کمبود ازت گیاه

به آموزشگاه زراعت یار خوش آمدید.

گیاهان برای رشد سالم و شاداب به ترکیبی شامل نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K) و سایر مواد مغذی نیاز دارند. بسیاری از این مواد مغذی بطور طبیعی در خاک وجود دارند، اما در طی سال های متمادی بدلیل کاشت گیاهان مختلف، مواد مغذی خاک کاهش و یا از بین می روند و نیاز به مواد جایگزین دارند. با انتخاب یک کود مناسب و مصرف آن کود در زمان مناسب، می توانید براحتی به برداشت چشمگیری دست پیدا کنید. مشاورین ما در این راه در کنار شما هستند.

لیست تمام کودها

برای داشتن یک عملکرد مناسب در برداشت، مهمترین عامل بعد از خاک و آب، انتخاب یک بذر مناسب است.بنابراین سعی کنید هزینه های سنگین کاشت داشت و برداشت را روی یک بذر مطمئن انجام دهید. مشاورین ما در این راه در کنار شما هستند.

لیست تمام بذرها

کمبود ازت گیاه

در میان بیش از دو هزار مطلب آموزشی منتشر شده در زراعت یار جستجو کنید …

فرم قابل جذب ازت در گیاه

نیترات NO-3

آمونیوم  NH+4

توجه: عناصر غذایی به 2 فرم جذب گیاه می شوند:

عده ای از میکرو ارگانیسم های خاک، ازت هوا را گرفته و در خود ذخیره می کنند و مقداری از آن را استفاده کرده و مقداری را به صورت قابل جذب برای گیاه در می آورند.

دو دسته میکرو ارگانیسم برای تثبیت ازت وجود دارد:

ازت به 2 صورت وجود دارد:

جهت تبدیل ازت آلی به معدنی، میکرو ارگانیسم ها بایستی این مواد آلی را تجزیه نمایند و به فرم معدنی و قابل جذب گیاه تبدیل کنند. این عملیات در 2 مرحله انجام می گیرد:

مرحله اول: آمونیفیکاسیون

در این مرحله نیتروژن مواد آلی، تبدیل به آمونیاک می گردد.

مرحله دوم: نیتریفیکاسیون

در این مرحله، آمونیاک تبدیل به نیتریت و نیترات می گردد.

ازت (N):
توقف رشد رویشی، تغییر رنگ برگ به سبز کم رنگ یا زرد، رنگ میوه‌ها روشن، گل کوچک مانده و می‌ریزد، رشد بیش از حد ریشه و قهوه‌ای شدن ریشه.

درمان کمبود ازت: کوددهی سرک ازت به خاک ۵۰-۲۰ کیلوگرم در هکتار یا محلول‌پاشی اوره ۵۰۰-۲۰۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب هر دو هفته یکبار در هنگام غروب خورشید.

دو شکل کلی کودهای ازته:

کمبود ازت گیاه

۱ ـ بصورت آلی: کودهای دامی، پودر استخوان

۲ ـ بصورت معدنی: کودهای شیمیایی از قبیل نیترات آمونیوم، فسفات آمونیوم، اوره.

مصرف بیش از حد ازت باعث بیماری قارچی مثل پیتیوم می‌شود.

پتاسیم (K):
علائم: سطح میوه‌ها غیر طبیعی می‌شود. رنگ میوه نامناسب می‌شود.

درمان کمبود: بصورت سرک قبل از کشت یا محلول‌پاشی با سولفات پتاسیم به میزان ۲ در ۱۰۰۰

کلسیم (Ca):
همزمان با شکوفه دهی

عمدتاٌ در برگ گیاهان وجود دارد.

علائم کمبود: حاشیه برگها قهوه‌ای و پیچدار شده و برگها کوچک باقی می‌مانند. نوک ریشه‌ها می‌میرد و در قسمتهای باقیمانده ریشه زایده‌هایی شبیه غده‌های کوچک ساخته می‌شود.

درمان کمبود: محلول‌پاشی با نیترات کلسیم ۸۰۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب

فسفر(P):

علائم کمبود: برگها سبز تیره مایل به ارغوانی و بنفش، برگها کوچک و براق مانده و لکه‌های قهوه‌ای روی برگهای مسن ایجاد می‌شود. پیچیدگی برگها به پشت

درمان کمبود: استفاده از کود سوپر فسفات تریپل به میزان ۲۰ گرم در هر متر مربع یا فسفات منوپتاسیم به مقدار ۵۰-۳۰ میلی‌گرم در لیتر همراه آب آبیاری.

نقش گوگرد در تشکیل پروتئین و اسید آمینه است.

درمان کمبود: استفاده از کود سوپر فسفات، سولفات آمونیوم، گل گوگرد، سولفات کلسیم

ین عنصر در ساختمان کلروفیل بکار می‌رود.

علائم کمبود: وجود لکه‌های موجدار و قهوه‌ای با ظاهری چروکیده، میوه‌ها کوچک مانده و بافت میوه نرم می‌شود.

درمان کمبود: محلول‌پاشی با سولفات منیزیم ۲ کیلوگرم در ۱۰۰ لیتر هر ۲ هفته

این عنصر در ساخت و تولید سبزینه نقش مهمی دارد.

علائم کمبود: رنگ برگهای جوان زرد روشن می‌شود. احتمال سوختگی برگها

درمان کمبود: محلول‌پاشی سولفات آهن ۱۵۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب

نیاز گیاه به این عنصر کم است. کمبود و فراوانی منگنز هر دو سبب زردی گیاه می‌شود.

علائم کمبود: زرد شدن تمام سطح برگچه‌ها و زرد شدن جوانه گلها، ایجاد نقاط سوخته روی برگها بصورت لکه‌های مواج در آمدن

درمان کمبود: محلول‌پاشی سولفات منگنز ۵۰۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب یا ۵۰ گرم در هر متر مربع

علائم کمبود: رشد گیاه متوقف، ارتفاع گیاه کم، وجود لکه‌های زرد در قسمت میانی برگهای بالغ، میوه‌ها کوچک هستند.

درمان کمبود: محلول‌پاشی با سولفات مس ۱ گرم در لیتر به همراه ۵ گرم در لیتر آهک

در رشد و میوه‌دهی و مقاومت بوته در مقابل بیماریهای قارچی مؤثر است.

علائم کمبود: کاهش گلدهی و ریزش گلها

درمان کمبود: محلول‌پاشی با سولفات روی ۵۰۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب

علائم کمبود: مرگ جوانه‌ها و نقاط رشدی، ایجاد ظاهر پرپشت و بدشکل

درمان کمبود: استفاده از ۱۰ کیلوگرم بوراکس در هکتار یا محلول‌پاشی بوراکس ۱۰۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب

علائم کمبود: ایجاد سوختگی در نوک و حاشیه برگها

درمان کمبود: مصرف مولیبدات پتاسیم به میزان ۱۵۰ میلی‌گرم در متر مربع بصورت خاکی یا محلو‌پاشی ۱ گرم در لیتر

طراحی و اجرا : مریم مرزبان

کمبود نیتروژن شایع ترین کمبود مواد مغذی در گندم است به خصوص در شرایط سرد و مرطوب و در خاک هایی که آبشویی بالایی دارند. گیاهان مبتلا به کمبود ازت در مقایسه با گیاهان سالم به خاطر مختل شدن روند تشکیل کلروفیل رنگ پریده و زرد هستند. کمبود ازت ابتدا درمسن ترین برگهای گیاه اتفاق می افتد رنگ برگها سبزکم رنگ مایل به زرد می شود علائم کمبود درمزرعه به صورت قطعاتی با رنگ زرد یا سبز روشن دیده می شود.

کمبودپتاسیم غالبا درمسن ترین برگهای گندم ظاهر می شود.قبل ازمشاهده علائم کمبود  در گیاه با ظهوربرگهای ضعیف و باریک موجب کاهش عملکرد می گردد.تحت شرایط کمبود شدید خشک شدن برگهای مسن بصورت لکه هایی در امتداد طولی برگ شروع وسریعا به انتها وحاشیه برگها سرایت می کند بطوریکه بافت سبز رنگ بصورت نیزه ای شکل از قاعده برگ تامرکز بافت نکروزه تشکیل می شود. برگها در گیاه مبتلا به کمبود پتاسیم به رنگ سبز تیره مایل به خاکستری در می آیند و شفافیت خود را از دست می دهند و ممکن است رنگ پریدگی و زردی بخصوصی در بین رگبرگها مشاهده شود.کمبود پتاسیم باعث کاهش عملکرد و کیفیت میوه گیاه می شود.

تغییرات رطوبتی و آبشویی در طول فصل رشد، شدت عوارض کمبود کلسیم را افزایش می دهد. کوچک ماندن برگ های جوان و خمش آن به سمت بالا، ضخیم و کوتاه شدن ریشه، ایجاد نقاط سفیدرنگ و شفاف بر روی نوک و مابین رگبرگ ها در مراحل اولیه کمبود کلسیم. شکاف باند و پارگی در قسمت میانی برگ های جوان

کمبود ازت گیاه

فسفر(P):

کمبود فسفر موجب کاهش تعداد پنجه ها می گردد ساقه گندم ضعیف ورنگ آن به سبزتیره مایل به ابی یا بنفش تغییر می یابد.برگهای مسن از قسمت نوک به طرف پایین خشک شده وپشت برگهای جوان بنفش رنگ می گردد. کمبود فسفر موجب کوتاه و کوچک ماندن ساقه وخوشه می گردد. زمانی که گیاه درچار کمبود فسفر می گردد، ورود کربوهیدارت ها به ریشه افزایش می یابد. و این امر موجب افزایش نسبت ریشه به جوانی زنی(رشد) می شود. در کمبود فسفر رشد اندام هوایی و ریشه گیاه هر دو کند می شود، برگ ها کوتاه، باریک و نازک می شوند و در این حالت دمبرگ ها زاویه کوچکی را با شاخه تشکیل می دهند. رشد طولی گیاه عمودی بوده و برگ های جانبی کمتر رشد می کنند و تعداد برگ ها و جوانه ها کاهش می یابند.

کمبود گوگرد به لحاظ اینکه این عنصر در تولید کلروفیل نقش دارد مشابه کمبود ازت می باشد بااین تفاوت که کمبود گوگرد موجب زردی برگهای جوان می گردد. در کمبودهای شدید برگهای مسن نیز زرد شده ونهایتا موجب سوختگی انتهای برگها می گردد.درکمبودهای بسیار شدید تشکیل خوشه با مشکل مواجه می گردد. در ازت زردی برگها عموما ابتدا روی برگ های مسن تر شروع شده و به طرف بالا پیش می رود ولی در کمبود گوگرد زردی معمولا روی برگ های جوان تر به وجود می آیند. سوختگی انتهای برگ ها که نشان دهنده تجمع نیترات در برگ هاست در اثر کمبود گوگرد به وجود می آید.

برگ ها زرد کمرنگ گشته ولکه ها  کلروفیل بصورت دانه هایی روی آنها مشاهده می گردد. باپسشرفت کمبود ابتدا بین رگبرگها وسپس تمام سطح برگ رافرا می گیرد. علائم کمبود منیزیم دربعضی موارد شبیه به کمبود پتاسیم وآهن است با این تفاوت که کمبود منیزیم بر خلاف کمبود پتاسیم در برگهای جوان گندم اتفاق می افتد وبرگهای گیاه حالت تنش خشکی پیدا می کند. زردی برگهای جوان تبدیل به لکه های تیره وروشن ونهایتا منجر به سوختگی برگ خواهد شد.

در کشور ما مهمترین عامل کمبود آهن زیادی بودن بی کربنات کلسیم محلول در خاک است. آهک به تنهایی باعث مشکل کمبود آهن نمی شود. آبیاری سنگین، فشردگی و یا هر عامل دیگری که تهویه خاک را کاهش دهد باعث افزایش غلظت دی اکسید کربن در خاک می شود که در حضور آهک واکنش انجام می دهدو  به بی کربنات کلسیم تبدیل می شود. علائم کمبودآهن در ابتدا به شکل رنگ پریدگی بین رگ برگ ها می باشد و با شدت گرفتن کمبود آهن تمام برگ رنگ پریده می شود چون آهن در گیاه پویا نیست ابتدا کمبود آهن در برگ های جوان و بالای ساقه مشاهده می شود و با شدت گرفتن کمبود تمامی گیاه را در بر  میگیرد. در غلا ت برگهای درچار کمبود آهن راه راه به نظر می رسند.

درنتیجه این کمبود رنگ گیاه سبز روشن خواهد شد که تا اندازه ای مشابه کمبودهای آهن ومنیزیم است.دراثر این کمبود ابتدا لکه ها ونوارهاب برنزی کم رنگی درقاعده جوانترین برگهای جدید کاملا باز شده است ظاهر می شود نوار برنزی دربین رگبرگها تشکیل می شود ولی به دلیل بی نظمی ولکه دارشدن این نوارها اینکمبود از کمبودآهن متفاوت خواهد شد.کمبود منگنز در خاک های آهکی ونیز خاکهای بسیار شنی اتفاق می افتد.

نوک سوختگی اولین علامت مشخص کمبود مس است که دربرگهای جوان ظاهر می شود.با پیشرفت کمبود،این قسمت به حالت پیجیده وبدشکل درمی آید.کمبود نسبتا شدید موجب تشکیل خوشه هایی می گردد که درانتها به علت عقیم شدن گلچه ها به رنگ سفید درمی آید.در کمبودهای بسیار شدید خوشه هایی بسیار ضعیف واندک بوجود می آید.(مشابه باعلامت خسارت سن گندم). پژمردگی عمومی گیاه که در اوایل پنجه زنی دیده می شود. ممکن است در گیاهان مبتلا به کمبود شدید مس میزان پنجه زنی افزایش  یابد.

کمبود روی معمولا به صورت تغییر رنگ از سبز طبیعی به سبز برنزی کدر دربخش مرکزی برگهای میان سال ظاهر می گردد. دراین قسمت لکه های سوختگی کوچکی بوجود آمده که تدریجا به کناره های برگ کشیده می شود. دورنمای ظاهری کمبود روی درمزرعه شبیه کمبود ازت بوده بااین تفاوت که درمورد کمبود روی زردی بیشتری روی برگهای جوان مشاهده می شود. کمبود روی در گندم باعث کاهش تعداد پنجه می شود. گلدهی و تولید بذر در هنگام کمبود روی  به شدت دچار اختلال می گردد. کمبود روی در گیاه باعث کاهش طول میانگرها در ساقه می شود.

طراحی و اجرا : مریم مرزبان

The Soils of IRAN

آسمان غبار آلود،آب هاي گل آلود و پهنه رو به گسترش و بيابان هاي تب آلود، ضايعه تاسف بار مرگ و مير خاک ها را پيام مي دهند

مقدمه

یكی‌ از اهداف‌ برنامه‌های‌ توسعه‌كشور، افزایش‌ تولیدات‌كشاورزی‌ كشور تا حد 120 میلیون‌تن‌ در سال‌ می‌باشد. در مقطع‌ فعلی‌با توجه به‌ خشكسالی‌های‌ پی‌درپی‌، آهكی‌بودن‌خاكهای‌زراعی‌ كشور و بی‌كربناته‌ بودن ‌آبهای‌ آبیاری‌، نظر كارشناسان براین‌ است‌ كه‌دستیابی به‌ هدف‌فوق‌ از طریق‌ مصرف‌ بهینه‌ كود و تغییر نگرش‌ در تغذیه‌ گیاهی‌امكانپذیر می‌باشد. علم‌تغذیه‌گیاهی‌ را می‌توان‌ ارتباط عوامل‌تغذیه‌ای‌ مؤثر در رشد، تركیب‌ و تولیدات‌گیاهی‌دانست‌كه‌در راستای‌ تغذیه‌ سالم‌برای‌ انسان‌ و حیوان‌ با كمك‌فرایندهای‌متعدد هماهنگ‌به كار گرفته ‌می‌شوند. به عبارت‌ دیگر هدف‌ تغذیه‌ گیاهی‌ دستیابی‌ به‌ محصولات سالم‌توأم با عملكرد بالا به‌ همراه‌ هزینه‌های‌ قابل‌ توجیه‌ اقتصادی‌ با مقادیر بالای‌تركیبات‌با ارزش‌(پروتئین‌،  چربی‌، كربوهیدراتها، ویتامینها و مواد معدنی‌) می‌باشد، بدون‌ آنكه‌ هیچگونه‌ اثر مخرب‌ بر روی‌محیط زیست‌ داشته‌ باشد. طبق آمارهای اعلام شده از طرف وزارت جهاد كشاورزی در سال 1380، از مجموع 34/12 میلیون هكتار از اراضی كشت شدة كشور، در حدود 07/2 میلیون هكتار زیر كشت محصولات دائمی‌قرار دارد كه از این مقدار حدود 96/1 میلیون هكتار سهم درختان میوه (باغهای میوة كشور) می‌باشد و بقیه متعلق به درختان صنعتی (درختان غیر مثمر) است.

درختان میوه مانند سایر موجودات زنده برای رشد و ادامة حیات نیاز به مواد غذایی دارند. درختان باید غذای مورد نیاز خود را بسازند و برای این منظور از عناصر شیمیایی موجود در طبیعت استفاده می‌نمایند، در علم تغذیة گیاه این عناصر به عنوان عناصر غذایی شناخته می‌شوند. عناصر غذایی بصورت تركیبات گوناگون در طبیعت و در محیط زیست گیاهان (هوا و خاك) وجود دارند و گیاهان بوسیله برگها و ریشه‌های خود تركیبات قابل جذب این عناصر را دریافت می‌كنند.

کمبود ازت گیاه

گیاهان مانند كارخانه‌های بسیار مدرن با جذب عناصر غذایی از محیط و طی فرآیند‌های بیوشیمیایی، آنها را به تركیبات مختلف تبدیل می‌كنند كه برای رشد و نمو و باردهی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تركیبات برای ساخت پروتئین و رشد رویشی همچنین ساخت تركیبات شیمیایی و هورمونها به منظور اجرای فعالیت‌های متابولیسمی‌گیاهی و …. استفاده می‌شوند. بنابراین چنانچه این عناصر به اندازة مورد نیاز درختان در اختیار آنها نباشد اختلالاتی در این چرخة طبیعی بوجود می‌آید. این اختلالات باعث كاهش رشد رویشی و متعاقب آن كاهش باردهی محصول می‌شود. امروزه‌ از كودها به‌ عنوان‌ ابزاری برای‌جلوگیری از این اختلالات و رسیدن‌ به‌ حداكثر تولید  در واحد سطح ‌استفاده‌ می‌شود. اما این‌ كودها باید بتوانند علاوه‌ بر افزایش‌ تولید، كیفیت‌محصولات‌ كشاورزی‌را نیز ارتقا داده‌ضمن‌آلوده‌نكردن‌محیط زیست‌ به خصوص آبهای‌ زیرزمینی‌،  تجمع‌ آلاینده‌ها نظیر نیترات‌ در اندامهای‌ مصرفی‌محصولات‌ را به‌ حداقل‌ مقدار ممكن‌ تنزل‌ دهند. درختان میوه معمولاً برای مدت 15 الی 50 سال در محل باغ رشدو نمو و تولید محصول می‌كنند، بنابر این سیستم ریشه‌ای وسیعی داشته و می‌توانند عناصر را از خاك جذب نمایند. مقداری از این عناصر در پایان فصل رویش مجدداً به خاك بر می‌گردد و مقداری دیگر به همراه برداشت میوه از خاك خارج شده و دیگر به خاك باز نمی‌گردد به همین علت باید هر ساله نسبت به تأمین به موقع عناصر در خاك اقدام شود تا در دراز مدت از ضعیف شدن خاك جلوگیری شود. در تغذیه درختان میوه نه تنها توجه به تغذیه كل درخت لازم است بلكه باید به تغذیة اندامهای ذیربط نیز توجه نمود. بطور مثال برای طولانی‌تر شدن مدت انبارداری، میوه درخت باید دارای مواد غذایی خاصی باشد.

جذب مواد از محیط یكی از اساسی‌ترین فعالیت‌های سلولهای گیاهی است كه به‌منظور رشد و تأمین انرژی صورت می‌گیرد. جذب مواد غذایی از محیط ریشه به دو صورت «جذب فعال» و «جذب غیرفعال» انجام می‌شود. «جذب فعال» به فعالیت گیاه وابسته بوده و در صورت كاهش و یا افزایش آن كند و یا تند می‌شود و «جذب غیر فعال» نیز تحت تأثیر عوامل فیزیكوشیمیایی می‌باشد و عوامل محیطی و شرایط جانبی در آن تأثیر دارند.

بطور معمول نام 17 عنصر بعنوان عناصر غذایی لازم برای گیاهان ذكر شده است، از این عده كربن، اكسیژن و هیدروژن معمولاً از هوا تأمین می‌شوند. شش عنصر به مقدار زیاد مورد نیاز گیاهان هستند كه عبارتند از: ازت (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، كلسیم (Ca)، منیزیم (Mg) و گوگرد (S). از این عناصر به عنوان «عناصر پر مصرف» و یا « عناصر ماكرو» و یا «عناصر اصلی» یاد می‌شود. (گاهی بعضی از محققان، كلسیم، منیزیم و گوگرد را به عنوان عناصر میان مصرف ذكر می‌كنند). هشت عنصر دیگر برای رشد درختان میوه و گیاهان ضرورت كامل دارند ولی مقدار نیاز گیاه به آنها كمتر است كه عبارتند از: آهن (Fe)، روی (Zn)، بـُر (B)، منگنر (Mn)، مس (Cu)، مولیبدن (Mo)، كلر (Cl) و نیکل (Ni). این عناصر به عنوان « عناصر كم مصرف» و یا «عناصر میكرو» و یا « ریزمغذیها» شناخته می‌شوند. مقدار عناصر غذایی مورد نیاز درختان میوه براساس‌ دو عامل‌ مقدار جذب عناصر غذایی توسط محصول‌ و پتانسیل‌ خاك‌ برای‌تامین‌به‌موقع‌ مواد غذایی‌ برای‌ گیاه‌ تعیین‌ و محاسبه‌ می‌شود. برای‌ تعیین‌ مقدار كود مورد نیاز گیاهان‌باغی‌ لازم‌ است‌ از نقش‌ عناصر پرمصرف و كم‌مصرف‌در گیاهان شناخت كاملی‌داشته‌ باشیم‌.

            بطور طبیعی و تحت تأثیر شرایط محیطی مقادیر مشخصی از عناصر در محیط رشد درختان میوه قرار دارند (خاك و هوا)، اما همه آنها قابل جذب برای درختان نمی‌باشند بلكه باید این تركیبات به اشكال قابل جذب برای درختان در آیند تا بوسیله ریشه‌ها جذب شوند. غلظت عناصر موجود درخاك تحت تأثیر عوامل مختلف محیطی از جمله خصوصیات خاك، شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و نور و اثر متقابل عناصر با هم قرار دارد. این غلظت در داخل درختان نیز متأثر از شرایط ژنتیكی و محیطی خواهد بود.

          فاكتورهای ژنتیكی متفاوت در درختان میوه باعث تفاوت در فعالیت متابولیكی درختان شده و جذب عناصر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این موضوع در هنگام تهیه بستر مناسب برای باغهای میوه باید مد‍نظر قرار گیرد. بعضی از درختان میوه تمایل شدیدی به جذب عناصر خاص را دارند و باعث گروه بندی گیاهان در این زمینه می‌شوند.

جذب بعضی از عناصر بصورتهای خاصی انجام می‌پذیرد. برخی از آنها بصورت جذب فعال بوسیله درختان دریافت می‌شوند یعنی برای جذب این عناصر، درخت انرژی مصرف كرده و آنها را از محیط جذب می‌كند. شدت و میزان جذب این عناصر بستگی زیادی به شدت فعالیت متابولیكی درخت دارد. خصوصیت ژنتیكی بعضی از درختان باعث ایجاد ریشه‌های افشان و پراكنده در خاك می‌شود كه در این صورت سطح وسیعی ازمحیط را برای جذب عناصر در بر می‌گیرد. در درختان میوه‌ای كه تبخیر و تعرق بیشتری نسبت به سایرین دارند جذب عناصر سهل تر خواهد بود كه می‌تواند به اندازة برگها، نوع تاج درخت، شكل برگها و ارتفاع درخت و … بستگی داشته باشد.

2- اثر فاكتورهای محیطی

          جذب عناصر غذایی توسط درختان میوه تابع شرایط محیطی می‌باشد. از عوامل محیطی مؤثر بر جذب می‌توان میزان رطوبت، دما، طول روز، خصوصیات خاك و غیره را نام برد.

رطوبت: از آنجایی كه حركت و انتقال مواد در خاك ارتباط مستقیمی‌با میزان رطوبت دارد، این عامل می‌تواند در فراهمی‌عناصر قابل جذب مؤثر باشد. گاهی كمبود آب باعث كاهش جذب عناصر بوسیله درختان می‌شود. حلالیت عناصر غذایی در آب، درجات مختلفی دارد و بسته به میزان رطوبت و میزان عناصر در دسترس گیاهان متفاوت می‌باشد. گاهی نیز آب زیادی باعث شسته شدن و خارج شدن عناصر غذایی از دسترس گیاه می‌شود.

دما: افزایش دما در اكثر موارد باعث افزایش فعالیت متابولیكی، تبخیر و تعرق و جذب عناصر غذایی می‌شود. در این حالت فعالیت ریشه‌ها ارتباط مستقیمی‌با دمای خاك دارد به همین دلیل در زمستان كه دمای خاك كاهش می‌یابد فعالیت ریشه‌ها نیز به شدت كاهش می‌یابد ولی بطور كلی قطع نمی‌شود یعنی گاهی در زمستان بعضی از درختان میوه مانند سیب فعالیت ناچیزی در منطقه ریشه دارند و مواد غذایی را جذب می‌نمایند. همچنین دمای زیاد محیط در هنگام محلول پاشی مواد غذایی بر روی درختان میوه نیز باعث تبخیر بخش مایع مواد غذایی شده و جذب عناصر غذایی را با مشكل مواجه می‌سازد.

نور: جذب مواد غذایی در طول روز بسیار بیشتر از زمان تاریكی است. وجود نور باعث بروز فعالیت كلروفیل سازی در درختان می‌گردد و متعاقب آن جذب عناصر غذایی نیز افزایش می‌یابد. همچنین نور به عنوان یك محرك رشد باعث افزایش فعالیت‌های فیزیكوشیمیایی در درختان شده و جذب و انتقال مواد غذایی در آنها را افزایش می‌دهد.

خاك: شاید بتوان گفت كه مهمترین عامل در جذب عناصر غذایی توسط درختان میوه، شرایط و خصوصیات خاك می‌باشد. عواملی از قبیل بافت خاك، غلظت عناصر موجود در خاك، رطوبت خاك، pH محیط خاك، میزان مواد آلی خاك، نوع و میزان رس موجود در خاك و حتی عوامل فیزیكی موجود نظیر شیب زمین، ارتفاع محل و …. در تغذیه درختان میوه مؤثر می‌باشند. اصولاً وضعیت تغذیه‌ای در خاكهای بسیار سنگین (رسی) و بسیار سبك (شنی) مناسب نمی‌باشد و درختان با مشكل مواجه می‌شوند. بهترین نوع بافت خاك حالت «لومی» می‌باشد. حضور مادة آلی می‌تواند بافت خاك را مطلوب كرده و شرایط مناسب تغذیه‌ای را برای درختان میوه فراهم آورد. از آنجایی كه اكثر خاكهای كشور آهكی بوده، (بجز نوار شمالی كشور در حاشیة دریای خزر) دارای pH بالا می‌باشند. جذب مطلوب عناصر غذایی در خاك در pH خنثی( 7 = pH ) و یا كمی‌اسیدی صورت می‌پذیرد بنابراین اصلاح خاكها در طول زمان و در هنگام احداث باغها باید مد نظر قرار گیرد. استفاده از كودهای آلی و كودهای شیمیایی با بنیانهای مناسب می‌تواند در این راه ما را كمك كند.

اثر متقابل بین عناصر: مقدار زیاد یك عنصر غذایی در درخت ممكن است بر روی جذب دیگر عناصر غذایی اثر بگذارد. اگر عنصری باعث افزایش جذب عنصر دیگر توسط درختان شود این اثر را «سینرژیست» گویند و برعكس اگر غلظتی از عنصر باعث جلوگیری از جذب و یا كاهش جذب یك عنصر دیگر شود آن را اثر متقابل یا «آنتاگونیست» گویند. این اثرات در نسبت عناصر در درختان به وضوح نقش خود را بر روی رشد درختان و محصولات آنها نشان می‌دهد بطور مثال افزایش غلظت پتاسیم در درختان میوه باعث كاهش غلظت كلسیم در میوه می‌شود و بر روی كیفیت و عمر انباری میوه اثر منفی می‌گذارد. همچنین نسبت عناصر مانند نسبت ازت به كلسیم (N/Ca) و كلسیم به بـر (Ca/B) و غیره اثر رقابت بین عناصر را بر روی محصولات باغی نشان می‌دهد. به همین دلیل كارشناسان تأكید فراوانی بر مصرف كودهای شیمیایی بصورت متعادل دارند. امروزه با مصرف بهینة كود می‌توان علاوه بر فراهم آوردن شرایط مطلوب تغذیه ای، باعث افزایش عملكرد محصولات به میزان چشمگیری شد. همچنین كیفیت و سلامت تولیدات باغی ارتباط تنگاتنگی با مصرف متعادل و بهینة كود در باغها دارد.

عناصر غذایی پر مصرف (ماكروالمنت‌ها)

            همانطور كه ذكر شد این عناصر شامل ازت، فسفر، پتاسیم، كلسیم، منیزیم و گوگرد می‌باشند كه به مقدار زیاد مورد نیاز گیاه هستند. از نظر نقش عناصر پر مصرف در درختان میوه و گیاهان بطور عمومی‌می‌توان گفت كه در ساختمان سلولی و اندامها و بافتهای گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند. میزان برداشت این عناصر از خاك بستگی به نوع گیاه دارد و بطور متوسط حدود 100 الی 400 كیلوگرم در هر هكتار می‌باشد.

1- ازت (N)

ازت كم و بیش در هر خاكی وجود دارد منبع اصلی آن كه گیاهان مورد استفاده قرار می‌دهند گاز N2 موجود در جو است. ازت عنصری پویا است كه بین هوای خاك و موجودات زنده در گردش است.

          مقدار آن در خاكهایی كه حاوی مادة آلی زیاد هستند بیشتر است همچنین در مناطق مرطوب بیشتر از مناطق خشك است. ازت در خاكهای سنگین تر بیشتر از خاكهای سبكتر و شنی می‌باشد. این عنصر غذایی به دو شكل NH4+ و NO3- قابل جذب برای گیاهان و درختان میوه می‌باشد و اشكال دیگر آن نظیرN2 ، NO2 و N2O و … برای درختان میوه غیر قابل جذب می‌باشد. مقدار متوسط آن در خاك بین 02/0 تا 5/0 درصد است و در گیاه بین 5/0 تا 3 درصد می‌باشد. درختان میوه بطور متوسط 50 تا 400 كیلوگرم ازت در هكتار در سال برداشت می‌كنند و باید در هر سال این مقدار ازت در اختیار آنها قرار گیرد. ازت همچنین در اثر فعالیت باكتریهای ازت ساز در خاك تجمع می‌یابد بنابراین اكیداً توصیه می‌شود كه از آتش زدن علفهای هرز در مزارع و سطح باغها جداً خوداری شود زیرا آتش باعث از بین رفتن این موجودات مفید خاك می‌شود و همچنین مواد آلی را كه باعث بهبود وضعیت خاك می‌گردد نابود می‌سازد. ازت از طریق مصرف خاكی و هم از طریق محلولپاشی می‌تواند در اختیار درختان میوه قرار گیرد. از آنجایی كه حلالیت بالایی در آب دارد میتواند در دو یا سه قسط بصورت مصرف خاكی (پخش سطحی) در اختیار درختان میوه قرار گیرد. بهترین pH برای جذب ازت بوسیله درختان میوه 6 تا 8 می‌باشد.

1 – 1 – نقش ازت در درختان میوه

ازت مهمترین عنصر غذایی در تغذیه درختان میوه می‌باشد كه تعیین كنندة رشد رویشی درختان است. ازت در رشد رویشی، گلدهی، تشكیل میوه، عملكرد محصول، رسیدگی میوه‌ها و مسائل فیزیولوژی پس از برداشت در اكثر محصولات باغبانی دخالت دارد. ازت در ساخت تركیبات پروتئین و اسیدهای آمینه و كربوهیدراتها نقش فعال دارد. همچنین میزان ازت در رنگ‌بندی میوه‌ها مؤثر است.

از آنجایی كه اندامهای جوان و در حال رویش درختان میوه نیاز زیادی به این عنصر دارند، ازت در گیاه به شدت متحرك بوده و به قسمت‌های در حال رویش منتقل می‌شود. ازت در گلدهی بسیار مؤثر بوده و باعث افزایش گلدهی در درختان میوه می‌شود و بنابراین تشكیل میوه و عملكرد را نیز افزایش می‌دهد. ازت در رسیدگی میوه مؤثر است و چنانچه غلظت آن در گیاه بیش از حد مطلوب باشد باعث رسیدگی بیش از حد میوه ‌ها شده و از عمر انباری آنها می‌كاهد. دادن كود حیوانی كه با ازت غنی شده باشد باعث افزایش اندازة میوه ها می‌شود و ازت اثر غیر مستقیم بر حجم میوه خواهد داشت. ازت بیش از حد باعث اختلال در رنگبندی میوه ‌ها می‌شود (خصوصاً در درختان سیب) و اثر منفی در این امر دارد. همچنین ازت بیش از حد علاوه بر اینكه باعث افزایش رشد علفهای هرز در باغهای میوه می‌شود باعث كاهش مقاومت درختان میوه در مقابل آفات و بیماریها می‌گردد.

2-1- علائم كمبود و بیش بود ازت

اولین علامتی كه از كمبود ازت مشاهده می‌شود، كاهش رشد رویشی درخت می‌باشد. همانطور كه بیان شد ازت در گیاه كاملاً متحرك می‌باشد و در اثر كمبود معمولاً برگهای پیر به زردی می‌گرایند در حالی كه برگهای جوان سبز باقی می‌مانند. بنابراین منظرة عمومی‌باغ به زردی می‌گراید (این علامت در هنگام كمبود آهن نیز مشاهده می‌شود). در درختان میوه در این حالت برگهای قسمت پایین تاج زرد شده و برگهای سر شاخه ‌ها سبز می‌باشد. كوچك بودن میوه‌ها و كاهش عملكرد محصول نیز از نشانه‌های دیگر كمبود ازت می‌باشد. ریزش بیش از حد گلها و میوه ‌ها در باغ از علائم كمبود ازت در باغ است همچنین افزایش بیش از حد مطلوب ازت نیز باعث ریزش گل می‌گردد. افزایش رشد علفهای هرز، بد رنگ شدن میوه‌ها یا آلوده شدن درختان میوه به آفات و بیماریها و رنگ سبز بسیار تیرة برگها می‌تواند ناشی از زیادی ازت (بیش بود) باشد. جذب و مصرف ازت بوسیله گیاهان به میزان مواد آلی (كربن) و نسبت C/N بستگی دارد به همین جهت باغداران عزیز همراه با كودهای شیمیایی ازته از مواد آلی و كودهای حیوانی نیز در باغ خود استفاده می‌نمایند. ازت اثرات رقابتی با سایر عناصر نشان می‌دهد بطور نمونه بالا بودن مقدار فسفر باعث كاهش غلظت ازت شده و برعكس اگر میزان بـور در خاك كم باشد، افزایش ازت بیشتر باعث تشدید كمبود بور می‌شود و این عمل از طریق كاهش جذب بور صورت می‌پذیرد. همچنین اگر مقدار منگنز در خاك خیلی زیاد باشد جذب ازت با اختلال روبرو می‌شود. اثر ازت بر روی رفتار دو عنصر یا بیشتر نیز نمود پیدا می‌كند بطور مثال در مقادیر زیاد ازت، افزایش پتاسیم باعث كاهش غلظت منیزیم در گیاه می‌شود. در حالی كه در مقادیر كم ازت این اتفاق نمی‌افتد (به جداول پیوست مراجعه شود).

3-1- راههای پیشگیری از كمبود و بیش بود ازت

مهمترین كودهای ازتة موجود برای استفاده باغداران و كشاورزان عزیز اوره، نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم می‌باشند. اوره دارای 46% ازت بوده و حلالیت بسیار بالایی در بین كودهای ازته دارد و بیش از سایر كودها مصرف می‌شود. از آنجایی كه شكل دانه‌های آن بصورت سفید و شكری است به آن كود شكری نیز می‌گویند. اوره به راحتی با كودهای فسفاته و پتاسیم قابل اختلاط است و از آنجایی كه اوره حلالیت بالایی در آب دارد می‌توان آن را با سموم مخلوط و در غلظتهای توصیه شده به صورت محلول پاشی استفاده كرد. این كار علاوه بر اینكه حجم عملیات كشاورزی را كاهش می‌دهد در كاهش هزینه‌ها نیز مؤثر است اما زمانهای مصرف باید رعایت شود بطوری كه اگر زمان سمپاشی مناسب برای مصرف كودهای ازته نباشد نباید این كودها را به همراه سمپاشی مصرف كرد. هر گاه اوره در سطح خاك پخش شود مقداری از ازت آن به شكل آمونیاك در آمده و به هوا تصعید می‌شود.

اوره را می‌توان به میزان 2 كیلوگرم در هر 300 لیتر آب حل نموده و برای محلول پاشی از آن استفاده كرد. اگر محلول پاشی در اوایل بهار و پس از شروع رشد صورت گیرد درختان سیب عكس العمل خوبی نشان می‌دهند ولی نباید بعد از اردیبهشت محلول پاشی روی درختان سیب انجام شود زیرا باعث جلوگیری از توسعه رنگ میوه می‌شود. بعضی از درختان میوه مثل هلو، گلابی و تعدادی از میوه ‌ها اورة محلول پاشی شده روی شاخ و برگ را مورد استفاده قرار نمی‌دهند. نیترات آمونیوم محتوی 33% ازت است و به شكل دانه‌ای بوده و جاذب‌الرطوبه است و به همین دلیل خیلی زود كلوخه‌ای می‌شود و مصرف آن را با مشكل مواجه می‌سازد. خطر دیگر نیترات آمونیوم، خاصیت انفجاری آن است. سولفات آمونیوم دارای 21% ازت و 24% گوگرد است و مناسب برای خاكهای آهكی می‌باشد. این كود كمتر با آب شسته شده و از دسترس خارج می‌شود. سولفات آمونیوم خاصیت اسیدزایی دارد و بنابراین مصرف آن درخاكهای آهكی مناطق خشك و نیمه خشك توصیه می‌شود و در این حالت pH خاك را بصورت موضعی بهبود می‌بخشد. این كود حاوی دانه‌های درشت است و حمل و نقل آن آسان می‌باشد. این كودها را می‌توان بصورت چالكود در اواخر زمستان در اختیار درختان قرار داد. پخش سطحی (خصوصاً برای درختان حاوی ریشه‌های سطحی مانند انگور و گیاهان گلخانه‌ای) و محلول پاشی نیز روشهای دیگر مصرف این كودها برای رفع كمبود ازت در باغهای كشور است. استفاده از مواد آلی، كود سبز، كود حیوانی و كمپوست نیز می‌تواند تأمین كنندة ازت باغها باشد اما به تنهایی كافی نیست. كودهای شیمیایی ازتی چون در آب محلول می‌باشند، می‌توانند از طریق سیستم آبیاری و مخلوط با آب آبیاری در اختیار درختان میوه قرار گیرند. این روش خصوصاً به شكل پخش سطحی باعث افزایش رشد علفهای هرز در باغها می‌شود. آبیاری بیشترمی‌تواند باعث شسته شدن ازت از خاك شده و اثر زیاد بود آن را تعدیل كند.

مشخصات‌ فنی‌ برخی‌ از كودهای‌ ازته‌ به شرح ذیل می‌باشد:

كود اوره

پریل‌: ازت‌ حداقل‌46 درصد، نم‌ (رطوبت‌) حداكثر 5/0 درصد، بیوره‌حداكثر یك‌ درصد، اندازه‌دانه‌ها حداقل‌92 درصد بین‌1 الی‌3 میلیمتر، حداكثر 5 درصد كمتر از یك‌ میلیمتر، حداكثر كمتر از5/0درصد زیر 2/0 میلی‌متر،  صفر درصد بیش‌ از 4 میلیمتر.

گرانول‌: ازت‌ حداقل‌46 درصد، نم‌  (رطوبت) ‌ حداكثر 5/0 درصد، بیوره‌ حداكثر یك‌ درصد، اندازه ‌دانه‌ها حداقل‌92 درصد بین‌2 تا 4 میلیمتر، حداكثر 5 درصد كمتر از یك‌ میلیمتر، حداكثر 5/0 درصد زیر 2/0 میلیمتر، صفر درصد بیش‌ از 7/4 میلیمتر.

كود اوره اغلب به صورت دانه‌های مرواریدی سفید رنگ وجود داشته كه در اصطلاح به آن كود شكری نیز می‌گویند. این كود بسیار در آب محلول بوده و در 20 درجه سانتیگراد حدود 100 گرم كود در 100 میلی‌لیتر آب حل می‌شود. اوره در خاك هیدرولیز شده و تولید كربنات آمونیوم می‌نماید،  بنابراین ابتدا  اندكی pH آن بالا می‌رود ولی بعد از چند روز كه آمونیوم آن طی فرآیند نیتراته شدن به نیترات تبدیل می‌شود خاصیت اسیدزایی دارد.

كود سولفات‌ آمونیوم‌

ازت‌ آمونیاكی‌ حداقل‌3/20 درصد، اسید آزاد(H2SO4)  حداكثر 03/0 درصد، نم‌ (رطوبت) ‌حداكثر 5/0 درصد، اندازه‌ ذرات‌1 – درشت‌: حداقل‌90 درصد بین‌1-3 میلیمتر، حداكثر 2 درصدكمتر از یك‌ میلیمتر; 2-  متوسط: حداقل‌80 درصد بین‌3-1 میلیمتر، حداكثر 20 درصد بین 1-2/0 میلیمتر، حداكثر 2 درصد زیر 2/0 میلیمتر; 3-  ریز: حداقل‌60 درصد بین‌3-1 میلیمتر، حداكثر40 درصد بین‌1- 2/0 میلیمتر، حداقل‌2 درصد كمتر از  2/0 میلیمتر.

گرانول:‌ حداكثر 90 درصد 4-2 میلیمتر، حداكثر 2 درصد بیش‌ از 4 میلیمتر، حداكثر 8 درصد 2-1 میلیمتر.

این كود حاوی 24 درصد گوگرد بوده و بهترین كود برای درختان میوه بویژه انگور و مركبات می‌باشد. از آن جایی كه ازت این كود به شكل آمونیوم و گوگرد آن به شكل سولفات است، ‌آمونیوم آن یا جذب گیاه شده و یا به صورت نیترات در می‌آید كه این خود یك فرایند اسیدزاست، ‌هم چنین ممكن است قسمتی از آمونیوم به صورت تبادلی به ذرات رس متصل شده و كمتر از سایر كودهای ازته تلفات شستشو داشته باشد. سولفات هم علاوه بر خاصیت اصلاح كنندگی، ‌مستقیماً توسط گـیاه جذب می‌شود.

کمبود ازت گیاه

كود نیترات‌ آمونیوم‌

ازت‌ كل‌33 تا 34 درصد، نم (رطوبت‌) حداكثر 25/0درصد، pH (محلول‌درصد)، حداقل‌/4.

پریل‌ :حداقل‌95 درصد 6/1 تا‌5/2 میلیمتر، حداكثر 1 درصد كمتر از 1 میلیمتر.

گرانول‌: حداقل‌95 درصد4-2 میلی‌متر، حداكثر 1 درصد كمتر از 1 میلیمتر.

كودی‌ است‌ بسیارمحلول‌، مصرف‌ آن‌ می‌بایستی‌ با  تقسیط بیشتری‌ انجام‌ گیرد. این‌ كود بسیار جاذب ‌الرطوبه‌ است‌. این كود دارای مقدار مساوی ازت آمونیاكی و نیتراتی است، مقدار تلفات آمونیوم این كود به صورت تصعید به مراتب كمتر از اوره است. به علت جاذب الرطوبه بودن آن ممكن است در انبار به صورت كلوخه درآید.  بنابراین بهتر است كه در جای خشك نگهداری شود. این كود در باغهای میوه و دیمزارهای مناطق سردسیر و همچنین برای مصرف سرك بهتر از اوره است.

سولفات‌ نیترات‌ آمونیوم‌

ازت‌28 درصد (50%  نیترات‌ و 50%  آمونیوم‌)، گوگرد 12 درصد.