتی و درمانی ارجاع داده میشوند که با آزمایش خون ساده میزان کمخونی آنان مشخص است. زنان با توجه به شرایط جسمی، در برخی موارد نیاز به مصرف قرص آهن دارند؛ بنابراین باید با دادن آزمایش از کمخونی خود مطلع شوند تا از این طریق از مزمن شدن کمخونی جلوگیری کنند چون کمخونی در تمامی سیستم بدن تأثیر نامطلوب خواهد داشت.
رژیم غذاییتان را به مرغ و ماهی محدود نکنید
محدود کردن رژیم غذایی به مرغ و ماهی برای سلامت خطرناک است و میتواند موجب بروز مشکلات بسیاری از جمله فقر آهن شود. در واقع رژیم غذایی منحصر به مرغ و ماهی و عاری از گوشت قرمز مانند هلههوله خوری، بدن را با کمبود شدید آهن مواجه میکند. باورهای غلطی در خصوص منابع آهن نیز وجود دارد؛ مثلاً مردم به اشتباه فکر میکنند که با مصرف پسته آهن زیادی دریافت میکنند که در مقابل کالری زیاد موجود در پسته این ماده غذایی آهن زیادی ندارد و یا این که میزان آهن موجود در اسفناج هم مانند سایر منابع گیاهی است.
جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخممرغ، حبوباتی مثل لوبیا و عدس، دانههای روغنی، جوانه گندم و ماش، میوههای خشک مثل برگه زردآلو، کشمش، توت خشک و سبزیجاتی که برگ تیره دارند منابع خوب آهن به شمار میروند. نکته قابلتوجه در مصرف مواد حاوی آهن، جذب آهن مورد نیاز از طریق دستگاه گوارش است که بیشتر مواقع به دلیل این کاهش جذب دیده شده است که بسیاری افراد حتی با مصرف مقادیر مناسبی از این مواد مغذی و آهندار دچار آنمی فقر آهن شدهاند.
* ویتامین ث، مانند پرتقال، نارنگی، لیموترش، کیوی، گوجهفرنگی، فلفل سبز و دلمهای آهن را در محیط قلیایی بخشهای پایینی روده کوچک محلول باقی میگذارد و باعث افزایش جذب آن میشود.
* اسیدمالیک و اسیدتارتریک موجود در هویج، شلغم، کلم و کدوتنبل نیز به جذب بهتر آهن کمک میکند.
* مولکولهای دیگر غذایی، مثل قندها و اسیدهای آمینه گوگرددار نیز ممکن است ورود آهن را به سلولهای جذبی روده افزایش دهند و پروتئینهای حیوانی گوشت گاو، گوسفند، گوساله، جگر، ماهی و مرغ نیز جذب آهن را میافزایند.
* با اینکه محتوای آهن شیر انسان بسیار پایین است ولی زیستدسترسی خوبی دارد که به علت وجود لاکتوفرین در شیر میباشد که باعث افزایش جذب آهن میشود. به خاطر همین لاکتوفرین است که شیرمادرخواران، آهن بیشتری از شیر مادر در برابر شیرخشکها در بدن نگه میدارند. پروتئین وی یا لاکتالبومین نیز که در شیر مادر بالاتر از شیر گاو است، ممکن است سبب افزایش جذب آهن شود.
برخی از گیاهان دارویی غنی از آهن هستند که اگر زیر نظر پزشک مصرف
شوند میتوانند از بروز این بیماری پیشگیری کنند؛ مانند دانه انیسون، دانه کرفس، برگهای گشنیز، دانه زیره سبز، برگهای شوید، برگهای جعفری، برگهای خرفه، برگهای آویشن و ریشه زردچوبه
* افراد آکلریدریا (کمبود ترشح اسید معده) هیپوکلریدریا (ترشح ناکافی اسید) و یا تجویز مواد قلیایی مثل آنتیاسیدها با عدم محلولیت آهن در مایعات معده و دئودنوم میتوانند با جذب آهن غیرهِم تداخل کنند. همچنین ترشحات معدی سبب افزایش جذب آهن هم میشود.
* در بارداری و شیردهی و همچنین در کمبود آهن جذب آهن غیر هم افزایش مییابد.
* فیتات موجود در پوسته غلات، تانن چای و اگزالات سبزیجات و غیره جذب آهن را پایین میآورند.
* با اینکه اگر کلسیم زیاد مصرف شود جذب آهن را کم میکند، اما از طرفی وجود مقدار کافی از کلسیم سبب برداشت فسفات، اگزالات و فیتات میشود که در غیر این صورت آنها با آهن ترکیبشده و مانع از جذب آن میگردند.
* افزایش حرکت روده با کاهش زمان تماس مواد معدنی با سلولهای دیواره روده سبب کاهش جذب آهن میشود.
* اختلال در جذب چربی با ایجاد استئاتوره، جذب آهن و کاتیونهای دیگر را کاهش میدهد.
* شکل آهن موجود در غذاهای حیوانی مثل گوشت قرمز و گوشت ماهی و پرندگان به صورتی است که بیشتر جذب میشود؛ بنابراین تکیه بر غذاهای گیاهی مانند سبزیها و میوهها برای جذب آهن راه به جایی نخواهد برد.
* یکی از عادات بد غذایی مصرف چای به طور همزمان یا بلافاصله پس از صرف غذاست که سبب هدر رفتن حدود 50 درصد از آهن غذا میشود؛ بنابراین برای جذب بیشتر آهن موجود در غذایتان نیم تا یک ساعت پس از غذا چای ننوشید.
* یکی از نشانههای کمخونی ناشی از فقر آهن مصرف مواد غیرخوراکی مثل یخ، خاک، زغال و غیره است که حتماً باید اصلاح شوند و حذف این خوراکیها در این افراد برای بهبود فقر آهن ضروری است.
* مصرف مکملهای آهن مثل قرص، کپسول و غیره باید با معده خالی باشد تا جذب به حداکثر برسد و برای پیشگیری از عوارض گوارش ناشی از آن در شروع مصرف ابتدا به مقدار کم، مصرف دارو را شروع کنید و به تدریج دوز آن را افزایش دهید. بهتر است قرص آهن را شب قبل از خواب مصرف کنید تا عوارض گوارشی آن کاهش یابد.
برخی از گیاهان دارویی غنی از آهن هستند که اگر زیر نظر پزشک مصرف شوند میتوانند از بروز این بیماری پیشگیری کنند؛ مانند دانه انیسون، دانه کرفس، برگهای گشنیز، دانه زیره سبز، برگهای شوید، برگهای جعفری، برگهای خرفه، برگهای آویشن و ریشه زردچوبه. فقط به این نکته توجه داشته باشید که این روش همیشه و برای همه مفید نیست و باید توسط پزشک تجویز شود.
افزایش آهن در بدن باعث به وجود آمدن اختلال در اعضای بدن به ویژه کبد، بیماریهای قلبی و سرطان میشود! بنابراین مصرف مکملهای غذایی و قرصهای آهن باید زیر نظر پزشک متخصص و با بررسی میزان آهن در آزمایش خون باشد.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
رژیم غذایی برای افراد فقر آهن
منابع:
جام جم آنلاین – دکتر کیمیاگر، متخصص تغذیه
مهر – دکتر شهره شفیعی، متخصص زنان
مهر – محمدعلی پازوکی مهر
ایسنا – دکتر احمد روان پارسا
برنا – صفر محبی
کمخونیهای ویتامینی
کمبود آهن در چه کسانی بیشتر است؟
اندر حکایت رگهای بدون آهن
وقتی آهن بدن کم میآید
روشها و مواد غذایی مناسب برای غنی سازی خون
4 توصیهی غذایی برای اینکه دچار کمخونی نشوید
چرا چای آهن بدن را کم می کند؟
تاثیر چای در کاهش جذب آهن غذا
قطره آهن در هوش نوزادان مۆثر است
فقر آهن در کودکان را جدی بگیرید!
تغذیه در مبتلایان به تالاسمی
10